بررسي بيماري واريس؛ جاده در دست تعمير است!

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: بررسي بيماري واريس؛ جاده در دست تعمير است!
واريس، شايع ترين بيماري عروقي انسان است كه حدود 10 تا 20 درصد جمعيت را مبتلا مي كند. وريدهاي واريسي به صورت عروق

طويل، متسع و پر پيچ و خم و اغلب در سطوح داخلي اندام تحتاني ديده مي شوند.
اتساع غير عادي وريدها مي تواند در مكانهاي متفاوتي از بدن شامل طناب «اسپرماتيك» (واريكوسل)، مري (واريس مري) و آنوركتوم (هموروئيد) رخ دهد. توصيف اوليه واريس و نيز كشف ارتباط آن با بارداري، ضربه و ايستادن طولاني مدت به قرنها قبل برمي گردد.
مطالعات جديد، همه تأييد كننده نقش جنس مؤنث، بارداري، سابقه خانوادگي، سرپا ايستادن طولاني و سابقه «فلبيت» به عنوان ريسك فاكتورهاي مرتبط با آن هستند. بيشترين ميزان شيوع واريس در زنان بين سن 40 تا 49 سالگي برآورد شده است.

آناتومي وريدي اندام تحتاني :
وريدهاي اندام تحتاني، شامل سه گروه هستند:
1 - سيستم وريدي سطحي ( وريد صافن بزرگ و كوچك )
2 - سيستم وريدي عمقي
3 - سيستم وريدي رابط و سوراخ كننده ( پرفوران ) كه ارتباط بين اين دو سيستم را برقرار مي كند.
وريدهاي صافن بزرگ و كوچك كه وريدهاي سطحي حاوي دريچه هاي متعدد هستند، ضمن دريافت خون وريدي نواحي سطحي پا و ساق، از مجاورت قوزكها به سمت بالا صعود كرده و در نهايت به وريدهاي خلف زانو و ران مي پيوندند. وريدهاي سوراخ كننده در اندام تحتاني، از خلال فشياي عضلاني عبور نموده و به عنوان رابط بين سيستم وريدي سطحي و عمقي عمل مي كنند. وريدهاي رابط نيز خود وريدهاي سيستم سطحي يا عمقي را به يكديگر ارتباط مي دهند. به طور كلي در هر اندام تحتاني حدود 200 وريد سوراخ كننده وجود دارد.

