محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1832812490
حافظ و انتظار(قسمت اول)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
حافظ و انتظار(قسمت اول) نويسنده:مهدى كياكجورى مژده اى دل كه مسيحا نفسى مىآيدكه ز انفاس خوشش بوى كسى مىآيداز غم هجر مكن ناله و فرياد كه دوشزدهام فالى و فريادرسى مىآيدهمانطور كه مىدانيم، از مهمترين مواردى كه در همه اديان و مكتبهاى عالم، به طور جدّى و مفصل بدان اشاره شده، مساله انتظار است؛ يعنى ظهور كسى كه در آينده و نه چندان دور، عرصه گيتى را غرق نور حقيقت و عدالت مىكند كه در فرهنگ دينى ما به انتظار فرج حضرت امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)تعبير شده است. انتظار فطرى است، يعنى در همه اديان و مكاتب، همچون اگزيستانسياليسم، كُمونيسم، ماركسيسم و حتى اُومانيست (كه قوانين مردمى را زير پا گذاشته و جز قدرت ديكتاتورى معتقد به هيچ تعاون و معاضدت نبودند؛ ولكن مىخواستند از وضع موجود خَلاصى و به تكيهگاه بهتر و مطمئنترى دست يابند) و همچنين زبور، زند، پازند، شاكمونى، پاكتيل، جاماسب نامه، تورات، انجيل و قرآن، جريان و ريشه در دل انسانها دارد؛ به طور مثال در عهد عتيق باب دوم به صراحت آمده است: «اگر چه تأخير نمايد، منتظر باش كه او خواهد آمد، درنگ نخواهد نمود، تمام قومها را براى خويشتن فراهم مىآورد و جميع امّت را نزد خود جمع مىكند.» در جاى ديگر از كتاب مزامير داود، مزمور 37، مىخوانيم كه: «به سبب شريران، خويشتن را مشوش مساز ... زيرا كه شريران منقطع خواهند شد و امّا منتظران خداوند وارث زمين خواهند شد... آنانكه لعن شدهاند، روى زمين پراكنده خواهند شد .... صالحان وارث زمين خواهند بود... (در آن) تا هميشه ساكن خواهند بود... از فراوانى سلامت بهره خواهند برد...»اسلام هم به عنوان كاملترين و آخرين دين الهى مسأله را در وسيعترين ابعاد مورد تجزيه و تحليل قرار داده است؛ انسان از زمانى كه در اين كوير حيرت زده پا نهاد و در نهاد خود احساس تشنگى را به نهال زندگى پيوند داد، جانش دوخته و سوخته درد انتظار بود. البته نوع تفكر و نگرش در مسأله انتظار، متفاوت است؛ انتظار از ديدگاه يك انسان سوخته و تشنه حقيقت انسانى كه سينهاى شرحه شرحه از فراق مىخواهد تا شرح درد اشتياق خود را واگويد و در اثر جدايى از اصل خويش، معتقد و اميدوار رجعت اصل، به روزگار وصل است با انسانى كه در پس كوچههاى خيابان زار هوس، به انتظار لبخندى تنفس مىكند يا با شخصى كه در گرداب بيچارگىهاى مادّى نداى حقّ بسر مىدهد فرق دارد.بشنو از نى چون حكايت مىكنداز جدايىها شكايت مىكندسينه خواهم شرحه شرحه از فراقتا بگويم شرح درد اشتياقهر كسى كُو دور ماند از اصل خويشباز جويد روزگار وصل خويشبه طور كلّ هر زمانى كه بشر از تصادم و تزاحم به تنگ آيد و يا در درونش احساس بستگى و خلاء و كمبود روحى، تبلور يابد؛ انتظار در دلش وجدان و زنده مىشود، همانطور كه گفته آمد...همه انسانها از نظر عقلى يا فطرى به اين عنصر جوهرى معترفاند و اهل دل و بزرگان، در تبيين و تزريق فهم اين پديده عظيم بسيار كوشيدهاند؛ حافظ هم به عنوان يك فرد ـ معتقد و متفكر جان سوخته ـ از اين قاعده مستثنى نيست.