روابط ساواك و موساد در دوران پهلوي دوم - بخش دوم

واضح آرشیو وب فارسی:الف: روابط ساواك و موساد در دوران پهلوي دوم - بخش دوم
۱۵ بهمن ۱۳۸۷

بخش اول اين مطلب را از اينجا بخوانيد.

٢. مبادله اطلاعات

يكي از جنبه هاي مهم همكاريهاي ساواك و موساد تبادل اطلاعات بود كه از طريق دستبرد به اسناد سفارتخانه هاي عربي و عكاسي مخفيانه از محتواي كيفهاي ديپلماتيك به دست مي آمد. در اين مورد ٬ پول و زن ابزارهاي معمول در بهره برداري از نقاط ضعف اعراب محسوب مي شدند. در سال ١٩٦٢ پس از ملاقات ماير آميت٬ رئيس اطلاعات نظامي اسرائيل كه يك سال بعد به رياست موساد رسيد ٬ با يك مقام بلندپايه ساواك در مورد نحوه استفاده از اين شيوه هاي كسب اطلاعات٬ توافق به عمل آمد. مقامات دو سرويس٬ اطلاعاتي را كه از راههاي مختلف به دست مي آوردند و مورد علاقه طرف مقابل نيز بود٬ در اختيار يكديگر قرار مي دادند. تبادل اطلاعات بين دو كشور به سه صورت انجام مي گرفت:

الف : نيازمنديهاي اسرائيل و ايران در زمينه اطلاع از فعاليتهاي ارتشهاي عراق و افغانستان و ديگر موضوعات مورد علاقه به صورت سؤالهاي كتبي مبادله مي شد و در صورتي كه هر طرف جوابي داشت ٬ براي طرف مقابل مي فرستاد. در مواردي نيز نماينده يكي از سرويسها در ملاقات با نماينده سرويس ديگر يا احياناً مسئولان آن ٬ به طور شفاهي يا با درخواست كتبي تقاضاي كسب اطلاعات كرده و از اين طريق هر ماه اطلاعات زيادي بين دو طرف مبادله مي شده است. به عنوان مثال ٬ در سه ماهه منتهي به اسفند ٬١٣٥١ ١٨٧ گزارش بين ساواك و موساد مبادله شده است. در مجموع گزارشهاي ارسالي موساد براي ساواك بيشتر حاوي مطالبي درباره با فعاليت سازمانهاي فلسطيني ٬ روابط اعراب با يكديگر و همچنين تجزيه و تحليل اوضاع داخلي كشورهاي عرب بود. ايران نيز بيشتر اخبار مربوط به عراق ٬ اوضاع افغانستان و ديگر كشورهاي منطقه را براي موساد مي فرستاد.

ب: ملاقاتهايي كه مقامات و مسئولان دو سرويس با يكديگر داشتند. در اين ملاقاتها دو طرف درباره موضوعات مورد علاقه مذاكره و اطلاعات لازم را مبادله مي كردند.

ج: سالي چند بار گروههاي اطلاعاتي دو طرف ٬ براي تبادل اطلاعات به كشورهاي يكديگر مسافرت مي كردند. در كنفرانسهاي سه جانبه نيز كه هر ساله با تركيه و اتيوپي تشكيل مي شد ٬ ساواك و موساد و سرويس امنيتي كشور سوم ٬ يعني تركيه يا اتيوپي اطلاعات لازم را مبادله مي كردند. اسرائيليها گاهي اقدام به فروش اطلاعات خود به آمريكا نيز مي كردند. در يك مورد ٬ اطلاعاتي درباره هواپيماهاي ميگ روسي كه به عراق تحويل داده شده بود ٬ به دست آمد. ساواك بلافاصله اطلاعات مزبور را در اختيار موساد و سپس سيا قرار داد. هنگامي كه مقامات موساد ٬ قصد فروش همان اطلاعات را به سازمان سيا داشتند ٬ مطلع شدند كه ساواك قبلاً آن اخبار را بدون دريافت وجهي در اختيار سيا قرار داده است.

