صنعت نفت در 30 سالگي انقلاب اسلامي

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: صنعت نفت در 30 سالگي انقلاب اسلامي

از زمان كشف نفت در ايران به تاريخ 5 خرداد 1287 شمسي، اين ماده سياه و بدبو تاثيرات همه‌جانبه‌اي در تمامي اركان زندگي ايرانيان داشته و موجب شادي و غم‌هاي زيادي شده است.

در زمانه‌اي، رضاخان تصور مي‌كرد كه با به آتش انداختن قرارداد «دارسي» مي‌تواند به قهرمان تبديل شود. اما، قرارداد به مراتب استعماري‌تري را بر ملت ايران تحميل كرد.

در ميانه اين راه، ملي شدن صنعت نفت، كام ملت ايران را شيرين كرد و خود به عنوان نقطه عطفي در مبارزات ضداستعماري درآمد.

پس از كودتاي انگليسي ـ آمريكايي 28 مرداد، نفت كه به دولت ملي دكتر مصدق وفا نكرده بود، به ابزار سركوب ملت ايران توسط شاه تبديل شد.

افزايش افسانه‌اي درآمد نفت در سال 1353 موجب شد شاه تصور كند كه همه چيز، حتي بقاي خود را مي‌تواند با نفت بخرد.

با شنيده شدن زمزمه‌هاي انقلاب اسلامي، صنعت نفت كاركرد واقعي خود را نشان داد و در آستانه پيروزي آن، با فرمان امام خميني(ره)، كاركنان صنعت نفت دست به اعتصاب زدند و به خيل عظيم مردم پيوستند.

صنعت نفت با تقديم يك هزار شهيد در طول جنگ تحميلي، نشان داد كه صنعتي در خدمت مردم ايران است.

پس از جنگ نيز حضور موثر و قدرتمند جوانان و كارشناسان ايراني در صنعت نفت، ثابت كرد كه اين صنعت به واقع ملي شده است.

برخي از مهم‌ترين دستاوردها و موفقيت‌هاي صنعت نفت در سي‌امين سال پيروزي انقلاب اسلامي، در پي مي‌آيد.

اكتشافات عمده نفت و گاز

اكتشاف ذخاير نفت و گاز در فلات قاره ايران از يك قرن پيش آغاز و بخش عمده‌اي از اين ذخاير كشف شده و مورد بهره‌برداري قرار گرفته است. اكتشاف نفت و گاز در حقيقت پايه و پشتوانه فعاليت‌هاي بعدي در زنجيره ارزش نفت و گاز است. در دهه دوم انقلاب اسلامي و پس از پايان جنگ تحميلي، آهنگ فعاليت‌هاي اكتشافي در كشور به تدريج سرعت گرفت و امكانات بيشتري به آن تخصيص داده شد. كشف ميدان گازي پارس جنوبي كه يكي از بزرگ‌ترين منابع گازي جهان به شمار مي‌رود، كشف ميدان‌هاي عظيم نفتي آزادگان و يادآوران و ميدان گازي تابناك، از مهم‌ترين دستاوردهاي فعاليتهاي اكتشافي در سالهاي پس از انقلاب اسلامي هستند. در نتيجه اين فعاليت‌هاي اكتشافي، ميزان هيدروكربور مايع قابل استحصال كشور از 4/41 ميليارد بشكه در سال 1356 به 2/138 ميليارد بشكه در سال 1386 افزايش يافت. همچنين ميزان منابع گاز طبيعي كشور نيز از 25/8 تريليون مترمكعب در سال 1356 به 13/28 تريليون مترمكعب در سال 1386 ارتقاء يافت.

طرح‌هاي اكتشافي و توسعه‌اي

نظر به ضرورت تسريع در اجراي عمليات اكتشافي نفت، در سال‌هاي اخير براي استفاده از همكاري‌هاي فني شركت‌هاي خارجي در عمليات اكتشاف نواحي مشخص، اقدامات گسترده‌اي به عمل آمد. بلوكهاي اكتشافي و اكتشافي ـ توسعه‌اي به شرح زير است:

مهر(شمال غربي اهواز)، اناران (جنوب غربي ايران)، زواره كاشان (ايران مركزي)، منير (جنوب شرقي ميدان گچساران)، فارسي(خليج‌فارس)، توسن (خليج‌فارس)، ايران‌مهر ـ فروز (خليج‌فارس)، ساوه (استان مركزي)، كوهدشت (استان لرستان)، خرم‌آباد (استان لرستان) و گرمسار (استان‌مركزي).

توسعه ميادين نفت و گاز

همزمان با گسترش فعاليت‌هاي اكتشافي و افزايش ذخاير نفت و گاز كشور در سال‌هاي پس از انقلاب اسلامي، تلاشي چشمگير در توسعه ميادين نفت و گاز همراه با توجه ويژه به توسعه ميادين مشترك با كشورهاي همسايه، از طريق عقد قراردادهاي بيع متقابل و فاينانس و همچنين از محل منابع داخلي شركت ملي نفت ايران به عمل آمد. با انجام پروژه‌هاي نگهداشت توان توليد، اجراي طرح‌هاي توسعه ميادين نفتي، احداث و اصلاح كارخانجات نمكزدايي و نيز انجام طرح‌هاي توليد صيانتي از مخازن شامل برنامه‌هاي تزريق گاز و آب به ميادين نفتي، علاوه بر جبران افت طبيعي توليد مخازن، تلاش فراوان در زمينه توليد نفت خام انجام گرفت.