اين نكته مهم را نبايد فراموش كنيم كه حافظ پيش از آنكه شاعر و عارف باشد، شيعه است و با تمسّك و توجه به اين اصل يقينى و مُتقن، مىتوان اذعان داشت كه شخصيتى چون حافظ كه داراى اعتقادات لطيف ناب مذهبى و عرفانى است نمىتواند نسبت به پديده خطير انتظار فرج حضرت ولى عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف)غافل و العياذ باللّه بىاعتنا باشد.هر چند حافظ به طور مستقيم به اسم مبارك حجة بن الحسن(عجل الله تعالی فرجه الشریف)اشارهاى نكرده است، ولى با توجه به شواهد و قراين به مقوله غيبت امام (عجل الله تعالی فرجه الشریف)اشاره صريح دارد و اين امر نشانگر توجّه و تدبّر او به وجود شريف اوست.مطلب ديگر اينكه، دلباختگان معشوق مادى و آشفتگان جزر و مدّهاى احساسى، كلامشان فاقد آن وسعت معنا است، يعنى در اقوال و سكناتشان آن رقّت و سوز كه زير بناى تفكر عميق الهى است محسوس نيست. و اين قاعده كلى است، كه هر چه معشوق بزرگتر و فوق ادراكهاى صورى باشد، فكر و معنا وسيعتر خواهد بود، حافظ وقتى مطلع غزل را با پادشاه خوبان شروع مىكند، در ابيات بعدى به تزريق و القاى پيام عرفانى مىپردازد. به عنوان مثال:فكر خود و رأى خود در عالم رمزى نيستكفر است در اين مذهب خودبينى و خود رأيىاشعار حافظ ظاهرا از نوع پارادوكس و تشكيك است، كه در اثر فضاسازى ماهرانه و ساختن و پرداختن اصطلاحات و بافت كلمات، جلوه خاصى مىيابد، اما با تدقيق و تدبّر در باطن در مىيابيم كه سخن، چيز ديگر است و نبايد به ظاهر اكتفا كرد:هر كسى از ظنّ خود شد يار منوز درون من نَجست اسرار منتفسير موضوعى حافظ و انتظارانتظار، در لغت به معنى چشم به راه بودن، چشمداشت، و در اصطلاح، مقامى است كه، شخص يا عارف منتظر، پيوسته به پيوند دوست و محبوب خويش اميدوار و چشم به راه رايحه دلپذير اوست. در اين مقام، عاشق نه تنها دچار يأس و سرخوردگى نمىشود؛ بلكه، چه بسا، در اثر مراقبت و تربيت، به فيضهاى معنوى توصيفناپذيرى هم دست مىيابد.انتظار، عصاره و نماد بىشايبه هفتخوانِ عشق و سختترين منازل است. بديهىترين اقسام انتظار عبارت است از:1 ـ انتظار مجازى (عَرَضى)2 ـ انتظار حقيقى (جوهرى ـ اثيرى)، كه به شرح و تحليل هر دو قسم آن، همت مىگماريم.انتظار مجازى (عَرَضى):مجاز در لغت، به معنى كلمهاى است كه در غير معنى حقيقى خود بكار رفته باشد، به گونهاى كه آن معنى از جهتى به معنى اصلى شباهت داشته باشد.عَرَض در لغت به معنى آنچه قايم به غير است؛ پس انتظار مجازى (عَرَضى)، يعنى اميد و تمناى رسيدن به مبداء مادى و التزام در تملك موجودى كه حدودپذير است.توضيح اين كه گاهى وجود، طالب موجودى است كه او را از تألمات و تأثرات دنيوى، انقطاع و گريزى نيست؛ و به فرموده حافظ عليه الرحمة، «آمن عيش» كه پايانبخش عقبههاى دشوار سلوك محبت است؛ و لذا در معشوق مادى محسوس نيست؛ به عنوان مثال، از بازتابهاى تكامل انتظار راستين، صبر بر جُور خلق است. به فرموده حضرت حافظ:وفا كنيم و ملامت كشيم و خوش باشيمكه در طريقت ما كافريست رنجيدناگر از ما بپرسند چه چيز موجب كافريست، مىگوييم؛ شرك به خدا و ... ولى حافظ در طريق معرفت حتى رنجيدن را علاوه بر شرك به خدا، علّت و عين كافرى مىداند.