مبادله اطلاعات و همكاري در اين زمينه بين رژيم ايران و اسرائيل محدود به مبارزه با دشمنان مشترك خارج از مرزهايشان نبود. در اوايل ١٣٥٠ كه مخالفت با برنامه هاي شاه شدت گرفت ٬ موساد اطلاعات ارزشمندي درباره فعاليتهاي گروههاي چريكي شهري مانند مجاهدين خلق و فداييان خلق ٬ كه با ساف روابطي داشتند ٬ به ساواك داد و پيشنهاد همكاري براي خنثي سازي فعاليتهاي آنها را مطرح ساخت. البته اين همكاري به صورت كاملاً محرمانه باقي ماند تا اين مسئله موجب عصبانيت مخالفان ٬ كه خواستار دوري ايران از اسرائيل به نفع اعراب بودند ٬ نشود. همچنين اطلاعاتي راجع به فعاليتهاي دانشجويان ايراني خارج از كشور به مقامات مربوط ارائه دادند.

بعضي اوقات ٬ اسرائيل موارد خاصي را به منظور كسب اطلاعات به ساواك سفارش مي داد. ساواك نيز ٬ بي هيچ گونه تأملي و در اسرع وقت ٬ تقاضاهاي رژيم صهيونيستي را به مرحله اجرا درمي آورد. تهيه فيلم رژه نيروهاي مسلح عراقي در سال ٬١٣٥٤ تهيه و بررسي و اظهارنظر درباره نقشه يك شركت لهستاني به نام پل سرويس و.. نمونه هايي از اين گونه فعاليتها بودند. در نامه نمايندگي اسرائيل به ساواك در مورد نوع اطلاعات درخواستي موساد از ساواك در ارتباط با مسائل داخلي عراق چنين آمده است:

گفته مي شود كه دولت عراق با مشكلات زير روبه رو است:
الف) تجديد فعاليت اكراد در شمال؛
ب) فعاليت كمونيستها عليه رژيم؛
ج) اغتشاش احتمالي در ارتش.

.در مقابل اين مسائل ٬ ترس از يك كودتاي احتمالي نيز وجود دارد.

.متشكر مي شويم نظر شما را درباره موارد زير بدانيم:

« ج» و قسمت « الف » الف) تأييد قسمت
ب) تا چه حد دولت عراق با مسائل ذكر شده در بالا مقابله مي كند؟
ج) فعاليت اكراددر شمال تا چه حد است؟ چه كسي اكرادرا تحريك مي كند و تا چه حد فعاليت آنها رژيم عراق را تهديد مي كند؟
د) كدام يك از محافل ارتش عراق با رژيم مخالف هستند؟ قدرت آنها تا چه حد است؟ آيا باسايرعوامل مخالفهمكاري مي كنند ودرصورت مثبت بودن تا چه حد؟
ه) حداكثر اطلاعات در مورد فعاليتهاي ناسيوناليستها ٬ طرفداران ناصر ٬كمونيستها و اخوان المسلمين عليه رژيم؛
و) آيا مخالفين دولت متشكل مي باشند؟ و در صورت مثبت بودن ٬ كدام دستجات سياسي هستند و ارتش در آنها سهمي دارد يا نه؟
ز) فعاليت مخفي سوريه در عراق كه هدف آن برهم زدن رژيم عراق مي باشد؛
اقدام فوري شما در مورد سؤالات بالا موجب تشكر فراوان است .

شبكه موساد با نفوذ گسترده در ساواك به آساني مي توانست اطلاعات مورد نظر خود را از طريق ساواك به دست آورد كه نمونه هاي ياد شده در فوق تنها بخشي از خواسته هاي موساد بوده است. در واقع ٬ مي توان گفت در برخي از مواقع ٬ ساواك به منزله شعبه اي از سازمانهاي جاسوسي اسرائيل عمل مي كرد.

