خلخال؛ منطقه‌اي با 3 اقليم

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: خلخال؛ منطقه‌اي با 3 اقليم

‏شهرستان خلخال واقع در جنوب شرق استان اردبيل داراي سه اقليم مديترانه‌اي خشك و گرم، مديترانه‌اي گرم و مديترانه‌اي معتدل است. به علت كوهستاني بودن منطقه‌، ميزان بارندگي آن از سالي به سال ديگر متفاوت است. خلخال داراي زمستان‌هاي سرد و تابستان‌هاي معتدل و بسيار مفرح است.

ارتفاعات شرقي و كوهستاني تالش سرد و پربرف و كنار رود قزل اوزن گرم و مرطوب است. طول مدت سرماي اين شهرستان بيش از پنج ماه است و برف سنگين زمستاني سبب بسته شدن جاده اسالم به خلخال در گردنه الماس مي‌شود.

اين شهرستان يك منطقه كوهستاني است كه ارتفاع آن از شرق به غرب و از شمال به جنوب كاهش مي‌يابد.

رشته‌كوه‌هاي تالش در شرق آن از شمال به جنوب كشيده شده است و مانند سدي بين درياي خزر و استان‌هاي گيلان و اردبيل قرار گرفته است به طوريكه برخلاف دامنه‌هاي شرقي در دامنه‌هاي غربي آن در منطقه خلخال به جهت كاهش باران و خشكي هوا و پوشش گياهي انبوه و قابل توجهي ملاحظه نمي‌شود.

در اين شهرستان رود مهم قزل اوزن و شاخه‌هاي آن مانند شاهرود، هروچاي، آرپاچاي و شنگ‌آباد به طرف جنوب جريان دارد و پس از جمع‌ شدن در سد منجيل، در پايان به درياي خزر مي‌ريزد.

‎‏ ‏‏خلخال قبل از ميلاد

بنا به نقل بعضي از منابع، مردم ناحيه خلخال، ممزوجي از قوم بزرگ ايراني كاسيان يا كاسي با قوم آريايي ماد‌ها هستند.

از گفتار مورخان وزبان شناسان چنين پيداست كه خلخال از زمان‌هاي بسيار دور و سالها پيش از ميلاد مسيح(ع) وجود داشته و با اين نام هم شناسايي مي‌شده است.

آثار باستاني پيش از اسلام كه در خلخال كشف شده است، مانند كوزه سفالي مربوط به دوران قبل از تاريخ كه در سال 1343 كشف شد يا يك كارد از جنس مفرغ مربوط به هـزاره اوّل قبل از ميلاد كه در سال 1353كشف شد، نشانگر وجود اين شهر در آن زمان و قدمت و باستاني بودن آن است.

زمين‌شناسان و باستان‌شناسان، غار معروف و دامنه شرقي كوه ازناو (آذنو) در 5 كيلومتري خلخال كه به «كوكاوان» معروف است و تپّه‌هاي قديمي راه خوجين طولاش و بفراجرد را به دوره ساسانيان نسبت مي‌دهند.

در برخي كتب آمده در اين منطقه نظاميان و افسران ساساني با پيمودن مسير‌ها و صخره‌هاي تند آذنو مورد امتحان قرار گرفته و به درجه سپهبدي مي‌رسيدند و سپس آيين سوگند ويژه به‌جا مي‌آوردند.

راجع به اواخر قرن اول و اوايل قرن دوّم سّيد جمال ترابي طباطبايي در كتاب «سكّه‌هاي اسلامي ايران» به سه نوع سكه منقش به لا اله الا الله، وحده لا شريك له و محمد رسول‌الله اشاره داردكه متعلق به سال‌هاي 105و145 هجري قمري هستند و مي‌نويسد با توجّه به علائم و حروف اختصاري، محل ضرب اين سكّه‌ها «آذربيجان» است و آذربيجان محلّي است بين تالش و خلخال و احتمالاً همان كوكاوان يا انگان امروزي باشد كه بقاياي آن هنوز در دامنه كوه آذنو (ازناو) و روستاي طولاش باقي مانده است و شايد اين شهر تا تاريخ ضرب سكّه‌ها و بعد از آن نيز باقي مانده است.

‏* جاذبه‌هاي گردشگري‏

‏* آبشار نره‌گر

اين آبشار در روستاي اسبو از توابع بخش شاهرود شهرستان خلخال قرار دارد. بيشتر مردم اين روستا به باغداري مشغولند و درختان باغ‌هاي آنها اغلب گردو است.

‎براي رسيدن به اين آبشار، پس از گذر از داخل روستا بايد مسير صعب‌العبور حدود 2‏‎ ‎كيلومتر را طي كرد.

