آمريكا و تغيير جغرافياي عملياتي پايگاه هاي نظامي

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: آمريكا و تغيير جغرافياي عملياتي پايگاه هاي نظامي
گروه تحقيق و تفسير خبر- افزايش چشمگير انتشار اخباري كه پيرامون پايگاه هاي نظامي آمريكا در سراسر جهان به گوش مي رسد در چارچوب تغيير جغرافياي عملياتي پايگاه هاي نظامي آمريكا و در فضاي دگرگوني دكترين نظامي واشنگتن قابل نقد و بررسي است.

روزنامه آمريكايي "وال استريت ژورنال" در روز 9 فوريه (20 بهمن ماه) از آغاز نقل و انتقال نيروهاي آمريكايي پس از توافق اخير مقامات توكيو و واشنگتن خبر داد. پس از گفتگوهاي مقامات آمريكايي و ژاپني بر سر بازنگري پيمان استقرار نيروهاي آمريكايي در خاك ژاپن، تفاهم نامه اي بين دو طرف در 15 بهمن ماه جاري به امضا رسيد كه بر اساس آن چهار هزار و 700 تفنگدار آمريكايي به پايگاه هاي ارتش آمريكا در خليج گوام واقع در اقيانوس آرام انتقال مي يابند.

با وجود توافق اخير براي خروج نيروهاي آمريكايي از جزيره "اوكيناوا" كه بر اساس آن هشت تا 9 هزار تفنگدار به ديگر پايگاه هاي نظامي آمريكا انتقال مي يابند، پايگاه هوايي "فوتنما" همچنان با وجود مخالفت هاي مردمي در اوكيناوا به فعاليت خود ادامه خواهد داد تا به تدريج زمينه انتقال آن به يكي از نواحي كم جمعيت ساحلي ژاپن فراهم شود.

رصد تحولات سياسي اخير ژاپن نشان داده است كه مساله تداوم استقرار و فعاليت پايگاه هاي نظامي آمريكا در خاك ژاپن به شكل يكي از مهمترين مولفه هاي روابط توكيو- واشنگتن حتي بر سرنوشت دولت هاي اين كشور تاثير مستقيم داشته تا جايي كه ناظران سياسي سقوط "يوكيو هاتوياما" نخست وزير اسبق اين كشور، در اوايل سال گذشته را نتيجه محقق نشدن وعده هاي انتخاباتي وي در زمينه تعطيلي پايگاه هاي نظامي آمريكا در اوكيناوا قلمداد كرده اند.

با توجه به شمار قابل توجه نظاميان آمريكايي (نزديك به 48 هزار نفر) و تاسيسات و تجهيزات لجستيكي گسترده اين نيروها نظير فرودگاه ها و اسكله هاي نظامي در خاك ژاپن، انتظار مي رود كه رايزني بر سر تعيين وضعيت اين نظاميان خارجي با مقامات آمريكايي به شكل يكي از مهمترين پروژه هاي سياسي دولت ژاپن و به صورتي مستمر در دستور كار فعاليت رهبران اين كشور قرار گيرد.

در خصوص تغيير و تحولات مربوط به پايگاه هاي نظامي آمريكا در كشورهاي ژاپن و كره جنوبي برخي صاحب نظران عقيده دارند كه به جز متغير تحولات و روندهاي داخلي اين دو شريك راهبردي واشنگتن، برنامه ها و صف بندي هاي جديد آمريكا در برابر ديگر قطب معادلات نظامي در شرق آسيا ايفاگر نقشي اساسي است.

تغيير و تحولات در تركيب و جغرافياي استقرار نيروهاي نظامي آمريكا در روزهاي اخير تنها محدود به جزيره اوكيناواي ژاپن نبوده است بلكه در چارچوب سياست هاي جديد نظامي، كنشگري آمريكايي ها در قالب فعاليت پايگاه هاي نظامي برون مرزي از سوي تحليل گران موضوعات نظامي- امنيتي در حال دگرگوني و به سازي ارزيابي مي شود.

** نقش پايگاه هاي نظامي در تداوم سيطره نظامي- امنيتي آمريكا

..................................................................................................

به گمان شماري از كارشناسان مسائل راهبردي، پايگاه هاي نظامي آمريكا در دوره زماني پس از جنگ جهاني و به ويژه بعد از فروپاشي شوروي به شكل پايگاه هاي مستعمراتي جديد رخ نموده و وظايفي همچون تمديد تسلط امنيتي يك قدرت خارجي بر سرزميني هايي اشغال شده و آماده براي استثمار جديد را بر عهده گرفته اند.