بنابراين مىبينيم كه هر چه هدف اسباب لقاى محبوب وسيعتر باشد، مُحّب به طرز اعجازآميزى، بيشتر به فعليت جذبههاى قدسى دست مىيابد. كسى يا شاعرى نمىتواند مدعى شود كه، رنجش خاطر از كسى، در طريقت عشق، عين كافريست؛ مگر اينكه مغروق تجليات معشوقى باشد كه، وراى توهمهات و تناسبهاى شهوانى است. پس، اصولاً در انتظار مجازى، تحليل ابعاد عملى عرفان ميسّر نيست، مگر اينكه با راهنمايى و توالى انفاس قدسى استادى جان سوخته، حركت ژرفِ معنوى و پيوند خاصِ الهى حاصل آيد.انتظار حقيقى (جوهرى ـ اثيرى):كلمه حقيقت، در لغت به معنى اصل هر چيز، حقّ، راستى و درستى است. «جوهر» در لغت، مُعرب گوهر، يعنى اصل و خلاصه چيزى، آنچه قايم به ذات باشد، (مقابل عرض). «اثير» در لغت به معنى عالى، بلند، برگزيده و خاص است.آنچه، در انتظار حقيقى دخالت مستقيم دارد، جارى شدن در جلوههاى حقّ است، در اينجا محّب صادق به راه عشق، عاشقانه چشم مىدوزد و مشتاق پيوند با موجودى، مافوق ادراكهاى نفسانى است. پس، در انتظار حقيقى، آلام مادى و تأثرات محيطى، محلى از اعراب ندارند؛ اگر دردى هم باشد؛ درد اشتياق و انفكاك از نيستان ازلى است.بشنو از نى چون حكايت مىكنداز جدايىها شكايت مىكندكز نيستان تا مرا ببريدهانددر نفيرم مرد و زن ناليدهاندسينه خواهم شرحه شرحه از فراقتا بگويم شرح درد اشتياقخلاصه اين كه، زمانى انتظار عاشق سرانجام مىيابد كه در اقيانوس لايتناهى لقاى خداوندى غوطهور گردد. در واقع، منتظران حقيقى، كسانى هستند كه مُبلّغ و زمينهساز اهداف محبوب خويشند، و پيوسته جمال سَرمد، در حضور مىبينند و در ترك قصور مىكوشند. آنچه، در منطق معرفت، حايز اهميت است درك و استخراج لطايف اخلاقى و تربيتى از معدن عشق و انتظار ابزار متقن و مطمئن اين اكتشاف غامض و پرجاذبه است و بىشك كشف رموز اين معدن بىهمال، مستلزم تبيين جايگاه و پايگاه پديده انتظار مىباشد.شايان ذكر است كه از اهرمهاى نيل به اشارههاى رحمانى و نفخههاى سبحانى عبارت است از:1 ـ انتظار2 ـ فهم انتظاربايد اظهار داشت كه، فهم انتظار، غير از خود انتظار است. انتظار به منزله شاخ و برگ و فهمِ انتظار به مثابه ريشه است. مُحّب صادق، در وادى انتظار، ريشهياب است، امّا كسى كه محبوس خسوف جهالت و مرداب متعفن اسارت است؛ از لطايف انتظار و محتواى اين هسته مقدس چه خبر دارد. خُمول و جُمود در دل منتظر واقعى راهى ندارد، چون ريشهياب است؛ يعنى كسى كه سراپاى وجودش صبغه الهى يافته است و در مَجمر اشتياق عاشقانه مىسوزد، اهل سوز است؛ صاحب نوعى تشخيص پنهانى و قدرت ما بعد الطبيعه است و سراسر زندگىاش، در سوختن و ساختن با واقعيات و اضداد جريان دارد.از لحاظ موضوعى، انتظار دو نوع است:1 ـ انتظار مخرب يا خام2 ـ انتظار سازنده يا پخته1 ـ به طور كل انتظار مخرب يا خام، يعنى برخلاف صلاح و رضاى دوست گام برداشتن و اكتفا به جوانب صورى پديده انتظار است؛ به عنوان مثال صرفا: شركت در فعاليتهاى سطحى چون جشن و شبِ شعر و ... كه اينها در حكم بافندگى است نه شكافندگى. آواز است نه پرواز در آسمان بيكران جبروت.2 ـ انتظار سازنده يا پخته: آنچه در انتظار سازنده حاكميت دارد اصل عدم سكون و طلب و پويايى محض، در جهت تحقق خواستههاى مطلوب است و فهم انتظار از مفتاح گشايش رموز عجيبه الهى و معضلات وجودى است.