وريدها در مقايسه با شريانها، نازكتر بوده و عضلات صاف و بافت الاستيك كمتري دارند. حجم خون موجود در اندام تحتاني با تغيير وضعيت شخص از حالت دراز كشيده به ايستاده، به حدود نيم ليتر مي رسد. افزايش حجم خون، منجر به بالا رفتن گنجايش وريدي شده كه توسط انقباض عضلات صاف موجود در ديواره وريد تنظيم مي گردد. وضعيت ايستاده، تشكيل ستون عمودي از خون را به دنبال دارد كه فشار هيدروستاتيكي معادل با فاصله انگشت شست پا تا دهليز راست قلب، ( 100 تا 120 ميلي متر جيوه ) اعمال مي كند. براي جلوگيري از تجمع خون در پاها و امكان پذير شدن حركت آن به سمت قلب، بايد بر اين فشار هيدروستاتيك غلبه شود.
عوامل متعددي از جمله دريچه هاي وريدي كه جريان خون را به صورت يك طرفه از وريدهاي سطحي به عمقي و سپس از عمق پا به سمت قلب هدايت مي كنند، در اين امر دخيل مي باشند. شريانها، چنين دريچه هايي ندارند. وريدهاي واريسي به دو گروه اوليه و ثانويه، تقسيم بندي مي شوند. وريدهاي واريسي اوليه، ناشي از نقايص ژنتيكي يا تكاملي در ديواره وريد هستند كه با كاهش خاصيت ارتجاعي آن، موجب نارسايي دريچه اي مي گردند. بيشتر موارد عدم كفايتوريدهاي واريسي اوليه هستند.
نوع ثانويه، از تخريب يا عدم عملكرد دريچه ها به دنبال تروما، ترومبوز در وريدهاي عمقي، وجود فيستول بين شريان و وريد و يا انسداد قسمت فوقاني وريد (توسط تومور لگني يا بارداري) و5 ناشي مي شود. زماني كه دريچه هاي وريدهاي عمقي و پرفوران آسيب مي بينند، استاز مزمن وريدي مي تواند به تغييرات مزمن پوستي و التهاب وريدهاي واريسي سطحي منجر شود كه ايجاد عفونت را به دنبال دارد.
در مورد علت تشكيل وريدهاي واريسي و پيشرفت آنها، چند عامل مهم مطرح شده اند: ارث به عنوان مهمترين علت زمينه اي واريسي شدن وريدها، شناخته شده است. هورمونهاي زنانه در جنس مؤنث با تأثير بر عروق سطحي اندام تحتاني از عوامل مهم ايجاد واريس هستند. بنابراين واريس در بين خانمها نسبت به آقايان شيوع بيشتري دارد. هورمون پروژسترون، انقباض عضلات صاف جدار عروق را مهار كرده و بدين ترتيب باعث اتساع و گشاد شدن آنها مي گردد. افزايش اين هورمونها در دوران بارداري، واريس را به يكي از شكايتهاي شايع اين دوره، بويژه در سه ماهه اول ( 70 تا 80 درصد) تبديل مي كند.
ضمن اينكه حاملگي، با اثر فشاري بر قسمتهاي فوقاني وريدهاي اندام تحتاني، برگشت خون به سمت بالا را دچار اختلال مي نمايد. نيروي جاذبه از ديگر عوامل مهم است. هنگامي كه به مرور زمان و به دنبال ايستادنهاي مكرر و طولاني مدت، خون در عروق اندام تحتاني تجمع مي يابد، به دليل فشار ناشي از وزن اين ستون خون، اتساع وريدي و به مرور زمان نارسايي دريچه هاي مسؤول يك طرفه نمودن جريان خون رخ داده كه خود چرخه معيوبي را به سمت اتساع و استاز بيشتر وريدي موجب مي شود و بدين ترتيب واريس تشديد مي گردد.
علايم :
علايم باليني بيماران دچار واريس مي تواند كاملاً متغير باشد. بيشتر وريدهاي واريسي بدون علامت بوده و تنها از جنبه زيبايي به توجه پزشكي نياز دارند. در صورت علامت دار شدن، احساس درد، پري و سنگيني منتشر و غير اختصاصي در ساق پاها بخصوص متعاقب ايستادن به مدت طولاني، وجود دارد. گاهي تورم در مچ پا ديده مي شود. اين نشانه ها، با گذشت زمان پيشرفت كرده و بدتر مي شوند. معمولاً بالا گرفتن پاها موجب بهبود نشانه ها و تسكين نسبي بيمار مي گردد.
اغلب مكان درگيري، نواحي زانو به پايين بخصوص در مسير شاخه هاي سيستم صافن بزرگ است. در ظاهر، وريدهاي واريسي به صورت وريدهاي طويل و برجسته در سطح اندامهاي تحتاني مشاهده مي شوند. گاهي شبكه هاي وريدي كوچك و مسطحي به رنگ آبي گ سبز، با واريس همراهي كرده كه خود علامت ديگري از نقص عملكرد وريدي است.
يكسري نشانه ها خاص نارسايي مزمن وريدي مي باشند كه عبارتند از ادم، هيپرپيگمانتاسيون يا تيرگي و تغيير رنگ پوست، التهاب پوست به همراه پوسته ريزي و زخمهاي وريدي. ممكن است، تغييرات پوستي حتي با واريسهاي بزرگ و وسيع، وجود نداشته باشد. تورم همراه واريس، بيشتر مؤيد نارسايي جانبي در سيستم وريدي رابط يا عمقي و ساير زمينه هاي طبي مانند مشكلات قلبي و كليوي است، ولي يك تورم خفيف، ممكن است از خود واريس به تنهايي ناشي شده باشد. گرفتگي شبانه پاها مي تواند در همراهي با ساير علايم رخ دهد كه معمولاً با استفاده از «كينين سولفات» كه تحريك پذيري عضلاني را كاهش مي دهد، بهبود مي يابد. به طور كلي بيشتر بيماران توسط روشهاي حفاظتي، كنترل مي شوند، ولي اگر درمان نشانه ها و عوارض ناشي از استاز وريدي مانند التهاب پوست، خونريزي، ترومبوز و يا زخمهاي سطحي مقدور نشد، بايد اقدامات جدي تري براي بيمار انجام شود.

