گفت وگو با دكتر فاطمه محرري؛ فوق تخصص روانپزشكي كودكان و نوجوانان

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: گفت وگو با دكتر فاطمه محرري؛ فوق تخصص روانپزشكي كودكان و نوجوانان
به جز اختلال بيش فعالي و نقص توجه كه باعث مشكلات زيادي براي كودكان در خانه و مدرسه و افت تحصيلي قابل توجهي مي شود، ساير اختلالات رفتاري نيز با تحصيل آنها ارتباط قوي دارد. كودكان مبتلا به اختلالات رفتاري معمولا تكاليف خود را انجام نمي دهند، نامرتب هستند و در برنامه ريزي و زمان بندي بسيار ضعيفند. به علاوه رابطه نامناسب با آموزگاران نيز در عملكرد تحصيلي آنها تاثيرگذار است.
عمده اين اختلالات را مي توان به اين گونه تقسيم بندي كرد:
مشكلات خانوادگي و شرايط محيطي، هوش مرزي يا عقب ماندگي ذهني، اختلال لجبازي-مقابله اي، اختلال سلوك، اضطراب، افسردگي، اختلال يادگيري، اختلال اوتيستيك و اختلالات تكاملي رشد، ساير اختلالات و بيماري هاي جسمي.
1- مشكلات خانوادگي و شرايط محيطي
اگر در خانواده اي پدر و مادر داراي مشكلات رفتاري يا بيماري جسمي رواني باشند، در عملكرد تحصيلي فرزند اختلال به وجود مي آيد. همچنين زندگي فرزند با يكي از والدين، از دست دادن يك يا هر دو والد، از دست دادن يكي از نزديكان، ابتلا يكي از والدين به افسردگي، اضطراب يا مشكلات رواني و وابستگي پدر يا مادر به مواد مخدر يا رفتارهاي ضداجتماعي از ديگر عوامل موثر در روند تحصيل كودك محسوب مي شود.
ديگر شرايط خانواده و محيط كه در عملكرد تحصيلي بچه ها تاثير سوء دارند عبارتند از:
- اگر پدر و مادر در تربيت فرزند تفاهم نداشته باشند و هر كدام پيام هاي مختلفي به او ارائه دهند.
- اگر هيچ نظارتي بر اعمال كودك نباشد و والدين آن قدر گرفتار مشكلات اقتصادي و استرس هاي خود باشند كه توجهي به تكاليف بچه نشود و در جلسات اوليا و مربيان شركت نكنند.
- جر و بحث كردن جلوي بچه ها
- رفتارهاي نادرست مانند مورد بي مهري قرار دادن كودك، تنبيه فيزيكي و توهين
- والديني كه زمان كمي در منزل حضور دارند و بيشتر وقت خود را در خارج از خانه سپري مي كنند.
- عدم برنامه ريزي مناسب براي بچه ها جهت مطالعه و انجام تكاليف درسي
- در بعضي موارد تغيير محيط زندگي و مدرسه.
همچنين بايد توجه كرد كه نوع ارتباط معلم نيز با علاقه كودك به تحصيل ارتباط دارد. معلم باحوصله باتشويق به موقع، اعتماد به نفس كودك را تقويت كرده كه نقش مهمي در موفقيت تحصيلي او دارد. به علاوه نبايد از تأثير دوستان و همسالان نيز در علاقه مندي او به ادامه تحصيل غافل شد. پس والدين بايد فرزندانشان را در انتخاب دوستان مناسب راهنمايي كنند.
2- كودكان داراي هوش مرزي يا عقب مانده ذهني
اين كودكان توان ذهني محدودي دارند، در مقايسه با همسالان طبيعي خود مشكلات بيشتري از نظر توجه، كنترل خود، رفتارهاي اجتماعي و يادگيري دروس دارند. درحال حاضر كه بچه ها بيش از ورود به دبستان در طرح سنجش قرار مي گيرند، اكثر اين گروه بچه ها شناسايي شده و براي ارزيابي بيشتر به مراكز تخصصي ارجاع داده مي شوند.