عاشقى كه مىفهمد منتظر چه كسى است و راز رنج انتظار چيست و درك مىكند كه چگونه مىتوان از اين عنصر سازنده و پالاينده كه زيربناى آن عشق پاك خداوندى است در جهت رفع عوارض وجودى تمسك جست؛ آيا او را ياراى اين است كه در فضاى متروك و دور از آلام و حقايق عينى جامعه تنفس كند؟خصوصيات اهل انتظاراز جلوههاى بارز و نمادين اهل انتظار پذيرش تفاوتها و تحليل آلام و شرور هستى براى مَرمّت اعوجاج و پستىهاست. البته، شقّ مذكور، خود از پيچيدهترين مراحل سلوك منتظران حقيقى است. اهل انتظار مىگويد همانطور كه، صانع ازل، تنها ارادهاش مصروف تكوين خير و جمال نيست، ما هم، بايد جهت تربيت و تبديل زشتىها مشتاقانه تلاش كنيم؛ چرا كه نقاش ازل، مبدع نقشهاى صاف و نقشهاى ناصاف است؛ يعنى هم يوسف را با زيبايىهايش طرح مىنمايد و هم نقش عفريت را با زشتىهايى كه در اوست تصوير مىكند؛ پس، اگر ما به حكمت وجودى تصوير زشتىها پى ببريم نه تنها موضع احساسى نمىگيريم، بلكه عاشقانه مىپذيريم و در ترميم آن مىكوشيم.منتظر حقيقى صاحب سوز و لذّتهاى عشق است، دقايق و ظرايف نامرئى را مىبيند و مىفهمد، منتظر راستين عاشقانه و استادانه در قبول نقوش متباين، بدون هيچ تقيّد و تكلّفى، پيوسته مىكوشد؛ اهل انتظار شكافنده پيلههاى مرموز مجهولهايى است كه، مُخلّ پرواز انسان به ابدّيت مىباشد. اعتقاد منتظران راستين بر اين است كه نقّاش اگر از عهده ساختن نقش زشت برنيايد، البته كامل نيست، چون خداوند مُبدع زشتىهاست، رسالت منتظر اهل سوز هم، مرمت تمام ناهموارىها و معضلهاى موجود در جامعه است و اين خود از عقبههاى دشوار طريق عشق به شمار مىآيد كه گفتهاند:پاسخ هرنيش را بانوش دادن مشكل است هر كه انسان خواست شد تكليف بس دشوار داشتانزواطلبانِ منتظر كه معروض دستبرد خال و خطّند؛ هيچوقت به ژرفاى فهم و راز انتظار دست نمىيايند. و البته درد و پيام متفكّر حافظ هم همين است:شاهد آن نيست كه مويى و ميانى داردبنده طلعت آن باش كه آنى دارداين بيت تفسير و تحليل تمام موارد مذكور در باب انتظار و حتى به عقيده عرفا همه هستى در همين اصطلاح «آنى» نهفته است.در تمام اديان، به وضوح تصريح شده است كه كره زمين آبستن بشرى است كه، منجى و خاتم همه رنج و آلام است و در شريعت، همانطور كه يادآور شديم به انتظار فرج ولى عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)تعبير شده است.بنابراين، منتظرانعاشق؛ بايد شش دانگ حواسّشان، مصروفو معطوف به اين اصل باشد كه فهمِ فرج باطنى، دليل وصول به راز انتظار فرج بقية اللّه (عجل الله تعالی فرجه الشریف)است.اگر باطن وجود انسان مشحون از آلودگيها و بستگىها باشد چگونه مىتواند مُدرك و نظارهگر شهود و ظهور فخر كونين يعنى حجة بن الحسن (عجل الله تعالی فرجه الشریف)گردد.مطلب ديگر كه بسيار حائز اهميت است اين است كه، پديده انتظار، به عنوان عامل تلطيف روح و موجد تكامل معنوى انسان به شمار مىآيد؛ خواه اين انتظار مربوط به محبوب صورى باشد، خواه الهى. البته در مورد معشوق مادى، اگر انسان بتواند با مدد دليل راه وجود خود را از فرعونيت به سوى سلامت متبدل سازد، زمينهساز آن انتظار واقعى خواهد بود.