درمان :
در صورت عدم انجام اقدامات درماني، وريدهاي واريسي خود به خود بهبود نيافته، بلكه بتدريج و به آهستگي سير پيشرونده اي را طي مي كنند. درمان زود هنگام، اغلب از پيشرفت نشانه ها جلوگيري كرده و با نتايج باليني و زيبايي درازمدت مؤثرتري همراه است.
براي تعيين روش درماني مطلوب، بايد علل و ميزان گستردگي بيماري كاملاً مشخص شود. بدين منظور، انجام معاينه فيزيكي كامل براي تشخيص شدت و پراكندگي واريسهاي اندام تحتاني لازم است. براي تشخيص نارسايي وريدي، آزمايشهاي تشخيصي ويژه اي انجام مي شوند. همچنين تشخيص افتراقي هاي مرتبط با علايم بيمار، بايد همگي مدنظر قرار گرفته و بر حسب علايم، رد يا تأييد گردند.
درمان هر دو نوع اوليه و ثانويه واريس در درجه اول شامل برنامه اي است كه به منظور كنترل نارسايي وريدي انجام مي شود. اين برنامه شامل استفاده از جورابهاي الاستيك حمايتي، بالا گرفتن متناوب پاها و انجام تمرينات مداوم مي باشد. براي اغلب بيماراني كه فعاليتشان مستلزم ايستادن يا نشستن طولاني مدت است، استفاده از جورابهاي الاستيك فشاري تا زانو يا ران ( فشار 20 تا 30 ميلي متر جيوه ) مفيد هستند اين جورابها براي كاستن از احتباس خون وريدي طي روز پوشيده شده و شبها در آورده مي شوند. تورم وريدهاي واريسي با استفاده از جوراب واريس كاهش يافته و نشانه هاي بيمار از قبيل درد، ناراحتي و ورم گهگاه مچ پا برطرف مي گردند. فشار حاصله از جورابهاي الاستيك، جريان خون را به سمت وريدهاي عمقي و سپس به سوي قلب تسهيل كرده و مانع تجمع و باقيماندن خون در اندام تحتاني مي شود.
روشهاي درماني متداول عبارتند از اسكلروتراپي و جراحي. انديكاسيونهاي درمان جراحي شامل درد دائم و ناتوان كننده، ترومبوفلبيت سطحي راجعه، ضايعات و زخمهاي پوستي همراه با خونريزي هستند. اسكلروتراپي براي شاخه هاي كوچك وريدي كمتر از يك ميلي متر يا وريدهاي واريسي با 1 تا 3 ميلي متر قطر، وريدهاي باقيمانده پس از جراحي، واريسهاي خونريزي دهنده، ناهنجاريهاي مادر زادي كوچك وريدي و واريسهاي بزرگ اطراف زخم انجام مي گيرد. با قرار دادن بيمار در وضعيت خوابيده به پشت، حجمي از محلول اسكلروزان ( سديم كلريد 23/4 درصد يا سديم تترادسيل سولفات و 5 ) به داخل وريد واريسي كه از دو انتها مسدود شده تزريق گرديده و با تشكيل لخته، اين وريد بسته مي شود. بعد از اين عمل به مدت 1 تا 2 هفته اين ناحيه توسط بانداژ يا جورابهاي مخصوص، تحت فشار مستقيم قرار مي گيرد.
عوارض شامل واكنشهاي آلرژيك، هيپرپيگمانتاسيون، نكروز پوستي، درد، آنافيلاكسي و ترومبوفلبيت، نادرند. اسكلروتراپي تزريقي براي بيماراني انجام مي شود كه علايمي مبني بر رفلاكس ( پس زدن و برگشت) خون در عروق صافن ندارند. اسكلروتراپي تنها مي تواند بهبود موقت به دنبال داشته باشد؛ زيرا وريدهاي واريسي مي توانند مجدداً در ناحيه اي ديگر عود كنند. ضمن اينكه با از بين رفتن لخته، وريد مسأله دار مجدداً باز مي شود.
هدف از درمان جراحي، حذف فشار هيدروستاتيك به عنوان عامل پس زدن خون وريد صافن و پرفوران و نيز درمان آن از جنبه زيبايي است. عروق واريسي بزرگ ران، بايد توسط جراحي برداشته شوند. روش جراحي وابسته به تعيين ظرفيت وريدهاي عمقي و پرفوران و محل رفلاكس وريدي است. با انتخاب دقيق بيمار و به كارگيري روش مناسب جراحي، ميزان عود تقريباً 10 درصد است.
از ساير روشهاي تهاجمي درمان واريس، مي توان به روش بستن وريد توسط كاتتر داخل وريدي كه با وارد كردن انرژي به ديواره وريد و گرم كردن آن، موجب روي هم خوابيدن جداره هاي وريدي مي شود، اشاره نمود. همچنين روشهاي جديد استفاده از ليزر در درمان واريس با حداقل ميزان تهاجم و بهترين نتايج درماني به طور روز افزون به كار مي روند. به كارگيري ليزر با صرف زمان كمتر، به جاي نگذاشتن اسكار و پديدار شدن سريع نشانه هاي بهبود، جايگزين بسيار مناسبي براي جراحي است؛ زيرا انجام عمل جراحي ضمن صرف هزينه بيمارستان و بيهوشي و زمان طولاني بهبود، ممكن است با وارد كردن صدمات جانبي به بافت اطراف وريد و نيز بر جا گذاشتن اسكار همراه باشد. از سويي اين وريدها مي توانند بعد از عمل، مجدداً در محل جديدي تشكيل شوند.
برنامه توصيه شده براي برخورد بيمار با وريدهاي واريسي شامل:
- ارتباطات تغذيه اي
- تغييرات در شيوه زندگي
- توصيه ها و احتياطات پزشكي