‎‏* روستاي ‎گردشگري كزج

‎‎ روستاي كزج جزو بخش خورش رستم خلخال است و در ساحل شرقي و در دامنه كوه‏‎ ‎مشرف به رودخانه قزل اوزن قرار دارد.

‎روستاي گردشگري كزج جزو 12 روستاي هدف گردشگري استان اردبيل و 10 روستاي داراي بافت با‎ ‎ارزش معماري سنتي در كشور است.‏

اين روستا در ارتفاع 1250 متري از سطح دريا و به فاصله 12 كيلومتري از مركز بخش‎ ‎خورش رستم ( هشجين ) و 57 كيلومتري از مركز شهرستان خلخال واقع است. شغل اهالي‎ ‎روستا دامداري و كشاورزي بوده است.

‎به علت نزديكي اين روستا به ماسوله و شباهت زياد بافت اين روستا با ماسوله و بر‎ ‎اساس نظريه كارشناسي متخصصين، اهالي روستاي گردشگري ماسوله از سكنه اين روستا‎ ‎هستند كه در گذشته‌هاي دور به علت كوچرو بودن مردم اين روستا و استفاده از منطقه‎ ‎ماسوله به عنوان ييلاق،‌ بخشي از جمعيت روستاي كزج در آن منطقه ساكن شده و روستاي‎ ‎ماسوله را به روش روستاي كزج به وجود آورده‌اند‎.

‎طرح احياي اين روستا با همكاري سازمان ميراث فرهنگي با هدف آماده سازي براي‎ ‎پذيرش گردشگران آغاز شده و در اجراي آن با حفظ وضع موجود، تمام سطوح و جداره معابر‎ ‎روستا بدون تغيير و بازگشايي، سنگفرش مي‌شود‎.

‎‏* حمام تاريخي‎ ‎نصر

‎اين بنا متعلق به دوره قاجار‎ ‎است و در‏‎ جوار رودخانه نورعلي?چاي و در بافت بازار بنا شده است و معماري آن با تفاوت‌هاي جزيي از اصول كلي حمام‌هاي ايران پيروي مي‌كند.‏

جرزها و ديوار‌هاي‎ ‎ضخيم اين حمام به وسيله سنگ و آجر با ملات آهك ساخته شده است. پوشش سقف به صورت طاق و‏‎ ‎گنبد است كه براي تبديل زمينه مربع به دايره جهت اجراي گنبد از كاربندي استفاده شده است‏‎

‎از قوس‌هاي مورد استفاده در طاقهاي اين بنا مي‌توان به پنج او هفت،‎ ‎كليل، گهواره‌اي و كشكولي اشاره كرد.‏

‎ ‎اين حمام در قسمت سربينه داراي‎ ‎نقاشي‌هاي زبيايي است كه با چند لايه گچ و سيمان سفيد پوشانده شده است‎. در حال حاضر پنج لايه تزييني در اين قسمت به چشم مي‌خورد كه فقط لايه نخست (اصلي) و‎ ‎لايه چهارم داراي ارزش هنري و تاريخي است. از ديگر تزئينات مي‌توان به‎ ‎كاربنديهاي اجرا شده در سربينه و گرمخانه حمام اشاره كرد.‏

‎‎‏*روستاي‎ ‎گردشگري برندق

‎‎اين روستا كه يكي از روستاهاي هدف گردشگري استان اردبيل است، در بخش خورش رستم و در ميان دره‌اي سرسبز و چشم نواز قرار دارد. شغل اهالي روستا دامداري و كشاورزي است.‏

محصولات كشاورزي اين روستا را گيلاس، آلبالو،‎ ‎انجير، زردآلو، گردو، انگور شامل مي‌شود.‏

همچنين طبيعت زيباي باغها، آبشار برندق كه در‏‎ ‎نزديكي روستا واقع شده، رودخانه زال كه از وسط آن مي‌گذرد و بناي تاريخي‎ ‎چهار گوش جلوه‌اي زيبا به روستاي برندق بخشيده است‏‎.

‎* قلعه خشتي‎ ‎گيلوان

‎اين قلعه در روستاي گيلوان از توابع بخش شاهرود شهرستان خلخال در محوطه وسيعي كه‎ ‎بدون پوشش گياهي چشمگيري است، قرار دارد. اين بناي زيبا داراي چندين برج است كه به‎ ‎فواصل مختلف از همديگر قرار گرفته‌اند كه ارتفاع آنها بر اثر گذشت زمان و عوامل‎ طبيعي كاهش يافته و بازوهاي آن كاملاً از بين رفته است. ديوارهاي قلعه نيز در برخي‎ ‎قسمت‌ها فروريخته و از بين رفته است ولي بقيه ديوارها سالم و پابرجا هستند. يكي از برج‌هاي قلعه در فاصله دورتر، در نقطه‌اي كه احتمال حمله مهاجمان از طرف دره‎ ‎به قلعه مي‌رفت، ساخته شده كه تا حدودي بزرگتر از ساير برج‌ها است‎.

‎در كنار قلعه قبرستان قديمي نيز وجود دارد كه مربوط به دوره اسلامي است. مصالحي‎ ‎كه براي ساخت اين قلعه به كار رفته، خشت و سنگ است و به دليل نماي خشتي آن كه‎ ‎كمتر در قلعه‌هاي آذربايجان به چشم مي‌خورد به اين اسم معروف شده است. روشن شدن‎ ‎قدمت دقيق و هويت سازندگان قلعه نيازمند بررسي‌هاي كارشناسانه بيشتر در محل است.‏

‏* آبگرم‎ ‎گرمخانه

‎در روستاي گرمخانه و حدود 18 كيلومتري جنوب‌غرب خلخال، چندين چشمه آبگرم معدني‎ ‎وجود دارد كه درجه حرارت آنها از 30 تا 50 درجه سانتيگراد متغير است‎.

‎‏* غار هفت‎ ‎خانه

غار يئدي دام ( هفت خانه) در جنوب غرب شهر خلخال و شمال روستاي گرمخانه و در‎ ‎ارتفاع حدود 1600 متر از سطح دريا و زير كوه واقع شده است‎.

‎اين غار در 20 كيلومتري شهر خلخال قرار دارد و دسترسي به آن به وسيله جاده آسفالته كه از‏‎ ‎كيلومتر 16 جاده خلخال ـ هشجين به طرف روستاي گرمخانه منشعب مي‌شود، امكان‌پذير است.

‎غار يئدي دام از هفت تالار كوچك (دام) كه به ترتيب پشت سر هم قرار دارند،‎ تشكيل شده است. اين غار داراي دو دهانه ورودي است كه دهانه اصلي رو به شرق قرار‎ دارد. چهار تالار (دام) از اين دهانه به سهولت قابل دسترسي است. ارتفاع اين‎ ‎تالارها به طور متوسط بيشتر از 3 متراست. ارتباط به بقيه خانه‌ها ار طريق‏‎ ‎راهرويي به طول 4 متر و به عرض و ارتفاع 70 و 50 سانتيمتر كه طرفين آن سنگ‌چيني شده‎، امكان‌پذير است.

‎‏* غار جلال‌‎آباد

‎ ‎غار جلال آباد در منتهي‌اليه جنوب شرق شهرستان خلخال در بخش شاهرود و در نزديكي‎ ‎روستاي جلال‌آباد، در ضلع غرب رشته كوه ماسوله داغ (تالش) و در ارتفاع حدود 2400 متري از سطح دريا واقع است‎.

‎فاصله غار جلال‌آباد از مركز شهرستان خلخال، 77كيلومتر است و پس از عبور از دهستان شال، در محل سه راهي گيلوان ماجولان از طريق جاده‎ ‎ماجولان كه به ماسوله منتهي مي‌شود، با پيمودن حدود 25كيلومتر راه شوسه به روستاي‏‎ ‎جلال‌آباد مي‌رسيم و در اين روستا پس از طي نيم ساعت پياده روي غار در دامنه كوه قابل‎ ‎دسترسي خواهد بود‎.

‎‏* تفرجگاه اندبيل

تفرجگاه اندبيل كه بيشتر به چشمه ميرعديل‎)‎ميرعديل بولاغي) معروف است. در پنج كيلومتري شرق مركز شهرستان خلخال، در محدوده‎ ‎روستاي اندبيل و در كوهپايه‌هاي تالش قرار گرفته است. اين تفرجگاه هر سال در فصول مساعد سال بويژه تابستان پذيراي مسافران و گردشگران بسياري است.

اين منطقه سرسبز و زيبا وعده گاه طبيعت‌گردان و‎ ‎علاقه‌منداني است كه هرسال در فصول گرم سال مسير قديمي و زيباي خلخال تا‎ ‎اسالم را با پاي پياده طي مي‌كنند و زيبايي‌هاي آن‎ ‎استفاده كرده و لذت مي‌برند‎.

‎آب چشمه ميرعديل بسيار گوارا و مطبوع بوده و بخاطر‎ ‎ظرفيت بالايي كه دارد سرچشمه رودخانه‌اي با همين نام است كه در پايين دست چشمه با‎ ‎ايجاد سد‌هاي مختلف و همچنين استخرهايي توسط اهالي، پرورش ماهي قزل آلا در آن ‎رونق دارد‎.