خلاصه فضايل اخلاقى منتظران حقيقى1ـ صبر بر جور خلق2 ـ اطمينان و وقار توصيفناپذير3 ـ رحمت و رأفت بر همگان4 ـ تلاش مجدّانه در انحلال تعارض و ايجاد تعاضد اجتماعى5 ـ پيگيرى مدبرانه در تحقّق آرمانهاى معشوق6 ـ امر به معروف و نهى از منكر، با برخوردهاى طبيبانه و حكيمانه7 ـ نفوذ در قلوب و تزريق اهداف محبوب در مويرگهاى جان انسانها8 ـ تشنه ايجاد و انشاى بذر معرفت و محبت الهى در جامعه9 ـ تهذيب و وارستگى10 ـ اهل انتظار دَمَش و قلمش آتشين است11 ـ برخلاف اهل تخريب، جهانساز است12 ـ انزواطلب نيست13 ـ شاداب است.به طور مسلم كسى كه گرفتار جاذبههاى مادى است و متهورانه در مسير طوفان القاءهاى شيطانى مىتازد؛ از ترنّمات رحمانى و عذّوبت دقايق خصوصيتهاى فوق، بهرهاى ندارد؛ چون اين گونه كششهاى خيالى و حسى، به سبب عدم تربيت معنوى، فاقد آن فضاى خاص و تراوشهاى قدسى است.اگر مىبينم، وجود حافظ و امثال او مترنّم به ترانه تنهايى و اشتياق و انتظار است، دليلِ انزواطلبى كه از موانع تنوّر وجود و وصول به مقصد است، نمىتواند باشد، غربت و تنهايى او عين پرواز از فرش تعيّن تا عرش فناست.به طور كلى مقولههاى انسانسازى، چون درد، تنهايى، انتظار و اشتياق، اگر ريشه الهى داشته باشد، در راستاى ترميم و تحليلِ تضادها و مصايب و شدايد روزگار، به انسان نيروى مضاعف و زوالناپذيرى مىبخشد. در چنين وضعيتى انسان صاحب هنر تطبيق با آحاد جامعه مىشود و فردى است مُوثِرنه تاثيرپذير؛ يعنى وجود او نه تنها تحت تأثير داد و ستدهاى شهوانى و تأثرهاى محيطى نيست بلكه حتى بر نفوس اشراف دارد؛ عاشق است ولى در عين حال پرصلابت؛ داراى پويايى فكر، و تحرك و در نهايت، هادى چشمه جوشان محبّت و معرفت در شريان اجتماع است و اين تكليفى است بس دشوار، ولى چه توان كرد كه، شرط انسان بودن همين است و دشمن نفس در كمين،آسمان بار امانت نتوانست كشيدقرعه فال به نام من ديوانه زدنداين قرعه به نام انسان زده شد كه به هر روى متحمل رنج انتظار باشد؛ چرا كه تنها اوست كه مفسر واقعى عشق الهى است.انتظار، مقدمه اتصال به مبداء حقيقىانتظار دريچه مخفى و ناشناخته اتصال خداوند است، ولى گشودن اين دريچه مقدماتى دارد كه تغافل از آن، مايه خسران و هبوط ابدى است. ناگفته نماند كه وصول به نقطه كمال هر پديدهاى منوط به شناخت و فهم آن پديده است كه نتيجه آن حركت و كمال مىباشد؛ توضيح اين كه، نگاه ما در ارتباط با پديدهها دو گونه است؛ يا گذر است يا پايدار، ما از كنار يا پايدار بسيارى از پديدهها، براحتى و بدون هيچ مكثى، عبور مىكنيم؛ در اين ميان ممكن است. نسبت به پديدهاى، گرايش و احساس خاصى پيدا كنيم كه آن احساس و توجه ويژه مىتواند مقدمه شناخت گردد؛ البته نبايد اين اصل را فراموش كنيم كه از اهمّ عوامل پيوند عميق با هر پديدهاى، تثبيت و تشديد مراقبت و مداومت در توجه به آن پديده است.براى انسانى كه نگاهش نسبت به ذرات آفرينش، تصنعى، خام و متحجّرانه و وجودش مستغرق توهّمهاى فرعونى است، ضرورت شناخت منتفى است. ولى كسى كه تشنه حقيقتِ كمال و كمالِ حقيقت است؛ حتى لرزش برگى براى او، اشاراتى است حقّانى.