نسبت ميان مهندسي فرهنگي و رسانه

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نسبت ميان مهندسي فرهنگي و رسانه
خبرگزاري فارس: امروزه همگان در جوامع مختلف، بخش عمده اي از معلومات خود را مرهون اوقاتي هستند كه براي تماشا و استماع رسانه هاي صوتي و تصويري و يا مطالعه رسانه هاي نوشتاري صرف مي كنند و اين حقيقت آنگاه نمود بيشتري مي يابد كه مشاهده مي كنيم اكثريت كودكان، نوجوانان و جوانان و حتي ميانسالان كشورمان، معلومات مذهبي و سياسي خود را نيز بيش تر از اين رسانه ها مي گيرند.

فرهنگ عامل اصلي هويت‌سازي و كسب هويت در انسان‌هاست.

شخصيت انسان در رابطه با فرهنگي كه درآن زندگي مي كند پرورده مي شود. فرهنگ كاركردهاي بسياري چون اجتماعي كردن افراد، آموزش و پرورش، دادن يك معيار قضاوت به افراد براي تبيين خوب و بد، نظارت اجتماعي، توليد هنجارها و ارزش ها و ... را به عهده دارد.

فرهنگ دربرگيرنده تمام چيزهايي است كه ما از ديگران مي آموزيم و بر آن آموخته ها مي افزاييم و به طور مستقيم و غير مستقيم از آن متاثر مي شويم، تحت نفوذ آن قرار داريم و رفتار و اعمال ما از آن ناشي مي شود. مي توان گفت كه نسبت فرهنگ به انسان مانند آب است به ماهي. ما در فرهنگ غوطه وريم همچون ماهي كه در آب شناور است. همان طور كه زندگي ماهي به آب نياز دارد، حيات انسان نيز به فرهنگ باز بسته است.

در تعريف فرهنگ چنين گفته اند كه فرهنگ، مجموعه اي از روش ها، آداب و رسوم، ارزش هاي يك اجتماع معين، متضمن نظام اقتصادي و اجتماعي، ساخت سياسي، علم، دين، تربيت و هنر است كه همه اين مؤلفه ها در ساخت يك جامعه متعادل نقش مهمي ايفا مي كند. اگر اين تعريف از فرهنگ را بپذيريم بايد بگوييم رسانه هاي گروهي چه رسانه هاي شنيداري و ديداري و چه رسانه هاي مكتوب تأثير بسزايي در جهت دهي به فرهنگ و آداب و رسوم مردمان يك جامعه خواهند داشت كه البته ميزان اين تأثير از يك جامعه به جامعه ديگر با توجه به زيرساخت ها و ويژگي هاي آنها متفاوت است.

امروزه همگان در جوامع مختلف، بخش عمده اي از معلومات خود را مرهون اوقاتي هستند كه براي تماشا و استماع رسانه هاي صوتي و تصويري و يا مطالعه رسانه هاي نوشتاري صرف مي كنند و اين حقيقت آنگاه نمود بيشتري مي يابد كه مشاهده مي كنيم اكثريت كودكان، نوجوانان و جوانان و حتي ميانسالان كشورمان، معلومات مذهبي و سياسي خود را نيز بيش تر از اين رسانه ها مي گيرند.

از اين رو بديهي است كه رسانه ها براي بهينه نمودن فوايد خود و همچنين كاهش مضرات ناشي از آنها، مهندسي شوند. طبق سفارش هاي مقام معظم رهبري امروز مهندسي فرهنگي يكي از ضروريات جامعه انقلابي ماست و بايد هم مردم و هم مسوولان فرهنگي بكوشند تا با مهندسي دقيق فرهنگي، كه شامل مهندسي برنامه هاي رسانه ها نيز مي شود، فرهنگي پويا و مهم تر از همه اصيل و بومي را باز توليد كنند كه مهبط تعاليم متعالي اسلامي در جهت پرورش و رشد انسان هاي كامل باشد.

مهندسي فرهنگي يعني پردازش، تجهيز و بازسازي سيستم فرهنگ، مهندسي فرهنگي كشور به مفهوم مهندسي كلان نظام ها، سازمان ها، سياست ها، قوانين و سازوكارها به منظور نيل به اهداف فرهنگي است. به زعم مقام معظم رهبري، كه براي نخستين بار بحث از لزوم مهندسي نمودن فرهنگ را در كشور مطرح ساختند، هدف اساسي مهندسي فرهنگي، بايد ايجاد انسجام و نظم در مسايل فرهنگي باشد و همچنين ايشان تاكيد خاصي بر طراحي مهندسي فرهنگي و ممكن بودن آن و اينكه مهندسي فرهنگي ابزار اصلي تحقق آرمان ها و اهداف انقلاب است دارند.

