آب هميشه دست يافتني نيست

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: آب هميشه دست يافتني نيست

چندي پيش طرحي در سه‌پلان براي يك پويانمايي ارايه دادم كه كودكي در آستانه سال نو، آب تنگ ماهي قرمزش‌ را در سينك ظرفشويي خالي مي‌‌كند و زماني كه شير را باز مي‌كند، به سبب قطعي، آبي جاري نمي‌‌شود و كودك، نخست با نگراني به ماهي قرمز -كه در چند قطره آب ته تنگ پرپر مي‌زند- مي‌نگرد و سپس تنگ را بر مي‌دارد و سراسيمه در خانه مي‌دود و فرياد مي‌كشد: آب...آب!

پدر همين كودك –كه دوستم است- در مصرف آب زياده‌روي مي‌كند. روز ي به وي گفتم:«كمي صرفه‌‌جويي هم خوب است!» گفت:«مگر در مصرف آب هم مي‌شود صرفه‌‌جويي كرد؟ مثل اين است كه بگويي در نفس‌كشيدن صرفه‌جويي كن! نكند مي‌‌خواهي مسواك نزنم و صورت نشويم و لباس آب نكشم و دوش روزانه نگيرم!»

بي‌گمــان كســاني كــه صرفه‌جويي‌هاي كوچك را بي‌اهميت مي‌دانند، به «قطره‌قطره جمع گردد وانگهي دريا شود» باور ندارند و لابد نشنيده‌اند كه در روزگار قديم، چوپاني در دشت، در جوار گودالي كه از آب باران ايجاد شده بود، گوسپندانش را مي‌چراند و خود هنگامي كه از گرماي آفتاب تابستان كلافه مي‌شد، در گودال -كه گودي آب تا سينه‌اش مي‌رسيد- به آبتني مي‌پرداخت. تا اين‌كه روزي گوسپندانش را براي فروش به شهر برد و فردا پس از بازگشت به دشت، خواست در گودال آبتني كند كه پيري در حال گذر به وي هشدار داد«هاي شبان، به‌هوش باش كه در شب گذشته، اندكي باران زده است!»

ولي چوپان شانه بالا انداخت و با نيشخندي در دل گفت«مي‌پندارد با چند چكه باران، اين گودال اقيانوس شده است!» و سپس در آب شيرجه زد و چون شنا نمي‌دانست،‌ غرق شد!

چه خوب است كه به كودك‌ خود بگوييد قطره‌اي آب بر روي كاغذ بكشد و آن‌ را آبي رنگ كند و دورش را با قيچي ببرد و در قلك‌ پولش بيندازد؛ با اين نماد به وي مي‌آموزيد كه تنها پول، قابل پس‌انداز نيست و مي‌توان آب را نيز پس‌انداز كرد!

همچنين به كودك خود بگوييد كه شيرهاي آب براي آن ساخته نشده‌اند كه تا آخر پيچانده شوند تا آب با فشار زياد هدر رود؛ بلكه براي‌ آن ساخته شده‌اند كه استفاده از آب آسان باشد. يا مي‌توانيد به آنان ياد دهيد كه هنگام مسواك‌زدن، يك ليوان آب بردارند تا نياز نباشد شير آب از آغاز تا پايان كارشان، باز باشد.

همچنين به آنان مي‌توان آموخت كه آب نيم‌خورده ليوان خود را در يخچال بگذارند يا در گلدان و پاي گل خالي كنند و يا زير دوش و هنگام ليف كشيدن يا شامپو زدن، موقتا شير آب را ببندند و تنها هنگام آبكشي بدن و يا شستشوي موي سر، شير را باز كنند.

بارش در امسال

تنها امسال برف و باران، كمي فزوني گرفته است، وگرنه نشانه‌ها ـ از جمله ۳ درصد كاهش آبي سال گذشته- ما را به كاهش آبرانه(مصرف‌آب) رهنمون است.

ميزان بارندگي كشور در سال، كم‌تر از ميانگين جهاني است، ولي پيش‌بيني شده بود كه امسال هرچه رو به پايان سال برويم، وضع بارش بهتر خواهد شد؛ كه اين‌گونه نيز شد و سطح پوشش برفي كشور فزوني گرفت و حجم آب برآمده از آب‌شدن برف، افزايش يافت.