همانطور كه گفته آمد؛ وصول به كمال هر پديدهايى، در گرو شناخت آن پديده است و شناختى مىتواند مثمر ثمر واقع شود كه زيربناى آن اشتياق و برخاسته از عمق وجود باشد؛ نه نتيجه تحريف ذهنى و تحكم نفس. بنابراين، محصول شناخت ژرف و مطمئن، فهم است. فهم يعنى، نفوذ و جارى شدن در حقيقت پديدهها. اگر ما بتوانيم، امكانات و توانمندىهاى يك موجود را بفهميم، نسبت به آن نوعى قرابت و تجانس روحى احساس و تجربه مىكنيم و اين كشش و كوشش و خط سير شهودآميز است كه مولّد حركت و متضمن كمال است.تا انسان، مُدرك توانمندىهاى باطنى خود ـ از طريق مطالعه وجود خويش ـ نشود و در پيچ و تاب محبت الهى نگدازد، چهره او از هستى، جز ارعاب و تحسر و تحجّر نخواهد بود. تنها عاشقِ صادق كه خود را از خار و خاشاك چه كنم چه كنم، مصّفا كرده است، مىتواند به التذاد و اتحاد معنوى دست يابد. چون تحمل و تأمل دارد، با تحمل مىانديشد؛ يعنى تحمل ديدن و شنيدن دارد، بنابراين، با نيروى حلم، به طور عميق مىانديشدومىسازد و براىمنتظران دوست،ارزش حياتى اين دو پديده شگرف و سترگ، غير قابل انكار است.در مورد انتظار بايد ببينيم كه، چه نوع انتظارى، حاوى امواج و پرتوهاى الهى مىباشد. عاشقانى هستند كه فكر و ذكر و نسيمِ نگاهشان، تفسير «موتو قبل اَن تموتو» است؛ و بر عكس عاشق نماهايى هم وجود دارند، كه حركات و سكناتشان يادآور آيه شريفه «كالأنعام بل هم اضل» است كه همواره در انتظار جوياى انتحارند؛ ولى منتظران واقعى، انتظارشان از مقوله عشقى است كه منشاء رحمانى دارد و اين محّب راستين است كه موشكاف راز انتظار محبوب خويش است. امروزه عاشقانهترين انتظار، انتظار فرج حضرت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)است، پس آيا به راستى ما چه كردهايم؟ زيباترين عرض ارادت قلبى و چاكرى در حق مولايمان، فهم باطنى انتظار به دور از بازتابهاى شيطانى است.اگر خواستگاه اين شناخت و فهم (ولو اجمالى) مقدس باشد، نتيجه آن، حصول حركت و نفوذ در محزن الاسرار انتظار و استهلاك در حكمتها و مصلحتهاى اين پديده الهى است و در نهايت ثمره تحقق و وجدان اين گونه فهم در وجود، معراج به سوى كمال؛ يعنى وجود ملكوتى و نازنين حضرت ولى عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)خواهد بود.اى پادشه خوبان داد از غم تنهايىدل بىتو به جان آمد وقت است كه بازآيىدايم گل اين بُستان شاداب نمىمانددرياب ضعيفان را در وقت توانايىديشب گله زلفش با باد همى كردمگفتا غلطى بگذر زين فكرت سودايىصد باد صبا اينجا با سلسله مىرقصنداينست حريف اى دل تا باد نپيمايىمشتاقى و مهجورى دور از تو چنانم كردكز دست بخواهد شد پاياب شكيبايىيارب به كه شايد گفت اين نكته كه در عالمرخساره به كس ننمود آن شاهد هر جايىساقى چمن گل را بى روى تو رنگى نيستشمشاد خرامان كن تا باغ بيارايىاى درد توام درمان در بستر ناكامىوى ياد توام مونس در گوشه تنهايىدر دايره قسمت ما نقطه تسليميملطف آنچه تو انديشى، حكم آنچه تو فرمايىفكر خود و راى خود در عالم رندى نيستكفر است در اين مذهب خودبينى و خودرايىزين دايره مينا خونين جگرم مى دهتا حل كنم اين مشكل در ساغر مينايىحافظ شب هجران شد بوى خوش وصل آمدشاديت مبارك باد اى عاشق شيدايىتفسير لفظى و ادبى عرفانى اشعار حافظ در انتظار امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)اى پادشه خوبان داد از غم تنهايىدل بىتو به جان آمد وقت است كه باز آيىمشتاقى و مهجورى دور از تو چنانم كردكز دست بخواهد شد پاياب شكيبايىزيبايىهاى بيانى و هنرى:بيت اول: به جان آمد:1 ـ از زندگى سير شد2 ـ كار دل به جان كندن كشيد3 ـ از نفس افتاد4 ـ مشتاق مرگ شد، كه هر چهار معنى را به ذهن تداعى مىكند.