اگر حمايت كافي و آموزش ويژه براي كودكان داراي هوش مرزي مهيا باشد و به سرعت شناسايي شوند، مي توانند با تلاش فراوان در سال هاي دبستان و راهنمايي موفقيت نسبي داشته باشند. البته با پيچيده تر شدن دروس در دبيرستان توصيه مي گردد در مدارس فني حرفه اي كه دروس عملي بيشتر و تئوري كمتري دارد ادامه تحصيل دهند. به هر حال والدين اين كودكان نبايد نااميد شوند و بدانند كه با آموزش مناسب و حمايت كافي فرزندشان به مهارت قابل ملاحظه اي دست خواهند يافت.
3- اختلال لجبازي و مقابله اي
كودكان مبتلا به اين اختلال عموما ناسازگارند و رفتارهاي مقابله اي و منفي مانند سرپيچي از قوانين روزانه، قهر كردن، قشقرق راه انداختن، بحث با قدرت مافوق، آزار ديگران و مقصر دانستن ديگران در برابر مشكلات را نشان مي دهند. اين بچه ها در سنين پايين و قبل از مدرسه نيز اخلاق تندي دارند. قتي وارد مدرسه مي شوند از انجام تكاليف سرباز مي زنند، با مراجع قدرت مثل مدير، ناظم و معلم مشكل دارند، حرف شنوي ندارند، اگر تكاليفشان را انجام ندهند دليل تراشي مي كنند و تقصير را گردن ديگران مي اندازند. كودكان لجباز دائماً با والدين درگيري دارند و آنها براي كنترل شروع به بدرفتاري مي كنند و در برخوردهاي انضباطي شان خشن، ناهماهنگ و ناتوان هستند؛ در نتيجه هر روز بر مشكلات اين كودكان افزوده مي شود. در مدرسه نيز به خاطر رفتارهاي سرپيچي از قوانين، مرتب مورد توبيخ قرار مي گيرند كه اين مسئله نيز موجب تشديد بدرفتاري مي شود.
در صورتي كه كودك شما اين رفتارها را دارد نياز به مشاوره تخصصي و مراجعه به روانپزشك و روانشناس است تا علاوه بر بررسي و حل مشكل كودك، والدين نيز آموزش هاي لازم براي مديريت رفتار كودك را بياموزند.
4- اختلال سلوك
اختلال سلوك يكي ديگر از مشكلاتي است كه در روند تحصيل و توجه كودك به درس خواندن، تأثير سوء دارد. كودكان مبتلا به اين اختلال دائماً به حقوق ديگران و قوانين و هنجارهاي اجتماعي تجاوز مي كنند. اين رفتارها در خانه، مدرسه و جامعه از آنها سر مي زند مانند ناسزاگويي، سرقت، پرخاشگري، خشونت و حتي خشونت جنسي، مدرسه گريزي، فرار از خانه و استفاده از موادمخدر. هرچه مشكلات اختلال سلوك زودتر بروز كند، شانس بهبودي كمتر خواهد بود. اين افراد معمولا در سالهاي پيش از دبستان و اوايل دبستان رفتارهاي ناسازگار و سركشانه اي در خانه و مدرسه دارند. در سالهاي آخر دبستان شروع به قطع ارتباط با دوستان، دروغگويي، تقلب، ناسزاگويي و پرخاشگري مي نمايند. در دوران نوجواني نيز تمام اين مشكلات را خواهند داشت به اضافه اينكه رفتارهاي آشكار ستيزه جويانه نيز در آنها پديدار مي گردد. احتمال فرار از خانه و مدرسه و آلوده شدن به الكل و موادمخدر در دوره راهنمايي و دبيرستان در آنها وجود خواهد داشت.
هيچ علاقه اي به ادامه تحصيل و رفتن به مدرسه ندارند و معمولا از همان سالهاي اول دبستان در انجام تكاليف بي دقت و افت تحصيلي شديد دارند. جواني اين افراد نيز همراه با رفتارهاي ضداجتماعي، جنايتكاري، مشكلات ارتباط بين فردي و مشكلات شغلي رواني خواهد بود. اين رفتارها آنقدر مشكل آفرين و دردسرساز است كه نياز به توجه و پيگيري هرچه سريع تر به مشاوره تخصصي است.