بحث از مهندسي فرهنگي توجه به تمام لايه هاي فرهنگي كشور همچون لايه هاي ديني، ملي و جهاني و تمايل سطوح فرهنگي كشور يعني سطوح اقتصادي، سياسي، اجتماعي و ارزشي و اولويت دادن لايه ديني بر ديگر لايه هاي فرهنگي كشور را مي طلبد و همچنين توجه به رابطه الزام آور و انگيزشي بين عرصه هاي مختلف يك اجتماع، به اين معني كه قدرتمندي فرهنگي تقويت اقتصاد و مديريت را سبب مي شود و در نتيجه باعث مي شود توانايي فرهنگي افزايش يابد.

از نظر ايشان طراحي فرهنگ لازم است، اما به تنهايي كافي نيست و لزوم تحقق آن در جامعه مستلزم پذيرش آن از سوي مردم و عمل بر طبق آن است. رهبر انقلاب تاكيد وافري بر تفكيك بين نهاد طراحي مهندسي فرهنگي و اجراي آن دارند و همچنين بر تاثير بسزاي رسانه ملي در تحقق مهندسي فرهنگي اشاره مي كنند. به زعم ايشان فرهنگ، تنها عامل حفظ استقلال و توانمندسازي كشور در عرصه جهاني شدن است. از نظر رهبر انقلاب اسلامي، مهندسي فرهنگي اين است كه با رويكرد سيستمي اجزاي فرهنگ اعم از فرهنگ ملي، فرهنگ عمومي، فرهنگ تخصصي، فرهنگ سازماني، در مجموعه فرهنگ جانمايي شده و روابط آنها بخوبي تنظيم شود.

رسانه ها از اجزاي اساسي فرهنگ سازي در يك كشور به شمار مي آيند. رسانه ها فعاليتي كاملا فرهنگي دارند و اين فعاليت بايد با طراحي و هدفمندي انجام شود. از سوي ديگر تمام سازمان ها و نهادها كه به صورت محدود يا گسترده فعاليت فرهنگي دارند، مستقيم يا غيرمستقيم با رسانه ارتباط مي يابند و براي كامل كردن كار خود و به ثمر نشاندن آن به همكاري با رسانه ها نيازمندند.

از اين رو مهندسي فرهنگي رسانه ها، عملي ضروري است و بايد جزو اولويت هاي نخستين برنامه هاي كلان كشور باشد. چرا كه بسياري از مردم جامعه ما الگو و سبك زندگي خود را از رسانه ها مي گيرند و رسانه ها نقشي فعال در زندگي روزمره مردمان همه جوامع و همچنين جامعه ما ايفا مي كنند.

مساله و دغدغه براي كشور ما كه بر اساس بنيادهاي مذهبي و اسلامي شالوده هاي خود را بنا كرده اين است كه چگونه رسانه هاي خود را جهت دهي كند كه بتوان از آنها به بهترين نحو در راستاي نيل به اهداف بهره برد و همچنين سبك زندگي اسلامي مردممان نيز حفظ شود. رسانه ها در جامعه ما همان گونه كه رهبر كبير انقلاب اسلامي حضرت امام خميني(ره) نيز بيان فرمودند بايد واجد كاركردي آموزشي باشند و همچون يك دانشگاه بسيط و همگاني عمل نمايند و نياز به آگاهي و اطلاعات را در افراد برآورده كنند. از اين رو براي مهندسي فرهنگي جامعه شديداً به رسانه ها نيازمنديم تا به مدد قدرت فراگير آنها ارزش ها و ايستارهاي انقلاب اسلامي را در همه نقاط كشور و چه بسا در نقاط مختلف جهان عرضه و اشاعه نماييم.

در بررسي رابطه بين مهندسي فرهنگي و رسانه ها، مشخص است كه از طريق رسانه ها مي توان فرهنگ را سامان بخشيد و در واقع بهينه سازي كرد. رسانه ها واسطه هاي بين مردم و كارگزاران فرهنگ هستند و به واسطه رسانه ها مي توان در حداقل زمان بيشترين تاثير فرهنگي را بر اعضاي اجتماع گذاشت و فرايند مهندسي كردن فرهنگ را به پيش برد.

نقش رسانه در الگوسازي و نهادينه كردن باورها و هنجارها امري پوشيده و قابل كتمان نيست. همه مي دانند و باور دارند كه رسانه ها نقش فعالي در اين زمينه دارند و برعكس آنهم، امكان دارد كه رسانه ها اگر شناخت درستي از اهداف و سياستگذاري هاي فرهنگي جامعه و حكومت نداشته باشند يا در نسبت خود با دين و اهداف ديني دچار خطا شوند، بحران فرهنگي و عقيدتي غيرقابل جبراني را بسازند كه اين بحران تا زماني كه از سوي صاحب نظران و مسوولان چاره انديشي شود، اثرات خود را بر انديشه و رفتار اعضاي جامعه خواهد گذاشت.