بيت 2: مشتاق از مصدر اشتياق، در اصطلاح به معنى كشش ژرف باطنى به سوى پديده اثيرى مىباشد.مهجور = جدامانده، مهجورى؛ جدايىدور از تو = ايهام دارد:الف ـ در دورى من از توب ـ از تو دور باد، دور از شما.حافظ در جاى ديگر مىفرمايد:دور از رخ تو دم به دم گوشه چشممسيلاب سرشك آمد و طوفان بلا رفتدور از رخِ تو = همچنان كه در گفتگوهاى محاورهاى مىگوييم: دور از جان تو.پاياب:1 ـ بر وزن شاداب، آبى كه بتوان از آن، پياده گذشت2 ـ طاقت و صبرنكته = حافظ شكيبايى خود را در برابر درياى مواّج و خروشان اشتياق و جدايى، به پاياب تشبيه كرده است، شكيبايى از نظر ناپايدارى، با پاياب تناسب دارد.تفسير لفظىبيت اول: اى پادشاه (سلطان) نكورويان، اگر از شدّت اندوه جدايى تو، فرياد و فغان از اعماق جان برآرم جاى دارد؛ چرا كه در فراق تو كار دل به جان كندن كشيد (مشتاق مرگ شد). موقع آن رسيد كه بازگردى.بيت دوم: دور از جان تو كه براى من خيلى عزيز است، اشتياق و جدايى نسبت به تو، آنچنان بلايى بر سرم آورد كه هر لحظه امكان دارد اين اندك شكيبايى من كه پايابى بيش نيست به پايان رسد.تفسير ادبى عرفانىدر اين ابيات آسمانى، لطيفهايست نهانى و اشارتى جاودانى. در اينجا سخن از انتظار است، آن انتظارى كه، سوختگان را در تعبى حلاوت بخش، به وحدتسراى نيستى، رهنمون مىسازد. انتظار، يعنى ترنّم ترانه جاودانه اشتياق در پس كوچههاى محبت؛ عبور از سنگلاخ ترديد و سير در جاده بىرنگ عشق سرمدى؛ انتظار، يعنى همچون شقايق چشم به راه حقيقت دوختن تا مرز سوختن؛ انتظار هنر است، هنر باختن و بر خويش تاختن، براى ساختن و عاشق ستاره سينماى عشق الهى است، انتظار، يعنى شوق سفر با كاروان اشك تا كعبه آغوش دوست؛ سلوك عاشقانه با خار مغيلان روزگار؛ مناجات با خيال محبوب در انزواى سرخ عشق.حافظ چه مىگويد و چه مىجويد. او از يك طرف مشتاق و از سويى محروم از ديدار است؛ اوست كه عاشق اين هر دو ضد باشد:عاشقم بر قهر و بر لطفش به جدّبوالعجب من عاشق اين دو ضدپس چه بايد بكند؛ حافظ سنگ صبور جان سوختگان و مرهم آلام بيچارگان است. حافظ در موج خيز حوادث آنچنان قائم و معتقد به توانمندهاى روحى خود است كه بىپروا و فرياد زنان مىگويد:من نه آنم كه زبونى كشم از چرخ فلكچرخ برهم زنم از غير مرادم گرددپس چه پيش آمده كه اين گونه مىنالد. او عارف بىقرارى است كه اهل درد است، چون مرد است و درد و رنج انتظار را عين درمان مىداند.اى درد توام درمان در بستر ناكامىوى ياد توام مونس در گوشه تنهايىحافظ در عرصه هستى، زخم نوش حوادث است؛ ولى چه دردى در اعماق قلب او باليد كه اين گونه عالَم از او ناليد، بدانسان كه جهانيان از ثمره شعور و شهودش ارتزاق معنوى مىكنند، اين مشتاقى و مهجوى كه حافظ را چنين بىتاب و مغموم ساخته است چيست؟ و اين پادشاه خوبان كيست، آيا تاكيد و اطلاق پادشاهِ خوبان بر زيبارويان نباتى است يا وارستگان عافيتسوز.نكته: در اينجا، ديدگاه حافظ از خوبان، كسانى هستند كه صاحب نعمتها و نغمههاى موزون روحانى مىباشند و پادشاه، موجودى است جوهرى و جهان شمول كه علّت قوام و دوام كونين است.البته دور از انصاف است اگر بگوييم كه منظور حافظ از خوبان، موجودى است كه از لحاظ زيبايى صورى بىهمال است، هر چند خود حافظ ـ به استناد جمله المجاز قنطرة الحقيقه ـ طعم شيرينىها و تلخها و جزر و مدهاى عشق مجاز را چشيده و در اثر تكامل و تربيت حقيقى، به فراسوى جاذبههاى حسى بال گشوده است.حافظ در اين ابيات از زبان منتظران دلخسته مىگوید: « اى مولاى من، يا صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)مىگويند، صبر سرمايه كلانى است در بازار معرفت و از كالاهاى گرانبهاى اين بازار، اشتياق و مهجورى است، مىدانم؛ ولى چه كنم، بىقرارم، در نوسانم، گوشم از نصيحت پُر است؛ هر چند، غم سازنده و علت پالايش روح است، ولى تصور نمىكردم از دوريت اين گونه چون بيد در ركوع، غم دورى تو، اين گونه كمر طاقت مرا بشكند، مرا درياب؛ بيا تا در سايه تبسّم نگاهت با ديده بارانى، رنگين كمان عشق را به نظاره بنشينيم سيرم از اين دنياى وانفسا، وقت است كه چهره از نقاب غيب بگشايى و مرا در آغوش بگيرى كه بىتو كمر طاقتم بشكند؛ چون پيچكى مست تشنه وصال توام، بگذار با وصال تو در چشمه زلال معرفت خداوندى جريان يابم. وجود خزان زدهام تشنه نسيم نگاه توست، تو كه مىدانى همواره گل اين بوستان تر و تازه نيست، بدون تو بر پيشانى باغ چين افتاده است و منتظر عطر آغوش توست. آنچنان بوى تو در رگهاى تشنه دشت جارى است كه حتى خار هم عطر آغوش تو را در نبض ثانيهها به حسرت مىنشيند؛ آه اى انسان غافل؛ از چه نشستهاى، برخيز و مژهاى تر كن، بنشين و نالهاى سر كن، بنشان آتش نخوت و قساوت را و فروزان كن شعله درد و حسرت را.»منابع :1 ـ مطهرى، مرتضى، قيام و انقلاب مهدى از ديدگاه فلسفه تاريخ به ضميمه مقاله شهيد، چاپ جديد، تابستان 1363.2 ـ محمدى اشتهاردى، محمد، پرتوى از زندگى چهارده معصوم، نگاهى بر زندگى حضرت مهدى(علیه السلام)، سازمان عقيدتى سياسى ارتش جمهورى اسلامى ايران.3 ـ مستشارى، مهدى، تفسير غزليات حافظ (شاعرى كه بايد از نو شناخت)، مشهد،13704 ـ قاضى زاهدى، احمد، شيفتگان حضرت مهدى (علیه السلام)، ج 1، چاپ پنجم، انتشارات رنگين، آذر 1375.5 ـ زرين كوب، عبدالحسين، مجمر در كوزه، (نقد و تفسير قصه و تمثيلات مثنوى)، چاپ ششم، علمى، تهران 1368.6 ـ خرمشاهى، بهاءالدين، حافظ نامه، ج 1 و 2، چاپ اول (1366) و چاپ ششم (1373)، شركت انتشارات علمى فرهنگى.7 ـ خطيب رهبر، خليل، ديوان غزليات مولانا شمس الدين محمد حافظ شيرازى، چاپ پنجم (1368)، چاپ چاپخانه مروى.8 ـ قائمى، على، مسأله انتظار، انتشارات هجرت9 ـ مثنوى و معنوى مولانا جلال الدين رومى، تصحيح نيكلسون.10 ـ محسنى كبير، ذبيحالله، مهدى(عجل الله تعالی فرجه الشریف)آخرين سفير انقلاب، ج 2 و 1، چاپ اول، انتشارات دانشوران، تابستان 1376.منبع: ماه نامه هنر دینی
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 481]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها