بنايي ساخته شده از شير شتر و تخم مرغ

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: يك قدم تا بهار/جبليه؛ تنها بناي سنگي كرمان/ بنايي ساخته شده از شير شتر و تخم مرغ
جبليه؛ تنها بناي سنگي كرمان/ بنايي ساخته شده از شير شتر و تخم مرغ
كرمان - خبرگزاري مهر: گنبد جبليه؛ بنايي تاريخي است در دامنه كوههاي صاحب الزمان شهر كرمان و در مجاورت جنگل انبوهي از درختان كاج و سرو اين بنا از عصر ساسانيان تاكنون معماري منحصر بفردش رهگذران را خيره خود ساخته است.

به گزارش خبرنگار مهر، استان كرمان، به دليل پيشينه طولاني كه دارد، در هر كوي و برزن آن مي توان ردپايي از تاريخ و هنر و معماري اصيل ايراني را در قامت بناهاي تاريخي متعدد يافت؛ آثاري كه هر كدام قرنهاست كه بر دوش خاك اين سرزمين سوار شده؛ تاريخ گذشتگان را بازگو مي كند و آينده را تماشا.

گنبد جبليه از جمله اين بناهاست؛ گنبدي بزرگ كه از سنگ و گچ ساخته شده است. اين گنبد هشت ضلعي بوده و هشت درب دارد كه در اطراف آن تعبيه شده است.

به استناد كتب تاريخي، اين بنا در اواخر عصر ساساني و قبل از اسلام ساخته شده است. البته به باور عده اي، گنبد جبليه در عصر سلجوقي احداث شده، همچنين برخي از كارشناسان ميراث فرهنگي ساخت آن را مربوط به دوران پس از اسلام مي دانند. اما بيشتر مورخين روايت اول را در مورد تاريخ ساخت گنبد جبليه صحيح مي دانند و مي گويند با توجه به سبك معماري اين بنا به نظر مي رسد ساخت آن مربوط به اواخر دوره ساساني بوده كه اوائل اسلام مرمت شده است. سقف گنبدجبليه از آجر ساخته شده و داخل آن ظاهرا داراي تزيينات گچبري بوده كه قسمت بالاي آن ريخته و قسمت پايين بنا اگر تزييناتي هم داشته از بين رفته است. مصالح به كار رفته در ديوارها، سنگ لاشه با ملات گچ از بيرون و آهك از داخل است.

شير شتر رمز استحكام گنبد جبليه

"سرپرسي سايكس"، ژنرال انگليسي كه در دوره قاجار به ايران آمده و تاريخ دو جلدي ايران را نوشته، در كتاب "هشت سال در ايران" در توصيف اين گنبد نوشته است: از قبرستان كه رد مي‌شويد يك ساختمان هشت ظلعي سنگي خواهيد ديد كه گنبدي به شكل دو هلال برآن قرار گرفته و قطر داخل آن ۱۸ فوت و هر طرفي نيز ۱۸ فوت و نوك آن آجري و منتهي اليه آن دايره است. اين محل را جبليه مي‌نامند و تنها ساختمان سنگي كرمان همين گنبد جبليه ‌است.

در اين ميان در خصوص استحكام اين بنا به مسئله جالبي اشاره مي شود اينكه در ساخت گنبد جبليه به جاي آب از شير شتر و سفيده تخم مرغ استفاده شده كه مورخان و معماران دليل استحكام اين بنا را همين امر مي‌دانند؛ البته برخي مي گويند اين ادعا يك افسانه بوده و واقعيت ندارد.

انبار گندم ديروز، كتيبه خانه امروز

اينكه در گذشته از اين گنبد به چه منظور استفاده مي شده روايت دقيقي وجود ندارد.

اما محمد علي گلاب زاده، مورخ و پژوهشگر تاريخِ كرمان در باره كاربري اين بناي تاريخي مي گويد: جمعي بر اين عقيده اندكه چون اين گنبد در ميان كشتزارهاي گندم و نزديكي هاي سرآسياب احداث شده احتمالا به عنوان انبار گندم استفاده مي شده است.

وي مي افزايد: در نزديكي هاي گنبد جبليه حوض بزرگي قرار داشته و آبشخور چهارپاياني بوده كه گندم را به اين مكان حمل مي كردند.

گلاب زاده اظهار مي دارد: البته از اين حوض كه به "چهل كره" شهرت داشته در حال حاضر اثري نيست.

گنبد جبليه در سال ‪ ۱۳۱۶‬ توسط وزارت فرهنگ در فهرست آثار ملي به ثبت رسيد و در سال ‪۱۳۸۳‬ پس از مرمت، به گنجينه جبليه و محلي براي نگهداري كتيبه‌هاي تاريخي تبديل شده است.

از جمله كتيبه‌هاي موجود در اين گنجينه كه قديمي ترين آن هم هست مي ‌توان به كتيبه "مسجد آبدر اشكان رابر بافت" اشاره كرد كه مربوط به بناي يادبود يك مسجد واقع درارتفاعات شمال شهرستان رابر است.

اين كتيبه روي قطعه سنگي طبيعي و به خط كوفي حك شده است.

پناهگاه كوچكترين سنگ قبر كشف شده

در گنجينه جبليه همچنين كوچكترين سنگ قبر كشف شده در استان كرمان نيز نگهداري مي‌ شود كه 12 سال پيش توسط يكي از كشاورزان روستايي كشف و به سازمان ميراث فرهنگي داده شده است.

ابعاد اين سنگ ۲۶‬ در‪ ۲۲‬ سانتيمتر و كتيبه آن شامل دو بخش است؛حاشيه آن شامل آيه ‪ ۱۸‬و بخشي از آيه‪ ۱۹‬سوره مباركه آل عمران است. در انتهاي كتيبه هم در قسمت سمت چپ نام متوفي و سال وفات در يك كادر محرابي شكل قرار گرفته است. در ميان سنگ قبرهاي موجود در گنجينه اين بنا سنگ قبر ميرزا آقاخان، پسر ميرزا احمد علي خان وزيري نويسنده تاريخ كرمان نيز به چشم مي‌خورد.

ناگفته نماند كه گنبد جبيله به نام گبري نيز معروف است ؛ "جبلي " تحريف يافته كلمه " گبري" بوده است.

برخي از تاريخ دانان بر اين باورند كه گنبد جبليه از بناهاي زرتشتي و گبري و آتشكده يا مقبره يكي از زرتشتيان بوده است.

اما هر چه كه بوده، اين گنبد هشت ضلعي زيبا كه قرنها از عمرش مي گذرد، از مواريث ارزشمند تاريخي است كه توانسته خود را از گزند تخريب مصون دارد و بناي منحصربفردي است كه نظاره آن مي تواند ما را با هنر و معماري ارزشمند پيشينيان آشنا سازد.
...............................

گزارش: اسماء زنگي آبادي

© 2003 Mehr News Agency .

سه|ا|شنبه|ا|9|ا|اسفند|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 286]