واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
کهکشان ها ، جزاير آسمان مسائل مربوط به ساختار و مبدأ و انتهاي عالم ، بشر را از روزگاران قديم به خود مشغول داشته است . حتي فلاسفه و منجمان تمدن هاي بابل و يونان نيز سعي داشته اند به اين سؤال هاي اساسي پاسخ دهند . در تاريخ علوم عقلي در اروپا نيز مسئله ي ساختار عالم ، نقش مهمي را بازي کرده است . مهم ترين قدم را در سير تکامل اين علم، «انقلاب کوپرنيکي »داشته است که به منزله ي ختم و پايان دوره ي تصور «زمين مرکزي » (1) بود . پس از آن ، معلوم شد که خورشيد نيز فقط يک ستاره از بي شمار ستارگان ديگر است که اين خود ، نقطه ي پايان دوره ي «خورشيد مرکزي »(2) بوده است . در قرن 19 ميلادي بود که سؤال هاي مربوط به ساختار عالم به سبب پيشرفت نجوم و فناوري آن، شکل ملموس تري به خودگرفت . آيا بايد عالم را با کهکشان ما که به تنهايي به صورت يک جزيره ي کوچک است و در کيهان (3) بي انتها غوطه ور است ، يکي بدانيم ؟ يا اين که جهان، مملو از کهکشان هاي ديگري نظير کهکشان خود ما (کهکشان راه شيري) است و ستارگان ، تا بي نهايت ادامه دارند؟ اين برهه ي زماني در تاريخ فضا را « دوره ي کيهاني» ناميده اند . کهکشان ها بزرگترين قطعات جهان هستند . آنها بزرگ ترين اشياي حاوي ستاره ها ، گاز و گردوغباري هستند که مي توانند در ديد يک تلسکوپ قرار گيرند. کهکشان ما که زمين در آن قرار دارد ، شامل يکصد ميليارد ستاره است و کهکشان هاي ديگري که در فضاي آن سوي مي توان مشاهده کرد، حتي ستاره هاي بيشتري دارند . انواع کهکشان هاوقتي که به جهان نگاه مي کنيم ، معمولا آن را جهان کهکشان ها تصور مي کنيم . ادوين هابل که در مطالعه کهکشان بر اساس ظاهر آنها پيش قدم بوده است ، کهکشان ها را در سه رده ي بزرگ ، تقسيم بندي کرده است : بيضوي ، مارپيچي، و نامنظم . اکنون از ميان «اطلس کهکشان ها» ي هابل ، اين سه نوع کهکشان را شرح مي دهيم :1- کهکشان هاي بيضوي : که شکل يک کره ي يخ را دارند که در آسمان به صورت قرص هاي بيضوي شکل ديده مي شوند . توزيع نور در آنها يکنواخت است و درخشندگي آنها از مرکز به سمت بيرون ، کاهش مي يابد . 2- کهکشان هاي مارپيچي :که داراي بازوهاي مارپيچي شکل هستند و معمولا دو بازوي متقارن دارند ، درست شبيه دو عدد 6 و 9 انگليسي که بر روي هم افتاده يا بر روي هم تايپ شده باشند . 3- کهکشان هاي نامنظم :که هيچ ساختار متقارن يا عادي اي ندارند . خوشه هاي کهکشاني اغلب کهکشان ها و شايد همه ي آنها ، اعضاي يک خوشه هستند . کهکشان راه شيري، يکي از اعضاي برجسته و مشخص «گروه محلي » کهکشان هاست که خودش نيز بخشي از يک خوشه ي کهکشاني است . خوشه هاي کهکشاني ، ساختارهايي بزرگ تر از کهکشان ها هستند که از کهکشان ها تشکيل شده اند. يک خوشه ي غني ، بيش از پنجاه کهکشان را در خود دارند . خوشه ها به دو گروه ، تقسيم بندي مي شوند : منظم و نامنظم . خوشه هاي منظم ، سيستم هايي بزرگي با تقارن کروني و تراکم مرکزي زياد هستند . تقريبا تمام اعضاي خوشه ها ، کهکشان هاي بيضوي و يا مارپيچي هستند، در حالي که درخوشه هاي نامنظم، ترکيبي از همه ي انواع کهکشا ن ها به چشم مي خورد . در ميان خوشه هاي نامنظم ، کهکشان هايي به صورت گروه وجود دارند که به آنها گروه هاي کوچک کهکشاني مي گوييم . يکي از اين گروه ها، «گروه محلي» است که کهکشان ما جزئي از آن است . کهکشان راه شيري منظومه شمسي ما در يک کهکشان مارپيچي چرخنده واقع شده است که آن را با نام کهکشان «راه شيري» مي شناسيم و خورشيد، يکي از ستارگان بي شمار آن است . هنگامي که از محدوده ي شهر ها که توسط نور شهر روشن شده است خارج مي شويم ، مي توانيم يک نوار