5- اضطراب
اين كودكان علاوه بر اضطراب در ساير حوزه ها در زمان مدرسه رفتن نيز دچار ترس و اضطراب هستند. خيلي از اوقات صبح ها هنگام رفتن به مدرسه خود را به بيماري مي زنند، شكايت خفيف جسماني مانند دل درد و سردرد را عنوان مي كنند، تمايل دارند به جاي رفتن به مدرسه در منزل بمانند و توجه والدين را جلب مي كنند. غالباً تمايل به مدرسه نرفتن هنگام ورود از ابتدايي به راهنمايي و يا از راهنمايي به دبيرستان كه تلاش بيشتري را مي طلبد، افزايش مي يابد. زماني كه به كودك اجازه داده مي شود در منزل بماند، علائم بيماري بهتر مي شود؛ اما روز بعد هنگام نزديك شدن به زمان مدرسه شكايت از بيماري مجدداً شروع مي شود. گاهي هم بچه ها به خاطر ترس از جدايي از والدين به مدرسه نمي روند. اگر كودك به مدت طولاني از مدرسه و همكلاسي هايش دور باشد امكان دارد دچار مشكلات جدي اجتماعي و تحصيلي شود. گرچه امتناع و علاقه نداشتن به مدرسه براي والدين دشوار است اما با تلاش هاي تخصصي اين مشكل تا حد خوب و زيادي قابل حل است. آنها نبايد در مراجعه به مراكز تخصصي درنگ كنند و مي توانند با كمك روانپزشك كودك و درمان هاي مؤثر، فرزندشان را براي برگرداندن به مدرسه و ساير فعاليت هاي مهم روزانه آماده كنند. بعضي از علائم بچه هاي مبتلا به اختلال اضطرابي عبارتند از:
- به تنهايي در اتاق نمي ماند.
- رفتارهاي چسبنده به والدين دارد.
- ترس زيادي نسبت به آسيب به خود و والدين دارد.
- پدر و مادر را در اطراف خانه تعقيب مي كند.
- در به خواب رفتن مشكل دارد.
- كابوس و وحشت شبانه دارد.
- از حيوانات و موجودات خيالي مي ترسد.
- در تنها بودن در تاريكي هراس دارد.
- مرتب از بيماري هايي مانند دل درد و سر درد شكايت مي كند.
6- افسردگي
كودك افسرده علاقه اي نسبت به مدرسه و همچنين ساير فعاليت هايي كه قبلا او را خوشحال مي كرده، ندارد. از دوستان كناره گيري مي كند، در بازي و فعاليت شركت نمي كند، بدخلقي، رفتارهاي ايذائي (آزارگرانه) و پرخاشگري دارد، لجاجت و بهانه گيري مي كند، در الگوي خواب و اشتهاي او مشكل به وجود مي آيد به طوري كه كم خواب و كم اشتها مي شود و همه اينها زمينه ساز افت تحصيلي مي شود. از آنجا كه افسردگي در رشد جسمي و تكاملي كودك تأثير مي گذارد، در رشد تكلم كودك نيز اشكال ايجاد مي شود. همچنين اين كودكان در رشد تفكر انتزاعي نيز دچار مشكل مي شوند. در صورت مشاهده اين علائم حتماً نياز به كارشناس و روانپزشك كودك وجود دارد.