٣. تقويت ساواك از طريق آموزش

بررسي و مطالعه روابط امنيتي ايران و اسرائيل بيان كننده اين واقعيت است كه اسرائيل ٬ مؤثرترين و بيشترين نقش را در هدايت ٬ تقويت و گسترش ساواك از طريق آموزش كاركنان ساواك به عنوان بهترين شيوه براي تحقق اهداف خود اجرا كرده است. هرچند در ابتدا آمريكاييها نقش اصلي را در تأسيس ساواك به عهده داشتند ٬ اما پس از مدتي زمينه را براي سوق دادن ساواك به سمت اسرائيل فراهم كردند تا از آن به عنوان ابزار اطلاعاتي كارآمدي در جهت منافعشان بهره گيرند. ارتشبد حسين فردوست كه به دستور محمدرضا پهلوي در سال ١٣٤٠ به عنوان قائم مقام ساواك مأموريت يافت تا به سازماندهي آن بپردازد ٬ در اين باره مي گويد:

"طي پنج سالي كه از تأسيس ساواك مي گذشت ٬ هيئت مستشاري آمريكا آموزشهايي داده بود كه به هيچ وجه كفايت نمي كرد و معلوم شد كه بيش از اين حاضر به همكاري نيستند. اطلاع داشتم كه تشكيلات اطلاعات اسرائيل بسيار قوي است؛ زيرا برخي افراد يهودي در كشورهاي اروپا و آمريكاي شمالي در مشاغل حساس اطلاعاتي شاغل بوده اند و اين افراد پس از تشكيل كشور اسرائيل ٬ سازمانهاي اطلاعاتي و امنيتي آن را تشكيل داده اند. لذا به كمك نيمرودي آموزش ساواك را سازمان دادم. در آغاز دو يا سه تيم و هر تيم مركب از حدود ده نفر از ادارات كل عملياتي براي آموزش به اسرائيل اعزام شدند. مدت آموزش هر تيم بين يك تا دو سال و نتيجه آموزش ٬ عالي بود. اين نشان مي داد كه اسرائيليها براي دوستي با محمدرضا بهاي زيادي قائل اند و روي نقش ساواك در آينده منطقه حساب جدي باز كرده اند. هيئت مستشاري امريكادر ساواك به حدي بيفايده شده بود كه عذرشان را خواستم و آنها نيز با خوشحالي رفتند. مشخص بود كه امريكاييها و انگليسيها تعمداً امكانات خودرا از ساواك دريغ مي كنند و بي تفاوتي نشان مي دهند تا ساواك هرچه بيشتر به سمت اسرائيل سوق يابد. چنين نيز شد.

چند ويژگي منحصر به فرد در سرويس جاسوسي اسرائيل موجب شد تا به عنوان سرويس جايگزين انتخاب شود. اين ويژگيها به اختصار عبارت اند از:

١. پيشينه كارهاي اطلاعاتي اسرائيل ٬ نه به زمان تأسيس آن رژيم ٬ كه به سالهاي پيش از آن برمي گردد. يهوديان در نقاط مختلف دنيا پراكنده بودند و بسياري از اين افراد در سازمانهاي اطلاعاتي كشورهاي مختلف به كار مشغول بودند و در رده هاي بالايي قرار داشتند كه البته اين سير پس از حاكميت رژيم اسرائيل ادامه داشته و دارد. در تاريخچه تشكيلات سازمانهاي جاسوسي دنيا ٬ اسامي مختلفي از صهيونيستها به چشم مي خورد كه نقش اساسي و چشمگيري در تصميم گيريها داشتند.

٢. سازمان اطلاعاتي اسرائيل ٬ بنا به ويژگيهاي خاص خود ٬ داراي ارتباطات تنگاتنگي با سرويسهاي مختلف جاسوسي بوده است به طوري كه بعضي اوقات ٬رؤساي سرويسهاي ديگر را بيشتر مي توان اسرائيلي خطاب كرد. براي نمونه مي توان به جيمز انگلتن معاون و رئيس بخش ضد جاسوسي سازمان سيا ٬ و روابط بسيار نزديكش با موساد اشاره كرد. روابط نامبرده با اسرائيل آن قدر نزديك بود كه از وي به عنوان عامل اسرائيليها ياد مي شد.اسرائيليها هم به پاس قدرداني از خدمات بيشمار انگلتن بناي يادبودي از او در سرزمينهاي اشغالي ساخته اند؛