نامنظم از نور پراکنده به پهناي تقريبي ده درجه را مشاهده کنيم که تقريبا به صورت يک دايره ي بزرگ ، کره ي آسماني را احاطه مي کند . ما اين نوار را «راه شيري » مي ناميم . کهکشان ما منظومه ي عظيمي از ستارگان ، گاز و غبار است . اين کهکشان ، شبيه به يک تخم مرغ آب پز است که بخش مرکزي آن، متشکل از يک کره ي مسطح از ستارگان (شبيه به زرده ي تخم مرغ ) است که يک صفحه ي نازک از ستارگان (شبيه به سفيده ي تخم مرغ )، آن را در ميان گرفته است . قطرکهکشان ها در سرتاسر اين صفحه ي نازک ، تقريبا يکصد هزار سال نوري است ؛ اما اخيرا تخمين زده شده که شايد کمتر از اين باشد . در کهکشان ما مقدار گاز و همچنين مقدار معيني از مواد جامد ريز به نام «غبار بين ستاره اي » وجود دارد که با ايجاد «مه ميان ستاره اي» رويت نور ستارگان بسيار دور دست را دشوار مي کند، به طوري که ما قادر نيستيم مرکز کهکشان را ببينيم .کهکشان ما حول محوري مي گردد که عمود بر قرص است و از مرکز کهکشان عبور مي کند . ستارگان و مواد نزديک تر به مرکز، در مدتي کوتاه تر از مواد و ستارگان دورتر از مرکز، به دور خود مي چرخند و خورشيد و ستارگان مجاور به آن در مسيري دايره اي شکل به دور مرکز کهکشان ، حرکت مي کنند و 225 ميليون سال طول مي کشد تا يک دور کامل بزنند که اين مدت را گاهي «سال کيهاني» مي گويند . اين به اين معناست که خورشيد منظومه ي ما با سرعت 250 ميليون کيلومتر در ثانيه ، کهکشان را دور مي زند و خورشيد نيز ثابت نيست . رويت کهکشان ها رويت کهکشان ها تا آن جايي امکان پذير است که با توجه به فاصله ي زياد آنها تلسکوپ هاي بزرگ ، قادر به ديدن آنها باشند . مثلا کهکشان 295- 3c بيش از 5000 ميليون سال نوري از ما فاصله دارد. پس نوري که ما در حال حاضر از آن دريافت مي کنيم ، قبل از به وجود آمدن زمين از آن به طرف ما گسيل شده است ؛ ولي ...آيا ما در مرکز جهان هستيم ؟آيا ما در مرکز جهان هستيم ؟ چون همه ي کهکشان ها در هر جهتي در حال دور شدن از ما هستند، در نگاه اول ، چنين به نظر مي رسد که ما در مرکز جهان هستم ؛ اما فرق نمي کند که روي کدام کهکشان باشيم ؛ زيرا روي هر کهکشاني ديگر باشيم، باز آن کهکشان را مرکز جهان خواهيم پنداشت . اين به دليل آن است که هر کهکشاني در حال دور شدن از کهکشان ديگر است و هيچ کهکشاني ثابت نيست . به سادگي نمي توان گفت که آيا در مرکز جهان قرار داريم و يا اصلا آيا مرکزي وجود دارد يا نه ، و يا اين که جهان چه قدر وسعت دارد . با پيشرفت فناوري، کهکشان هاي بيشتري رصد مي شوند و نمي توان در مورد وسعت جهان، حدسي زد. هنوز از فضا و آسمان ، چيزهاي زيادي است که جواب آنها را نمي دانيم و هر چه علم و فناوري، پيشرفت مي کند ، وسعت ديد ما به جهان هم زياد مي شود و بشر، بيشتر به جهل خود درباره ي نظام هستي وآفرينش پي مي برد . پی نوشت ها:1- زمين مرکزي : دوره اي که در آن تصور مي شد که تمام عالم و خورشيد به دور زمين در حال حرکت و گردش هستند . 2- خورشيد مرکزي : دوره اي بعد از دوره ي «زمين مرکزي» که تصور مي شد خورشيد ، مرکز عالم است و تمام ستارگان و سيارات به دور آن مي چرخند . 3- کيهان : کل جهان و نظام عالم را که کهکشان ها و سحابي ها و ستارگان و... است ،کيهان گويند . منابع :1-نجوم به زبان ساده، مايردگاني، ترجمه محمد رضا خواجه پور. 2-اخير فيزيک نسبيتي ، رومن ، هانه روله سکسل ، ترجمه : رضا منصوري .3- نجوم و اختر فيزيک مقدماتي ، زيليک و اسميت ترجمه :جمشيد قنبري و تقي عدالتي ،ج2 .4- يکصد و هشتاد و شش پرسش و پاسخ نجومي ، آين نيکلسون ، ترجمه : عبدالمهدي رياضيمنبع: نشريه حديث زندگي/خ
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 575]