به نوشته "چالمرز جانسون" متفكر مشهور آمريكايي، شبكه وسيع پادگان هاي نظامي متعلق به دولت آمريكا كه در تمام قاره ها استقرار يافته، در واقع شكل جديدي از امپراتوري را تشكيل مي دهد كه‏ در هيچ كلاس جغرافياي دبيرستاني آموزش داده نمي شود.

حجم وسيع نظاميان مستقر در فراسوي مرزهاي ايالات متحده يادآور پراكندگي گسترده نيروهاي نظامي انگليسي و مزدوران مسلح بومي آنان در سده هاي 18 و 19 ميلادي در امپراتوري بود كه به باور رهبران لندن آفتاب در آن غروب نمي كرد.

بر اساس گزارش سالانه وزارت دفاع آمريكا در خصوص وضعيت پايگاه هاي نظامي اين كشور در سراسر جهان تا پايان سال 2003 ميلادي، تعداد بيش از 700 استقرارگاه نيروهاي نظامي آمريكا در نزديك به 130 كشور جهان فعال بوده است. در چارچوب سياست هاي كلان كاخ سفيد پايگاه هاي نظامي آمريكا در طول سال هاي گذشته در نقش نخستين سنگر حفاظت از منافع اين كشور در سراسر جهان مورد توجه بوده اند. اطلاق استعاره "بسترهاي زنبق" به پايگاههاي نظامي آمريكا نشان از كاركرد آني نيروهاي نظامي در عملياتي دارد كه در شرايطي بحراني براي پاسخگويي به نيازهاي فوري تصميم گيرندگان سياسي در حوزه هاي نظامي- امنيتي تدارك ديده و به مرحله اجرا در مي آيند.

تجزيه تحليل راهبردي پراكندگي پايگاه هاي نظامي آمريكا بر روي نقشه جغرافيايي جهان نشان مي دهد كه هر كجا هژموني آمريكا در برابر قدرتي رقيب احتمال كشيده شدن به چالشي جدي را به خود مي بيند، حضور نظامي ايالات متحده بسيار پررنگ تر مي گردد. حضور نيروهاي نظامي و وارد شدن آن ها به عرصه هاي عملياتي، هر چند در پاره اي از مواقع با توجيهاتي همچون مبارزه با تروريسم، ايجاد امنيت دريايي در برابر خطراتي چون دزدي دريايي، تامين امنيت مبادله آزاد كالا و انرژي در گذرگاه هاي جهاني و برقراري صلح در مناطق بحراني و مورد مناقشه سياسي- نظامي صورت مي گيرد، اما در اين موضوع ترديدي نيست كه اولويت اساسي در اين زمينه متوجه حفظ برتري و تسلط نظامي- امنيتي آمريكا در سراسر جهان است.

** نگاهي به پراكندگي نقاط استقرار و فعاليت فرامرزي نيروهاي نظامي آمريكا

.........................................................................................................

بررسي پراكندگي نقاط پررنگ و پرتراكم پايگاه هاي نظامي آمريكا نشان مي دهد كه توجه اساسي واشنگتن به كنترل رقيبان قدرتمند بين المللي و ايجاد تعادل امنيتي به نفع خود در فضاي پيراموني اين قدرت هاي چالش زا بوده است.

به دنبال بازنگري در دكترين نظامي آمريكا و اشاره مستقيم به چين به عنوان كانون اصلي تهديدزايي در برابر تسلط نظامي آمريكا در شرق آسيا، تحركات نظامي اين كشور به سرعت وارد فاز انطباق با عناصر مورد تاكيد در راهبرد جديد نظامي شد و تكاپوي سياسي و ديپلماتيك واشنگتن براي زمينه سازي صف آرايي گسترده تر در برابر پكن شدت گرفت.

مذاكره با مقامات استراليايي براي استقرار نيروهاي آمريكايي كه به سرعت منجر به گسيل 2500 تفنگدار آمريكايي به پايگاه "داروين" استراليا شد، اقناع مقامات فيليپيني به بازگشايي رسمي پايگاه هاي تعطيل شده در خاك اين كشور همچون "سوبيك" و رايزني با مقامات سنگاپوري براي استقرار كشتي هاي نيروي دريايي در سواحل اين كشور نشانه هايي آشكار از مهره چيني جديد واشنگتن در صحنه شطرنج امنيتي شرق آسيا در هفته هاي گذشته بود.