* صنايع دستي

‏ شايد از هر كس بپرسي كه معروفترين صنايع دستي ‎خلخال چيست بلافاصله نام جاجيم را به زبان آورد. جاجيم خلخال يكي از‎ ‎صنايع دستي صادراتي كشور است كه شهرت جهاني دارد.

‎جاجيم بافي يكي از صنايع بومي و سنتي در منطقه‎ ‎شهري و روستايي خلخال مي‌باشد كه سابقه ديرينه دارد و نوعي صنعت دستي ‎از بافت‌هاي داري به شمار مي‌آيد.

‎نحوه بافت جاجيم به اين صورت است كه بعد از تهيه‎ ‎مواد اوليه لازم و انجام رنگرزي و تاب آن، مراحل‎ ‎چله‌كشي انجام مي‌شود. تركيب و طراحي جاجيم به صورت نقوش و تخته‌ها و گل‌ها و‎ ‎اندازه‌ها در حالت چله‌كشي انجام مي‌گيرد. جاجيم بافي حتماً دو نفر و يا سه نفر ‎استاد كار و بافنده ماهر نياز دارد. مواد اوليه جاجيم هرچقدر مرغوب و محكم باشد بافت جاجيم براي بافنده آسانتر مي‌شود. جاجيم با مواد اوليه همچون پشم، ابريشم، كانوا و نخ كتان پنبه‌اي بافته مي‌شود.

* سوغات خلخال

كساني كه به خلخال مسافرت مي‌كنند اگر دست خالي از اين شهر خارج شوند پشيمان خواهند شد.

اين شهرستان سوغات ويژه‌اي دارد كه ‎شامل نان‌هاي روغني (نزيك ـ تل تل ـ چاي چورگي‎)، ‎عسل طبيعي كه به لحاظ بكر بودن و كوهستاني بودن منطقه مطمئناً يكي از‏‎ ‎غني‌ترين و طبيعي‌ترين عسل‌هاي كشور است، فرآورده خاص عسل كه ويژه شهر خلخال‎ ‎است و عبارتند از شيرعسل، هويج عسل و پرتقال عسل، ‎‎شيريني‌هاي محلي كه البته پيدا كردنش سخت است و فقط در خانه‌ها پخته مي‌شود، ‎صنايع دستي همچون گليم، جوراب‌هاي پشمي دستباف، شال، قاليچه و مهمتر از‏‎ ‎همه جاجيم كه شهرت جهاني دارد و نيز انواع ميوه‌ها (سيب، گلابي، زردآلو، هلو، انواع آلو، گيلاس، آلبالو،‎ ‎گردو، انگور، توت، خيار، كمبزه (خيرچا)، شاتوت و ريواس (اوشقون‎) مي‌شود.

* خورشت زغالا قيله

‎يكي از غذاهاي سنتي شهر خلخال كه از سال‌هاي دور پخته مي‌شود خورش زغالاقليه است كه به جرات مي‌توان گفت اين غذا جز غذاهاي ويژه اين منطقه است‎. مواد اوليه اصلي اين غذا شامل گوشت، زغال اخته خشك، گردو، لپه و سير است و در كنار آن از ميوه‌ها و سبزي‌ها به عنوان طعم‌دهنده استفاده مي‌كنند.

*‌ كشاورزي و دامداري

به طور كلي خلخال از مناطق كشاورزي، باغداري و دامپروري استان اردبيل است و محصولات عمده‌اش گندم، جو و حبوب، برنج، گردو، سيب، گلابي، انگور و پنبه است. خلخال با توجه به داشتن مراتع نسبتاً خوب از دامداري پيشرفته‌اي برخوردار است و انواع فرآورده‌هاي شيري مانند خامه، ماست، كره و پنيره و نيز پشم، پوست و عسل از عمده‌ترين توليدات دامي اين منطقه به شمار مي‌آيند.

*‌ محلات و اماكن مذهبي

محله‌هاي خلخال شامل قاضي‌لر، آشاقي كوچه، يوخاري كوچه، قلعه‌باشي، روشن محله، بازار، حمزه‌آباد، پوچ‌ديبي، خرابه حصار، ائيشنه كوچه و چول دره مي‌شود و امامزاده سيد دانيال(ع)، امامزاده روستاي كالارو مقبره سيد محمدآقا از اماكن مذهبي اين شهرستان است.

يکشنبه|ا|27|ا|فروردين|ا|1391

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 240]