٣. آموزش يكي از تخصصهاي مطلوب و چشمگير سازمان اطلاعاتي اسرائيل بوده و هست. اسرائيل در امر ر اه اندازي ٬ آموزش ٬ سازماندهي و اداره سرويسهاي اطلاعاتي امنيتي ٬ تخصصي ويژه دارد؛

٤. اسرائيل به دنبال متحدان و پوششهاي مناسب براي عمليات اطلاعاتي خود در خاورميانه و خصوصاً كشورهاي اسلامي بود و از توانايي فوق العاده اي در اجراي عمليات اطلاعاتي در خاورميانه برخوردار بود.

با توجه به اين خصوصيات ٬ اسرائيل به عنوان سرويس جايگزين ٬ هدايت آموزش نيروهاي ساواك را برعهده گرفت. چگونگي روند آموزش خط شناسي يكي از مصاديق بسيار گويا از سوق دادن و نزديك ساختن ساواك به وسيله آمريكا و انگليس به سوي اسرائيل است". فردوست اين موضوع را چنين تشريح كرده است. "مدتي پس از ورود به ساواك متوجه شدم كه يكي از مسائل كوچكي كه اداره كل سوم هميشه با آن دست به گريبان است مسئله خط شناسي است. نامه هايي به دست مي آمد كه فردي با تغيير خط اصلي خود نوشته بود و تشخيص اينكه اين خط متعلق به اوست غيرممكن بود] . دريافتم كه در ساواك خط شناسي وجود ندارد. از رئيس ام آي سيكس در سفارت[ انگليس] درخواست كمك كردم. پس از چند ماه معطلي گفت در سازمانهاي ما چنين تخصصي وجود ندارد. باور نكردم و به سراغ رئيس سيا در سفارت[ امريكا] رفتم. ايشان نيز پس از مدتي معطلي پاسخ داد كه چنين تخصصي نداريم. بعدها مدرك مستند پيدا كردم كه هم ام آي سكس و هم سيا در عالي ترين سطوح تعدادي متخصصين خط شناسي دارند. از هر دو گله كردم و بي نتيجه بود. به سراغ اسرائيل رفتم. نيمرودي يكي از بهترين خط شناسان در رده بين المللي را به تهران اعزام داشت كه شايد در جهان "كم نظير بود.

دوره ضد اطلاعات از ديگر دوره هاي آموزشي موساد براي كاركنان ساواك بود كه طي آن ٬ مأموران ساواك با فنون و روشهاي ضد جاسوسي و مطالب مربوط به آن آشنا مي شدند. يكي از دوره هاي ضد اطلاعات براي مأموران ساواك ٬ كه در نيمه دوم آبان ماه ١٣٥٥ در اسرائيل تشكيل شد ٬ موضوعات زير را جزو برنامه آموزشي قرار داده بود:

١. تشكيلات سياسي و اداري شوروي
٢. موقعيت شوروي در چارچوب روابط داخلي كشورهاي بلوك شرق
٣. موقعيت سرويسهاي امنيتي در تشكيلات سياسي اروپاي شرقي
٤. نظريات و مطامع سرويسهاي شوروي
٥. تصويري از يك رهبر عمليات اروپاي شرقي
٦. تشكيلات سازمانهاي امنيتي اروپاي شرقي
٧. اقتصاد شوروي
٨. چين و خاورميانه
٩. كشمكش اعراب و اسرائيل و اثر آن در خاورميانه
١٠ . روانشناسي عملي از نقطه نظر اداره منابع
١١ . شگرد كار سرويسهاي اطلاعاتي بلوك كمونيست
١٢ . ماركسيسم به عنوان عامل اساسي ايدئولوژيك جنبشهاي چپ در جهان
١٣ . استدلال سازمانهاي تروريستي براي عمليات خرابكاري (مخصوصاً در مورد
كشتارهاي دسته جمعي ٬ تله هاي انفجاري و پرتاب بمب)
١٤ . سازمانهاي تروريستي بين المللي ٬ طبقه بندي و فعاليتهاي مربوط به آنها
١٥ . پوشش اساسي
١٦ . سرويسهاي اطلاعاتي اعراب
١٧ . وسايل تكنيكي مورد استفاده خصم (مخصوصاً وسايل پوششي).