البته حتي با بارش خوب در يك سال، چالش در زمينه كم‌آبي از ميان نمي‌رود؛ و باز البته تا همين مهر گذشته، بارش، دچار افت ۳۹ درصدي بود. سال گذشته نيز ترسال و پرآب نبود.

همه مي‌دانيم كه اگر بارش ادامه نيابد، منابع آبي آسيب خواهد ديد، از اينرو بايد خود را با تغيير اقليم سازگار دهيم و دامنه مديريت را به خود و به خانه بكشانيم، زيرا پرهيز از هدررفت آب، از آشاميدن و شستشو آغاز مي‌شود و به كشاورزي و صنعت مي‌رسد. با توجه به اين‌كه ايران در شمار ۴۹ كشوري ا‌ست كه چالش كمبود آب را در چشم‌انداز خود دارد.

محمد درويش ـ عضو هيأت علمي موسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور در اين‌باره كه آيا بارندگي‌ها به افزايش كافي منابع آب آشاميدني ‌انجاميده است و يا بارش اين برف‌ها تاثير بنيادي بر سيرابي زمين‌هاي كشاورزي داشته است، به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌‌گويد:«هرچند كه ميزان ريزش‌هاي آسماني كشور در همه‌ حوضه‌هاي آبخيز شش‌گانه به جز خليج فارس، نسبت به سال آبي گذشته، افزايشي محسوس را نشان مي‌دهد؛ با اين وجود، فقط در حوضه‌ آبخيز درياي خزر و سرخس، ريزش‌هاي آسماني آن‌ها از اول مهر تا نيمه‌ بهمن 1390 با افزايشي بين 35 تا 40 درصد نسبت به ميانگين درازمدت روبرو بوده است و مي‌توان پاسخ پرسش شما را در اين محدوده كه كمتر از يك چهارم خاك كشور را در بر مي‌گيرد، مثبت دانست.

وي در اين مورد كه در گپ‌هاي پيش‌آگاهانه كارشناسان، چشم‌انداز خشك‌سالي چگونه است؟ مي‌گويد:«خشك‌سالي نه تنها صفت غالب زيست‌اقليم ايران است، كه خاصيت اين فلات هم هست. بنابراين، ادامه اين روند، به ويژه در حوضه‌هاي آبخيز خليج فارس، مركزي و مرز شرقي و نيز حوضه‌آبخيز درياچه اروميه، قابل پيش‌بيني است.

مي‌‌گويم:«برخي را باور بر اين است كه مشكل آب آشاميدني نيم‌آلوده با مديريت بحران، كنترل شدني است!»

مهندس درويش در ادامه گفت‌وگپ با روزنامه اطلاعات مي‌افزايد:«به جاي مديريت بحران، بايد در انديشه اعمال مديريت خطرپذيري حركت كرد و همزمان چند سناريو را با توجه به مقتضاي زمانه، به پيش برد.»

اين كارشناس مراتع و جنگل‌ها در اين باره كه آيا هنوز هم مي‌‌توان از شنيدن واژه «كمربند سبز»، جنگل، چشمه و باران را متصور شد؟ عقيده دارد: «اگر ظرفيت پذيرش و بارگذاري اصولي در گيلان انجام شود، چرا كه نه.»

آيا در ميان اين گله‌ها -كه روستا منابع آبي زيادي را كه قابليت ‌آشاميدن‌دارد- به كار ‌كشاورزي مي‌‌زند و يا شهري‌ها فضاي چمن خانه‌هاي خود را با آب قابل كشاورزي، سبز نگه مي‌دارند- مي‌توان به تعادل رسيد؟ عقيده‌ها متفاوت است؛ ولي مهندس محمد درويش باور دارد:«فعال محيط زيست، محكوم است كه همواره اميدوار باشد و بذر اميد در جامعه بپراكند. به نظرم با افزايش راندمان آبياري در بخش كشاورزي، رعايت الگوي مصرف و احياي مجدد كاريزها، بتوان به چنين آينده‌اي با مهر نگريست.

وي مي‌افزايد:«بي‌گمان هيچگاه اقليم كشور ما شبيه اروپا نخواهد شد؛ ولي خطري را كه همواره طبيعت ايران را تهديد مي‌كند، مي‌توان با به كار گماردن مديران كارآمد در رده‌هاي مياني و ارشد سازمان حفاظت محيط زيست و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري كشور، تعادل بخشيد، تا عملكرد محيط زيستي ايران در مقايسه با ديگر كشورهاي جهان، بهبود يابد.»

