واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: در دهه هاي اخير محققان دريافتند كه از سطح پوست مي توان براي انتقال دارو به بدن استفاده كرد. در اين روش دارو پس از عبور از پوست وارد جريان خون مي شود و اثر خود را روي عضوي مي گذارد كه ممكن است فاصله زيادي با محل استعمال داروچسب داشته باشد. در واقع بواسطه يك سامانه دارورساني فراپوستي ، فرمولاسيون يا ابزاري در سطح پوست قرار مي گيرد و غلظت دارو در خون را براي مدت طولاني در محدوده پنجره درماني حفظ مي كند. انگيزه براي ساخت اين چسب داروهاي فراپوستي يكي از محققان دانشكده مهندسي پزشكي دانشگاه امير كبير را بر آن داشته است تا طرح ساخت چسب داروي فراپوستي ايبوپروفن را ارائه كند. گفتگوي ما را با مهندس زهرا حسن نژاد بخوانيد. مكانيزم عملكرد سامانه هاي دارورساني فراپوستي چگونه است؟ شايد مهمترين عامل در معالجه يك بيماري پس از انتخاب داروي مفيد، انتقال مناسب آن به عضو مورد نظر باشد. در بيشتر موارد سامانه انتقال دهنده بايد به گونه اي طراحي شود كه غلظت داروي قابل دسترس براي عضو مورد نظر در مدت معيني ثابت بماند. در سامانه هاي سنتي انتقال دارو مانند قرص ، كپسول يا روش تزريق بلافاصله پس از مصرف غلظت دارو در خون بسيار بالا مي رود و حتي ممكن است در محدوده سمي قرار گيرد كه اين موضوع باعث ايجاد عوارض جانبي مي شود. از طرفي پس از مدت كوتاهي ، كه بستگي به روش انتقال دارو دارد، غلظت به زير حد درماني كاهش يافته كه به ناچار بايد نوبت بعدي مصرف شود. براي حل اين مشكل سامانه هاي دارورساني كنترل شده طراحي شده اند كه انتقال دارو با سرعت و زمان كنترل شده را ممكن مي سازند. سامانه هاي دارورساني فراپوستي مثالي از اين سيستم ها هستند. در اين نوع سامانه ها دارو در ماده اي پليمري به صورت حل يا پخش شده محبوس مي شود و هنگامي كه درتماس با پوست انسان قرار مي گيرد دارو پس از عبور از پوست وارد شبكه مويرگي شده و از طريق سيستم گردش خون به عضو مورد نظر مي رسد. اين سامانه ها همچنين مي توانند كابردهاي موضعي نيز داشته باشند، مانند پچهايي كه براي درمان آكنه استفاده مي شوند يا پچهاي ضد چين و چروك. تاريخچه ساخت آنها در دنيا و در كشورمان به چه زماني بازمي گردد و تاكنون چه تحولاتي داشته اند؟ مالش پمادها يا محلول ها روي پوست براي تسكين دردهاي موضعي يا درمان بيماري هاي پوستي قدمت چند صد ساله دارد، اما تاريخ استفاده از اين سامانه ها جهت انتقال سيستميك داروها به سال 1979 برمي گردد. اولين سامانه فراپوستي به نام Trasderm Scop در سال 1979 از سوي سازمان استاندارد غذا و داروي امريكا(FDA) براي جلوگيري از تهوع و استفراغ در سفر، بويژه سفر دريايي ، تاييد شد. براي بهبود عملكرد اين سيستم ها از آغاز تا كنون تغييراتي در انتخاب طراحي و افزودني هاي مناسب براي افزايش ميزان انتقال دارو ايجاد شده است. از جمله ، افزودن تركيباتي به اين فرمولاسيون هاست كه قابليت عبور دارو از پوست را افزايش مي دهند. براي كاهش هزينه هاي ساخت نيز تغييراتي در طراحي اين سامانه ها ايجاد شده است. امروزه تحقيقات روي طراحي سامانه هايي متمركز شده است كه فرايند ساخت آنها آسان تر است و به طور پيوسته انجام مي شود. به طور معمول درباره كدام دسته هاي دارويي اين داروچسب ها داراي اثرات بيشتري نسبت به نمونه هاي خوراكي و تزريقي هستند. چرا؟ از اين روش نمي توان براي انتقال همه انواع داروها استفاده كرد. داروهايي كه داراي وزن مولكولي پاييني هستند، دوز مصرف روزانه آنها كم است ، نيمه عمر كوتاهي دارند و در محيط بدن بسرعت به متابوليت هاي غيرفعال تبديل شده و از بدن دفع مي شوند، انتخاب هاي مناسبي براي اين سيستم ها محسوب مي شوند، از طرفي از آنجا كه در اين روش انتقال ، دارو پس از آزاد شدن از داروچسب در تماس مستقيم با پوست قرار مي گيرد، نبايد باعث ايجاد حساسيت در پوست شود. هورمون هاي توليدمثل زنانه ، مانند استراديول و پروژسترون ، تركيباتي هستند كه به مقدار زيادي در كبد تخريب مي شوند و از اين روش تجويز مي شوند. همچنين در بيماري هاي سيستم هاي قلبي - عروقي به علت ماهيت بيماري انتقال فراپوستي داروها مطلوب است. درمان دارويي فشار خون و آنژين به طور معمول داراي دوره هاي طولاني هستند و بيشتر داروها سال ها به طور پيوسته استفاده مي شوند. پيروي از رژيم تجويز شده مهم است و مي تواند مشكل باشد. هنگام استفاده از سامانه هاي دارورساني فراپوستي ، داروچسب به مدت 24 ساعت يا حتي يك هفته در تماس با سطح پوست قرار مي گيرد و طي اين مدت دارو با سرعت ثابت وارد بدن مي شود و مشكل مصرف چندين بار دارو در روز مرتفع مي شود. چرا ايبوپروفن؟ اين طرح با راهنمايي اعضاي هيات علمي گروه بيومتريال دانشكده مهندسي پزشكي دانشگاه اميركبير انجام شد. در اين تحقيق كوپليمر اتيلن ونيل استات به عنوان پليمر حاوي دارو انتخاب شد. اين كوپليمر به عنوان ماده اي زيست سازگار شناخته شده و در كاربردهاي پزشكي از جمله تهيه سامانه هاي دارورساني بسيار استفاده شده است. ايبوپروفن هم به عنوان دارو و ايزوپروپانول براي بهبود عملكرد داروچسب به اين سامانه افزوده شد. ايبوپروفن جزو خانواده بزرگ داروهاي غيراستروئيدي ضدالتهابي است كه براي درمان بيماري روماتيسم التهابي و تسكين دردهاي حاد استفاده مي شود. همچنين دارويي موثر در مقابل دردهاي دوره اي ، درد پس از جراحي ، و تب بر است. مصرف خوراكي داروهاي ضد التهابي غيراستروئيدي عوارض جانبي روي دستگاه گوارش دارد. اين عوارض شامل عدم تحمل معده پس از مصرف ، خون ريزي گوارشي ، زخم معده و تا حد كمتري زخم اثني عشر است. همچنين ايبوپروفن در كبد به متابوليت هاي غيرفعال تبديل مي شود و داراي نيمه عمر كوتاه ، - كمتر از 2ساعت - است تركيباتي كه براي كنترل دردهاي پيوسته استفاده مي شوند در جامعه پزشكي و داروسازي بسيار مورد توجه قرار دارند. سيستم هاي دارورساني فراپوستي براي اين منظور يك مزيت در كنترل درد است. به طورمسلم ، استفاده از روش فراپوستي براي دردهاي حاد مناسب نيست زيرا بهبود دردهاي حاد نياز به شروع سريع اثر دارد. با وجود اين كنترل دردهاي مزمن با استفاده از سيستم هاي دارورساني فراپوستي بسيار مورد توجه قرار گرفته است. امروزه در دنيا سامانه هاي دارورساني فراپوستي براي كاهش درد، هورمون درماني ، درمان آنژين ، فشار خون ، بيماري تحرك و براي ترك اعتياد تهيه مي شوند. اصولا مكانيزم رها شدن دارو در اين سامانه ها در بدن چگونه است؟ حوزه و بازده اثرگذاري داروچسبها نسبت به نمونه هاي خوراكي آن چگونه افزايش مي يابد؟ مكانيزم رهايش دارو از سامانه هاي دارو رساني فراپوستي از طريق نفوذ غير فعال انجام مي شود. استفاده از پليمرها در اين سامانه ها و همچنين مرحله عبور از پوست سرعت رها شدن دارو و در نتيجه ورود آن به بدن را كنترل مي كنند. به اين ترتيب كه داروي محبوس در پليمر پس از نفوذ از ماتريس پليمري و لايه هاي مختلف پوست از طريق ورود به شبكه مويرگي موجود در لايه هاي زيرين پوست وارد گردش سيستميك خون شده و در كل بدن توزيع مي شود. درباره اين دارو، استفاده از داروچسب چه مزيت هايي به همراه دارد؟ دارو در اين سيستم چگونه آزاد مي شود و در چه ارگان هايي از بدن تاثيرگذار است؟ همان طور كه گفته شد ايبوپروفن داراي خاصيت ضد التهابي است كه براي بهبود التهاب بافت هاي نرم ، مثلا التهاب ناشي از كوفتگي در ماهيچه و التهاب استخوان و غضروف در بيماري روماتيسم تجويز مي شود. تحقيقات انجام شده نشان داده اند كه غلظت دارو در مايع سينوويال ، غضروف و بافت آسيب ديده پس از استفاده موضعي اين دارو بسيار بيشتر از غلظت آن در خون است. اين مزيت هنگام مصرف خوراكي دارو مشاهده نمي شود. از طرفي در مصرف خوراكي دارو پس از جذب از غشا معده بلافاصله وارد كبد مي شود و مقدار زيادي از دارو به متابوليت هاي غير فعال تبديل مي شود. در روش انتقال فراپوستي ، دارو به طور مستقيم وارد خون مي شود و از كبد عبور نمي كند و به اين ترتيب از تخريب دارو در كبد كه مهمترين بخش در حذف داروي پروفن از بدن است جلوگيري مي شود. اثرات ناشي از مصرف دارو در اين سيستم ها چگونه افزايش مي يابد؟ مزيت اصلي ارائه سامانه هايي كه داروها را به روشي كنترل شده آزاد مي كنند عدم تغيير در سطح پلاسماي خون است. مشكل اصلي مصرف خوراكي داروها زمان اقامت آنها در دستگاه معدي روده اي است. به اين ترتيب كه مواد دارويي پس از مدت زمان كوتاهي همراه مواد غذايي موجود در معده از سيستم گوارشي خارج مي شوند. در سامانه هاي دارورساني فراپوستي دارو در محيطي خارج بدن به صورت انبار شده قرار دارد و تا زماني كه داروچسب در تماس با سطح پوست است دارو با سرعت كنترل شده آزاد و وارد بدن مي شود. به اين ترتيب مي توان مدت عمل داروهايي كه نيمه عمر كوتاهي دارند و به سرعت در محيط بدن تخريب مي شوند را افزايش داد. توليد داروچسبها در كشور ما به كجا رسيده است؟ تحقيقات زيادي درخصوص فرمولاسيون داروچسبهاي حاوي داروهاي مختلف و همچنين پچهاي آرايشي ضد آكنه در دانشگاه هاي مختلف ايران و همچنين بخش سامانه هاي نوين دارورساني پژوهشگاه پليمر و پتروشيمي ايران انجام شده و تحقيقات تكميلي نيز در حال انجام است و اميدوار هستيم پتانسيل و بستر مناسب براي توليد انبوه اين محصولات در كشور فراهم شود.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[مشاهده در: www.niksalehi.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 414]