ارايه اطلاعات درست از انديشه ها و اعتقادات ديني از سوي رسانه ها مي تواند جامعه را بيشتر با آرمان ها و اخلاق ديني آشنا سازد. همانطور كه ارايه اطلاعات غلط و نادرست از اين انديشه ها جامعه را فرسنگ ها از اين اخلاق و آرمان ها دور مي سازد و اعضاي جامعه را به قهقرا مي كشاند. نقش رسانه ها در تبليغ انديشه هاي درست اجتماعي و اخلاقي در جامعه ديني الزاماً مي بايست با شناخت از مفهوم جامعه ديني و عمق انديشه هاي ديني باشد تا به خرافه گرايي و ترويج انديشه هاي قشري و ظاهري كشيده نشود و جامعه را از اين نظر گرفتار بحران نسازد.

در فرايند انقلاب اسلامي ايران، امام خميني(ره) و انقلابيان پيرو ايشان در كنار مجاري سنتي از وسايل ارتباطي مدرني همچون تلفن و نوار كاست براي انتشار پيام هاي خود در سراسر كشور استفاده مي كردند. در كشورهايي مانند اندونزي، مالزي، پاكستان و مصر نيز استفاده از رايانه هاي شخصي و دستگاه دورنگار براي اشاعه ايده هاي اسلامي متداول شده است و اطلاعات مربوط به اسلام از طريق بانك هاي اطلاعاتي قرآن و حديث، در دسترس افراد غيرمتخصص قرار مي گيرد. به زعم كارشناسان، در چند دهه آخر قرن بيستم، چند رويداد مهم عميق ترين نفوذ را بر ماهيت و محتواي اطلاعات جهان اسلام داشته است.

انقلاب اسلامي ايران و متعاقب آن جنبش هاي سياسي كشورهاي اسلامي، زمينه اسلامي سازي رسانه ها را فراهم كرد و اكولوژي (بوم شناسي) ارتباطي جديدي را در شماري از مناطق پديد آورد. فروپاشي شوروي و پيدايش دولت هاي تازه استقلال يافته در مناطق اسلامي مانند آسياي مركزي، به بسط شبكه ارتباطات گسترده تر اسلامي كمك كرد و سرانجام رشد ارتباطات دوربرد ملي و بين المللي از طريق ماهواره ها، بر وحدت مناطق اسلامي و توسعه سياسي و اقتصادي اين مناطق افزود. جهان اسلام با آگاهي جديدي از جهان متغير و در همان حال، احساس عميق تاريخي و هويت اسلامي، رسانه هاي ارتباطي خود را توسعه مي دهد.

از اين رو توجه به رسانه ها از لازمه هاي رشد و بيداري جهان اسلام است و تا به حال نيز مشهود بوده كه رهبران بزرگ اسلامي همچون امام خميني(ره) تاكيد خاصي بربه كار گرفتن اين ابزارها در جهت نيل به اهداف اسلام داشته اند. رسانه ها همواره يك بعد از ابعاد انقلاب اسلامي را تشكيل داده اند و انقلاب اسلامي نه تنها از كنار رسانه ها بي تفاوت عبور نكرده است، بلكه همه توان خود را به كار گرفته و از يك رسانه سكولار، رسانه اي ديني را برساخته كه خود اين مساله نتيجه مهندسي فرهنگ موجود در رسانه ها بود كه توسط حضرت امام صورت گرفت.

فرهنگ پيشين (طاغوتي) رسانه ها بعد از انقلاب مهندسي شد و فرهنگ اسلامي جاي آن را گرفت، حال خود اين رسانه كه مولود مهندسي فرهنگ اسلامي است بايد در فرآيند مهندسي فرهنگي كلان كه تمام عرصه ها را پوشش مي دهد به كار گرفته و از حداكثر قابليت هاي آن استفاده شود. بايد از رسانه ها در جهت نهادينه نمودن آموزه هاي اسلامي و ارزش هاي انقلاب اسلامي استفاده كنيم.

لازمه اين كار عنايت مديران و سياستگذاران رسانه ها به تعميق دين و آموزه هاي اسلامي در برنامه هاي توليدي رسانه ها است تا بعد تفريح و سرگرمي بر بعد انسان سازي و آگاهي بخشي رسانه هاي جامعه مان غالب نشود.

نويسنده: مصطفي انصافي

مرجع : روزنامه روزنامه كيهان

انتهاي پيام/

منبع : آينده روشن

يکشنبه|ا|16|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 349]