از آنجا كه سازمان موساد از اهميت و تأثيرگذاري آموزش در ساواك در راستاي اهداف خود آگاه بود ٬ سعي داشت تا در هر موقعيتي آمادگي لازم را براي برگزاري دوره هاي آموزشي كاركنان ساواك ٬ چه در ايران و چه در اسرائيل ٬ ابراز كند. در يكي از گزارشهاي ساواك در اين باره آمده است:

... چنانچه ساواك تمايل داشته باشد ٬ سرويس اسرائيل آماده است امكانات آموزشي خودرادر اختيار ساواك بگذارد ودراين زمينه پيشنهاد مي شود يا كارمندان ساواك براي طي دوره به كشور اسرائيل اعزام گردند يا سرويس اسرائيل ٬ استاد متخصص براي دوره هاي آموزشي كوتاه مدت يا آموزش عملي هنگام كار براي مدت طولاني به تهران اعزام دارد... .

در ادامه گزارش، اداره كل آموزش ساواك پيشنهاد خود را درباره آمادگي موساد چنين طرح كرده است:

نظر به اينكه همكاريهاي آموزشي سرويس اسرائيل با ساواك همواره مؤثر و مفيد بوده است ٬ لذا پيشنهاد مي شود در آينده ٬ با توجه به ماهيت موضوع آموزش ٬ در مواقع لزوم از هر دو روش اعزام كارمندان ساواك به كشور اسرائيل و استاد متخصص از سرويس اسرائيل به تهران استفاده شود. البته اعزام يك كارمند كارشناسي آموزشي ساواك به كشور اسرائيل براي مدت نسبتاً طولاني به منظور حفظ استمرار همكاريهاي آموزشي ٬ اخذ جزئيات و بالابردن سطح تخصص كه طي اين مدت به كارشناسان درجه يك آموزشي تبديل گردد ٬ ميتواند از اولويت خاصي برخوردار باشد.

ساواك امكانات قابل توجهي را در اختيار كارشناسان اسرائيلي ٬ كه براي آموزش به تهران اعزام ميشدند ٬ قرار ميداد و حتي آمادگي پذيرايي خانوادههاي آنان را نيز داشت. به عنوان نمونه ٬ درباره يكي از كارشناسان خط شناسي به نام هگاگ در يكي از اسناد ساواك چنين آمده است:

"لازم Hagag ... ما علاقه منديم در صورتي كه براي شما امكان داشته باشد و آقاي بدانند ٬ مدت اقامت ايشان براي شش ماه تا يك سال ادامه يابد. همچنين ٬ خوشوقت مي شويم در صورت تمايل ٬ ايشان با خانواده خود به ايران مسافرت نموده و در اينجا اقامت نمايند. همان طوري كه اطلاع داريد ٬ سرويس ما آماده است در تهران را به عهده بگيرد. اين هزينه ها شامل منزل ٬ آشپز ٬ Hagag كليه مخارج آقاي اتومبيل ٬ راننده و هرگونه وسايل لازم ديگري مي باشد. كليه هزينه خانواده ايشان نيز به عهده سرويس ما خواهد بود ."

آموزشهايي كه اسرائيليها به ايرانيها مي دادند ٬ تقريباً مسير مشخصي را طي مي كرد. با توجه به اسناد ساواك ٬ مي توان شيوه و نحوه عملكرد سازمان اطلاعاتي اسرائيل در ايران را به شكلي مستدل و طبقه بندي شده تعيين و خلاصه كرد. ارتباطات آموزشي ايران و اسرائيل به طور عمده از چهار مرحله تشكيل مي شد كه عبارت بودند از:

١. شناسايي نيازها: در اين مرحله ٬ نيروهاي اسرائيلي با توسل به اطلاعات و عمليات آشكار و پنهان خويش ٬ نيازها و كاستيهاي اطلاعاتي ايران را شناسايي مي كردند؛
٢. تطميع: اسرائيل پس از شناخت نيازمنديهاي ايران ٬ اطلاعات مبالغه آميزي درباره امكانات خود به رؤساي ساواك منتقل مي كرد؛
٣. آموزش ناكافي: رؤساي ساواك ٬ پس از آنكه احساس مي كردند نياز آنها به وسيله اسرائيلي ها برآورده مي شود ٬ افرادي را به منظور آموزش به اسرائيل اعزام و يا استاداني را از اسرائيل دعوت مي كردند. كارشناسان و مستشاران اسرائيلي ٬ طي يك دوره فشرده و كوتاه مدت ٬ فقط برخي نكات را به شاگردان خود منتقل مي كردند. در اين مرحله اسرائيليها سعي مي كردند اشتياق و عطش آموزشياران ساواك را در اين باره بيش از پيش تشديد كنند. شيوه مزبور بر اين پايه استوار و متداول است كه مي گويند دو گروه به خريد و دريافت اطلاعات بيشتر ٬ احساس نياز نمي كنند. گروه اول آنهايي هستند كه از مقوله مورد نظر هيچ نمي دانند؛ و گروه دوم افرادي هستند كه در زمينه موردنظر اطلاعات كافي دارند. از سوي ديگر ٬ گروهي كه اطلاعات ناقصي در يك زمينه دارند ٬ شور و شوق وافري براي كسب آن معلومات از خود نشان مي دهند. لذا براي فروش اطلاعات بايد مقداري از اطلاعات را به رايگان و با سهولت در اختيار متقاضي قرار داد؛

٤. مرحله نهايي: در اين مرحله ٬ متقاضي خواهان آموزش بود. لذا اسرائيل با شرايط مطلوب و دريافت هزينه بيشتري اقدام به آموزش مي كرد.

مراحل چهارگانه فوق در بسياري از موارد مشابه درخواست آموزش ٬ صادق است.

سازمان اطلاعاتي اسرائيل با اين روند توانست دوره هاي مختلف آموزشي را براي نيروهاي ساواك برگزار كند و حتي برخي معتقدند كه مأموران موساد فنون شكنجه را نيز به پرسنل ساواك تعليم دادند. در همين زمينه٬ گازيوروسكي در كتاب سياست خارجي آمريكا و شاه مي نويسد:

"عموماً برآن اند كه مأموران اطلاعاتي اسرائيل فنون شكنجه را به پرسنل ساواك مي آموختند و به آنها در بازجويي زندانيان سياسي كمك مي كردند. با اينكه شواهد مطمئني در اين باره نديده ام ٬ بسياري از مأمورين بازنشسته سيا كه درباره روابط اطلاعاتي ايران و اسرائيل در اين دوره اطلاع داشتند ٬ روي هم رفته آن را رابطه اي بدون ممنوعيت توصيف كردند كه نشان مي دهد معتقدند چنين فعاليتهايي احتمالاً انجام شده است . "

بدين ترتيب ٬ آموزشهاي مورد نياز ساواك در ابعاد مختلف از جمله آموزش بازجويي ٬ ضدجاسوسي ٬ ضدبراندازي ٬ ارتباطات جاسوسي و آموزش رؤساي نمايندگي ساواك در خارج از كشور به وسيله استادان و كارشناسان برجسته موساد و با استفاده از جزوه ها ٬ كتابها و فيلمهاي آموزشي ٬ و زيرنظر مؤثر ارتشبد حسين فردوست ٬به پرسنل ساواك تعليم داده شد.

٤. تقويت ساواك از طريق تجهيزات و وسايل كمك آموزشي موساد

ادامه دارد...

*موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران

4031024

3.26 Copyright (C) 2008 Compojoom.com / Copyright (C) 2007 Alain Georgette / Copyright (C) 2006 Frantisek Hliva. All rights reserved."

سه|ا|شنبه|ا|15|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: الف]

[مشاهده در: www.alef.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 245]