فلسفه‌ پرهيز

شاعر مي‌گويد:«برايت آب آورده‌ام تشنه نيستي؟» ولي حقيقت اين است كه آب تنها براي رفع تشنگي نيست؛ آب، جاري و در حركت است تا زندگي انسان، جاري و ديناميك باشد.

جريان‌هاي موجود در اقيانوس‌ها، حجم بزرگي از آب را دور زيست‌كره ما به حركت وا مي‌دارد و اين گونه است كه گلف‌استريم -‌ جريان آب گرم اقيانوس آتلانتيك- از خليج مكزيكو و با سرعت ۹۷ كيلومتر، همه عرض اقيانوس را مي‌پيمايد تا به انگلستان برسد و به سبب گرماي خود، تاثير زيادي بر وضع آب و هواي بسيـــاري از كشورها بگذارد.

همه چيز روي زمين بستگي به آب دارد، حتي اكسيژن از آب پديد آمده است و زمين بدون آب، استعداد سكونت‌پذيري خود را براي انسان از دست مي‌دهد.

چرخه آب ميلياردها سال در حال كار است. آب در زمين، افزون بر اين كه هميشه جاري و در حركت است، در حال تغيير نيز هست؛ تغيير از بخار به مايع، از مايع به يخ و از يخ به بخار؛ و با همه تغييرات خود در دسترس انسان قرار دارد، اما شرط ادامه در دسترس‌بودن آن، هدرندادن حتي قطره‌اي از آب شيرين است. اما چرا تنها آب شيرين؟ زيرا از كل موجودي آب كره زمين، ٩٦ درصد آن شور است و آغشته به نمك و تنها ٤ درصد باقي‌مانده، شيرين است!

چگونگي پرهيز

آيا مي‌توان به موازي مصرف آب، در آن صرفه‌‌جويي كرد؟ پاسخ بهروز كوه‌زاد، مثبت است. اين كارشناس شهري مي‌گويد: خوب است از ماشين‌هاي لباسشويي مجهز به برنامه صرفه‌جويي استفاده كنيم، حجم ماشين لباسشويي را به طور كامل پر كنيم، و در صورت امكان از آب ته‌مانده در ماشين‌هاي دوقلو – نه از آب تازه- براي شستشوي جوراب‌ها و لباس‌هاي كهنه‌ استفاده كنيم. همچنين مي‌توان با يك واشر يا تعويض مغزي، جلوي نشت آب را در جاهاي كور خانه گرفت.

وي مي‌افزايد: بينش انسان ايراني در صرفه‌‌جويي آب بايد فراتر از اين بــــرود كه سنگيني آب‌بها وي را وادار به صرف‌جويي كند!

اگر به نشانه‌ها توجه كنيم، به زبان بي‌زباني به ما مي‌گويد كه جغرافياي كشورمان گرم و خشك است. پس خوب است كه ميراث ما براي فرزندان‌مان به جاي دغدغه‌هاي روزمره كم‌آبي، آگاهي، اميد و شادي باشد.

سطحي نگذشتن از گزاره صرف‌جويي در آب، از رفتن فرزندان‌مان در آينده به ژرفاي بحران، جلوگيري مي‌كند. دانستن اين كه چي مصرف كنيم و چگونه، چندان سخت نيست، همان‌گونه كه بكاربردن دانسته‌ها در اين مورد نيز چندان سخت نيست.

او در پي سفارش‌هايش ادامه مي‌دهد: اگر كولرهاي خانه‌هاي تهران از جلوي آفتاب به زير سايه برده شوند، هم سرماي بيش‌تري توليد مي‌كنند و هم به كولر فشار نمي‌آيد و هم برق و آب كم‌تري مصرف مي‌شود.

كوه‌زاد معتقد است: خانه، آشيانه كوچكتر؛ و شهر، خانه بزرگ‌تر شهروندان است. مانند خانه خود بايد مراقب هدرشد آب در گوشه وكنار شهر نيز بود و موردهاي نشتي آب را به سامانه تلفني ۱۲۲ سازمان آب خبر داد. براي آبياري به گياهان آپارتماني و درخت و درختچه و گل‌هاي باغچه، مي‌توان از همين آب‌هايي كه از گوشه ‌وكنار جمع مي‌‌شود، استفاده كرد. برنج و ماكاروني‌اي را كه آب مي‌كشيم، آبش را دور نريزيم. سطلي زير شير دوش حمام قرار دهيم تا آب سرد در آن بريزد و هدر نرود، زيرا همه ما براي رسيدن به آب گرم، آب زيادي را هدر مي‌دهيم، با توجه به اين‌كه آب دوش نيز همان آب آشاميدني تصفيه شده و ميكرب‌كشي شده و پاكيزه‌اي است كه بسياري از مردم گوشه و كنار گيتي، حسرت نوشيدن يك ليوان آن را دارند.