در برابر رقيبي ديگر همچون روسيه كه در راهبرد جديد نظامي آمريكا به صورت غير مستقيم به تهديدهاي ناشي از اين كانون قدرت نظامي- امنيتي اشاره شده است، تلاش هاي واشنگتن به حفظ پايگاه هاي نظامي و افزايش حوزه عملياتي آن ها در منطقه پيراموني روسيه موسوم به خارج نزديك معطوف بوده است.

در مرداد ماه 1389 برخي منابع آمريكايي با افشاي برنامه‌هاي جديد واشنگتن در زمينه گسترش فعاليت هاي نظامي برون مرزي در خارج نزديك روسيه از تصميم كاخ سفيد مبني بر تاسيس پايگاه‌هاي نظامي در پنج كشور آسياي مركزي خبر دادند. در اين پيوند منابع مزبور آشكار ساختند كه دولت آمريكا كه براي تاسيس مراكز نظامي- آموزشي در مركز استان "اوش" در قرقيزستان و شهر "قرتاغ" در تاجيكستان، ايجاد پايگاه هوايي در حومه شهر "آلماتي" در قزاقستان، بازسازي و تجهيز گذرگاه‌هاي مرزي در ازبكستان، تركمنستان و قرقيزستان برنامه ريزي كرده و با تخصيص منابع مالي مربوطه، وارد رايزني با مقامات اين كشورها شده است. البتّه به موازات اين برنامه‌ها، واشنگتن در صدد بوده تا كمك‌هاي مالي مختلفي در اختيار اين كشورها قرار دهد و از هر طريق ممكن آنها را به همكاري‌ها با خود متمايل سازد.

در هفته هاي اخير تلاش آمريكا براي متقاعد كردن مقامات قرقيزستان به تمديد دوره فعاليت پايگاه "ماناس" كه در جنوب غرب شهر "بيشكك" و در فرودگاه بين المللي اين شهر واقع شده نشان از بيش فعال شدن ديپلماسي آمريكايي جستجوي جاي پا در وراي مرزهاي اين كشور دارد.

با نزديك تر شدن موعد مقرر براي تخليه پايگاه ماناس يعني ابتداي سال 2014 ميلادي مقامات واشنگتن با پيشنهاد اعطاي كمك سالانه 150 ميليون دلاري خود خواستار موافقت دولت قرقيزستان با ادامه كار اين پايگاه شدند. در مقابل، "آلمازبك آتامبايف" رييس جمهور جديد قرقيزستان، در اوايل دي ماه با خطرناك خواندن ادامه فعاليت ماناس خواهان برچيده شدن هر چه سريع تر پايگاه هوايي آمريكايي ها در فرودگاه ماناس شده بود. علاوه بر اين در اوايل بهمن ماه جاري نيز شماري از مردم قرقيزستان در اعتراض به حضور نظاميان آمريكايي در اين كشور در برابر سفارت آمريكا در بيشكك دست به تظاهرات زده و خواستار تعطيلي پايگاه هوايي اين كشور شده بودند.

در برابر قدرت رو به رشد روسيه در عرصه هاي نظامي علاوه بر آسياي مركزي و قفقاز، در سال هاي اخير ظرفيت كشورهاي اروپاي شرقي نيز در جهت محدود سازي قدرت روسيه و ايجاد وضعيت ابتكار عمل نظامي در برابر مسكو از ديد تصميم گيرندگان كاخ سفيد دور نمانده است. تلاش براي ايجاد سپر دفاع موشكي در چك و لهستان نمود آشكار اين رويكرد واشنگتن در اروپاي شرقي در سال هاي گذشته بوده است. علاوه بر اين روماني، لهستان و بلغارستان با توجه به بنيه ضعيف اقتصادي و چشم داشت به كمك هاي اقتصادي آمريكا در اروپاي شرقي به زمره مهمترين كشورهاي اعطا كننده پايگاه هاي نظامي به واشنگتن پيوسته اند.

** خاورميانه و شمال آفريقا به عنوان مقصدي مهم در فعاليت برون مرزي نيروهاي آمريكايي

............................................................................................................