تغذيه:
مصرف مكملهاي غذايي شامل ويتامين A ، K ،D ، E ، C ، B6 ، B12 و بيوفلاوونيد كه جريان خون را بهبود بخشيده و در پروسه هاي ايمني، ترميمي و هضم مواد نقش دارند و از مواد معدني، كلسيم و منيزيم براي برطرف كردن گرفتگي هاي عضلاني و روي ( تأثير بر روندهاي ترميمي )، توصيه مي شوند. اسيدآمينه ها و نيز عوامل غذايي همراه (مانند كوآنزيم 10 و اسيدهاي چرب ضروري) از ديگر ملزومات تغديه اي با تأثير مثبت بر گردش خون، حفظ عروق و اكسيژن رساني مي باشند. از جمله مي توان به عصاره هسته انگور اشاره كرد كه داراي اثرات مفيدي برگردش خون و بافت همبند سيستم قلبي عروقي، سيستم ايمني و نيز خنثي كردن راديكال هاي آزاد مضر مي باشد.

توصيه هاي تغذيه اي :
- رژيم غذايي كم چربي و نيز حاوي مقادير كم كربوهيدارتهاي خالص شده را رعايت كنيد. ( به عنوان مثال، يك رژيم غذايي محتوي ماهي و انواع سبزيها و ميوه هاي فراوان مي تواند اين منظور را تأمين كند).
- سعي كنيد فيبر را به مقدار زياد مصرف نماييد. فيبر فراوان، روده ها را پاك نموده و از يبوست ( كه در ايجاد وريدهاي واريسي سهيم است ) جلوگيري مي كند. مواد غذايي شامل فيبر زياد عبارتند از غلات سبوس دار، ميوه ها و سبزيهاي تازه.
- مقادير نمك دريافتي را كاهش دهيد.
- از مصرف بعضي مواد مانند پروتئين حيواني، شكر، بستني، غذاهاي سرخ شده، پنير، بادام زميني، تنباكو، الكل و مواد غذايي كه تحت چرخه هاي صناعي قرار مي گيرند، بپرهيزيد.

شيوه زندگي :
تمرينات بدني مكرر مانند پياده روي، دوچرخه سواري و شنا هم به بهبود گردش خون كمك نموده و هم فرصتي براي حركت دادن متناوب پاها فراهم مي كنند. وزن را بايد در حد مطلوب و سالم نگه داشت. بايد از لباسهاي راحت و آزاد استفاده نمود كه جريان خون را بويژه در نواحي كمر، كشاله ران و پاها محدود نكنند. بايد از نشستن يا سر پا ايستادن به مدت طولاني اجتناب كرد. در بين ساعات كاري، بايد فواصل كوتاهي را به عنوان استراحت در نظر گرفته و پاها را از سطح قلب بالاتر نگه داشت و يا حين ايستادن وزن را به طور متناوب از روي يك پا به پاي ديگر منتقل نمود. بايد از اقداماتي مثل روي هم انداختن پاها، بلندكردن اجسام سنگين و قراردادن فشار و بار اضافي غير ضروري روي پاها پرهيز كرد. قرار دادن پاها در وان آب سرد هم براي گردش خون و هم كاهش درد مؤثر است.

توصيه هاي پزشكي:
پرهيز از خاراندن پوست مناطق مجاور واريسها براي جلوگيري از زخم و خونريزي، استفاده از جورابهاي مخصوص براي حمايت از وريدهاي واريسي و ممانعت از تورم بيشتر آنها و مراجعه براي دريافت خدمات درماني يا جراحي، بايد مورد توجه قرار گيرند.

يکشنبه|ا|13|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1887]