7-اختلال يادگيري
بچه هايي كه دچار اختلال يادگيري هستند با وجودي كه هوش طبيعي دارند آموزش هاي درسي را به خوبي درك نمي كنند و نمي توانند روي تكاليف تمركز كنند و در نتيجه عملكرد مناسبي در مدرسه ندارند. اين كودكان در فهم و تعقيب آموزش هاي درسي و يادآوري مطالبي كه بارها به آنها گفته شده مشكل دارند. نمي توانند به راحتي مطلبي را بخوانند و پس از پايان كلاس اول مهارت روانخواني را كسب نمي كنند و اين مشكل در سالهاي بالاتر نيز همچنان ادامه پيدا مي كند. در مشق نوشتن، ديكته و هجي كردن مشكل دارند و ديكته هاي آنها معمولا پرغلط و قابل تصحيح نمي باشد. كلمات و حروف را به خوبي تشخيص نمي دهند مثلا «س» و «ص» را مرتب با هم اشتباه مي گيرند. مشكل برعكس نوشتن دارند مثلا به جاي «آب»، «با «يا89 را 98» مي نويسند. مفاهيم رياضي مانند جمع، تفريق، ضرب و... را درك نمي كنند. اعدادنويسي را ياد نمي گيرند و عدم درك مفهوم زمان مانند ديروز، امروز و فردا دارند. اين مشكلات نيز نياز به بررسي دقيق توسط متخصص دارد تا تمام موضوعات در مورد كودك ارزيابي شود. روانپزشك كودك و نوجوان با همكاري متخصص امر آموزش قادر به مداخله و درمان جامع تر و سريع تر براي كودك و خانواده اش خواهد بود.
8- اختلال اوتيستيك و اختلالات نافذ رشد
مهم ترين مشكل اين بچه ها نقص در برقراري ارتباط است. آنها در برقراري ارتباط دوطرفه و بازي هاي سمبوليك و خلاق مشكل دارند. علاوه بر اين قادر به برقراري ارتباط كلامي نيز نيستند. ارتباط چشمي كمي حتي با والدين برقرار مي كنند و نمي توانند رابطه عاطفي مناسي حتي با نزديكان داشته باشند. تكلم اين كودكان با تاخير مواجه است، چون علاقه اي به ايجاد ارتباط با ديگران ندارند. حضور در موقعيت هاي شلوغ براي آنها اضطراب آور است. بسياري از آنها ضريب هوشي بالايي ندارند به طوري كه 45 تا 75% آنها عقب ماندگي ذهني دارند. در مواردي هم كه كودك هوش مناسبي دارد و در مدارس معمولي حضور مي يابد با توجه به اينكه از نظر رشد مهارت هاي اجتماعي و ارتباطي عقب تر از سن تقويمي خود هستند و در كسب مهارت ها تاخير دارند، نياز به توجه و آموزش خاص براي آنها ضروري مي نمايد.
9- ساير اختلالات جسمي
بيماري هاي جسمي مزمن، بيماري هايي كه منجر به بستري شدن هاي طولاني و مكرر مي گردد، مشكلات شنوايي، بينايي، تكلم و زبان، تصادف، آسيب هاي فيزيكي و از اين قبيل همه از علل افت تحصيلي مي باشند كه قطعا كودكان گرفتار اين مشكلات نياز به توجه تخصصي داشته تا نيازهاي خاص آنها مشخص و برنامه ريزي آموزشي متناسب با توانايي هايشان براي آنها تهيه و تنظيم گردد.
در پايان لازم است توجه والدين را به اين نكته جلب كنيم كه تغيير پايه يعني از دبستان به راهنمايي و از راهنمايي به دبيرستان نيز مي تواند يك علت افت تحصيلي باشد. ولي معمولا اين افت در چند ماه اول سال است و كودك و نوجواني كه مشكل خاصي ندارد مي تواند خود را با شرايط وفق داده و ضعف درسي را جبران و به تدريج توانمندي هاي لازم را كسب كند.
اين نكته را نيز به خانواده ها يادآور مي شويم كه فرزند ما هر نقصي كه داشته باشد قطعا در كنار آن توانايي ها و توانمندي هاي خاصي نيز دارد. فراموش نكنيم كه انتظارات ما از فرزندمان بايد واقع بينانه و متناسب با توانايي هاي او باشد. انتظار ايده آل بودن از او نداشته باشيم چون خود ما نيز به عنوان پدر و مادر هيچ وقت ايده آل نيستيم. نقاط قوت و ضعف او را شناسايي كنيم؛ به خاطر نقاط قوت او را تشويق و كمك كنيم تا كاستي ها را برطرف كند.
فرزند ما هريك از مشكلات بالا را كه داشته باشد نبايد نااميد شويم. با پيگيري مناسب و مراجعه به موقع و تشخيص قطعا مي توان به نتيجه خوبي دست يافت.
مريم سادات كاظمي

دوشنبه|ا|17|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 209]