اگر افغانستان را به عنوان بخشي از منطقه شبه قاره يا آسياي مركزي نيز به شمار آوريم نمي توان به راحتي از اهميت حضور نظامي آمريكا در اين كشور براي كنترل اوضاع امنيتي خاورميانه و به خصوص قدرتي چون جمهوري اسلامي ايران گذر كرد. بدين ترتيب حضور در افغانستان براي نيروهاي نظامي آمريكا در حكم اهرم مهار سه گانه اي در تقابل با كانون هاي تهديد زايي چون چين، روسيه و جمهوري اسلامي ايران اهميت مي يابد.

با نزديك شدن به موعد خروج نيروهاي آمريكايي از افغانستان يعني سال 2014، تلاش هاي پنهان و آشكار واشنگتن در جهت جلب موافقت مقامات دولتي و پارلماني افغان براي دايمي كردن پايگاه هاي نظامي آمريكا در افغانستان در جريان است. با توجه به حساسيت هاي موجود در اين زمينه واشنگتن مي كوشد تا در چارچوب انعقاد "پيمان راهبردي دوجانبه" و بهره گيري از سازوكار هاي حقوقي پيش بيني شده در پيمان استراتژيك، ادامه حيات استقرارگاههاي نظامي كنوني را زير عنوان پايگاه هاي مشترك نظامي بين دولت آمريكا و افغانستان در سال هاي آينده تضمين نمايد. بر اساس توافقنامه استراتژيك ميان آمريكا و دولت كابل پايگاه ھاي نظامي آمريكايي در "قندھار"، "ھلمند"، "شيندند"، "بگرام"، "خوست"، "جلال آباد" و "مزار شريف" به پايگاه ھاي نظامي دراز مدت آمريكا تبديل خواھد شد.

با پايان يافتن جنگ در عراق و به دنبال يك سلسله تنش هاي سياسي بين واشنگتن و بغداد در زمينه گرفتن مصونيت سياسي براي اقامت تعدادي از نيروهاي نظامي آمريكايي كه با مخالفت مردم و مسوولين عراقي مواجه شد، آخرين گروه از نيروهاي نظامي خارجي مستقر در عراق، ناگزير به ترك اين كشور شدند اما واشنگتن در چارچوب قرار داد امنيتي با مقامات عراقي و از طريق مفاد قراردادهاي تحميلي تسليحاتي در پي اين هدف بوده است كه زير ساخت هاي نظامي و امنيتي عراق را به خود وابسته كرده و به نوعي سيطره پنهان بر ساختار نظامي و امنيتي اين كشور دست يابد.

در بازبيني راهبرد نظامي آمريكا تنها تهديدهاي ناشي از رشد فزاينده قدرت نظامي چين مورد نظر سياست گذاران كلان واشنگتن نبوده است. تاكيد بر كارايي و چابكي نيروهاي مسلح آمريكا مستقر در منطقه خاورميانه و به ويژه خليج فارس به روشني بر جدي تر شدن تقابل امنيتي واشنگتن با تهران صحه مي گذارد.

تلاش براي ايجاد پايگاه هاي جديد در كشورهايي مانند يمن، افزايش فعاليت هاي نظامي نيروهاي آمريكايي در پايگاه هاي مستقر در كشورهاي بحرين، كويت، ‏قطر، عمان و امارات متحده عربي و.... و نيز تاكيد بر مساله توانمند سازي تجهيزاتي اين نيروها در منطقه خليج فارس همگي گوياي تسري ديپلماسي تقويت و گسترش جاي پاي نظاميان آمريكايي به اين منطقه مهم ژئواستراتژيك است و هدف عمده اي چون مهار جمهوري اسلامي ايران را دنبال مي كند.

به هر ترتيب واشنگتن در چارچوب نگاه كلان امنيتي با بازتعريف سياست هاي نظامي برون مرزي در سراسر جهان قصد دارد تا در برابر تهديد هاي بازتعريف شده، مولفه قدرت مهار و توان كنترل كنندگي هژموني خود را تقويت كند. تغيير در فرايند و تركيب فعاليت هاي پايگاههاي نظامي به عنوان نمودهاي آشكار در جهت سيطره نظامي واشنگتن بر جهان دليلي بر اين مدعا است؛ هرچند كه اين سيطره طلبي چالشهاي جدي و گسترده اي نيز در پي خواهد داشت.

تحقيق**م.م.ك**1358

انتهاي خبر / خبرگزاري جمهوري اسلامي (ايرنا) / كد خبر 30816490

سه|ا|شنبه|ا|25|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 52]