وي باور دارد: هر چقدر هم سبزي آلوده را زير فشار آب بگيريد، هرگز به آن اندازه تميز نخواهد شد كه وقتي آن را نخست در تشتكي مي‌خيسانيد و سپس مي‌شوييد؛

زيرا فرايند جداشدن انگل

و گل‌ولاي از سطح سبزي تدريجي، است.

اين تدريجي بودن، شامل آب‌شدن يخ گوشت و مواد غذايي منجمد نيز مي‌شود، افزون بر اين شما با زير آب گرفتن، بخش زيادي از مواد سفيده‌اي مواد غذايي را نيز مي‌شوييد و دور مي‌ريزيد. پس بهتر است شب قبل، بسته را از فريزر بر روي طبقه يخچال قرار دهيد و يا اگر عجله داريد، در بسته را خوب ببنديد و در كاسه آب گرم بگذاريد.

كوه زاد همچنين مي‌گويد: دوش گرفتن روزانه، لزوما به معناي هرچه پاكيزه‌تر شدن نيست، چون هربار بخشي از ميكرب‌ها و باكتري‌هاي لانه‌كرده در سر دوش، به سر و بدن ما راه مي‌يابد. به جاي اين‌كار، يك روز در ميان دوش بگيريد و هر بار از زمان آن بكاهيد تا به ۵ دقيقه يا كمتر برسد. زيرا دوش‌ها در ۶۰ ثانيه، بيش از 6 ليتر آب بيرون مي‌دهند كه مي‌توان با چنين آبي، يك ماشين را پر از لباس كرد و شست و آب كشيد.

هنگام شستن حياط نيز، شير آب را ببنديد و به جاي شيلنگ، يك آبپاش پر از آب، به دست بگيريد. حتي فلاش‌تانگ‌هاي دوكليد نيز بيرون‌دهي آب‌شان با هر بار فشردن، بيش از 3 ليتر است. پس يك بطري دربسته پر از آب را در مخزن توالت فرنگي و يا فلاش تانك قرار دهيد تا هربار با كشيدن اهرم، كم‌تر آب بيرون بيايد.

اين كارشناس مي‌افزايد: آب نيم‌خورده ليوان خود را دور نريزيد و در يخچال بگذاريد، اين‌گونه هر بار راحت‌تر به آب دسترسي خواهيد داشت. به جاي بازگذاشتن شير آب با به هدف رسيدن به آب سرد، چند تكه يخ در ليوان خود بيندازيد.

ژئوسفر/بيوسفر

جهان به سوي صرف‌جويي هرچه بيش‌تر در مصرف آب پيش‌‌مي‌رود. امروزه در كانادا

توالت‌ فرنگي‌هاي بدون فلاش تانگ ساخته مي‌شود كه با آب كف‌آلودِ شستشوي دست، نظافت مي‌‌شود. يا مخزن‌هايي در گوشه‌وكنار خانه‌هاي نوساخت كار گذاشته مي‌شود كه آب باران و برف را در خود ذخيره مي‌كند و برخـــي از آن‌ها در فرايند خود و با گـــذر از چند پالونه، آمـــاده آشاميدن مي‌‌شود.

امروز با فزوني بحران آب، مديريت ذخاير آن با كنش‌هاي سازمان‌هاي گوناگون مردم‌نهاد به ويژه با برنامه‌هاي آموزشي‌ و پژوهشي و پــــروژه‌هاي خلاق و طرح‌هاي مبتكرانه، به هماهنگي‌ و يكپارچگي در اين زمينـــه دست يازيده‌اند، تـــا برنامه‌هاي علمي خود را با راه‌حل‌هاي بومي تكميل كنند.

يونسكو نيز در اين سال‌ها گام‌هاي بسيار مهم در زمينه آب‌شناسي جهاني - ‌با اجراي پژوهش‌ها و پروژه‌ها ـ برداشته و در توسعه پايدار، تاثير تعيين‌كننده گذاشته است.

ع. درويشي

دوشنبه|ا|1|ا|اسفند|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 316]