توسعه ميادين گازي در جهت افزايش جايگزيني گاز طبيعي با سوخت‌هاي مايع و همچنين تزريق گاز در ميادين نفتي به منظور افزايش بازيافت نهايي، از ديگر اولويت‌ها و دستاوردهاي عمده شركت ملي نفت ايران در سال‌هاي پس از انقلاب اسلامي بوده كه به اين ترتيب ميزان توليد گاز طبيعي كشور رشد چشمگيري داشته و از 48‌،‌143ميليون مترمكعب در روز در سال 1356 به 8‌،‌505 ميليون مترمكعب در روز در سال 1386 افزايش يافته است. به تبع افزايش توليد گاز غني، ميزان ميعانات گازي توليدي كشور نيز افزايش قابل ملاحظه‌اي نشان مي‌دهد. به طوري كه ميزان توليد مايعات و ميعانات گازي از2‌،‌12هزار بشكه در روز در سال 1356 به 5‌،‌408 هزار بشكه در روز در سال 1386 افزايش يافته است.

توسعه ميدان گازي پارس جنوبي

يكي از مهم‌ترين موفقيت‌ها در سال‌هاي بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، كشف ميدان گازي پارس جنوبي است كه جزء بزرگ‌ترين ميادين گازي كشف شده در جهان است. با سرمايه‌گذاري‌هاي فراوان انجام گرفته در چند سال اخير، در راستاي توسعه اين ميدان و صنايع پايين‌دستي گاز طبيعي و نيز توسعه پرشتاب منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس، امروزه منطقه عسلويه به قطب تامين انرژي در منطقه خليج‌فارس تبديل شده است.

در سال 1369 با حفر اولين چاه اكتشافي در اين ميدان و بر اساس نتايج حاصله از لرزه‌نگاري وجود گاز در آن، تاييد شد. وسعت اين ميدان 9700 كيلومترمربع بخش متعلق به ايران 3700 كيلومترمربع است و بر اساس آخرين برآوردهاي انجام شده، ذخيره در جاي اين بخش حدود 14 تريليون متر مكعب گاز برآورد شده كه معادل 8 درصد كل ذخاير گازي جهان و 50 درصد ذخاير گازي شناخته شده كشور است. همچنين اين بخش از ميدان داراي ذخيره‌اي بالغ بر 18 ميليارد بشكه ميعانات گازي است.

وجود ميدان گازي عظيم پارس جنوبي روي خط مرزي ايران و قطر در خليج‌فارس و نزديكي آن به عسلويه، باعث شده ‌است كه در مدت زماني كوتاه ‌ده‌ها ميليارد دلار و صدها ميليارد ريال در اين منطقه سرمايه‌گذاري شود تا اين منطقه بياباني به يك تمدن صنعتي تبديل شود كه امروز مي‌توان آن را قطب انرژي منطقه ناميد.

فعاليت اين منطقه گازي، اشتغال ده‌ها هزار نيروي كار را به دنبال داشته است كه راه‌اندازي فازهاي بعدي اين منطقه، رشد و شكوفايي بيشتر اقتصادي اين منطقه و ساير مناطق همجوار آن را در بر خواهد داشت. متوسط توليد گاز طبيعي از اين ميدان در سال 1386، در قالب 5 فاز، روزانه 6/122 ميليون مترمكعب بوده است.

گازرساني در سال‌هاي پس از انقلاب اسلامي

در سال‌هاي پس از انقلاب، گازرساني در سراسر كشور از رشد چشمگيري برخوردار بوده و افزايش رفاه زندگي مردم را به دنبال داشته است. برخي از دستاوردهاي گازرساني در اين سال‌ها به شرح زير است:

ـ جمع خطوط لوله اصلي انتقال گاز تا پايان سال 1386 به حدود 27 هزار و 700 كيلومتر رسيده است.

ـ جمع شبكه‌هاي توزيع گاز كشور تا پايان سال 1386 به 146 هزار و 700 كيلومتر افزايش يافته است.

ـ جمع كل مشتركان گاز طبيعي در كشور تا پايان سال 1386 به 10 ميليون و 171 هزار مشترك رسيده است.

ـ تا پايان سال 1386 تعداد 659 شهر و 5700 روستا از نعمت گاز طبيعي برخوردار ‌شده‌اند.

ـ جمع واحدهاي صنعتي و مصرف كنندگان عمده گاز تا پايان سال 1386، بيشتر از 17 هزارو 600 واحد بوده است.

طرح‌هاي صادرات گاز طبيعي ايران

به دنبال توسعه ميادين گازي كشور، كسب سهمي شايسته از صادرات گاز طبيعي در تجارت جهاني گاز از برنامه‌هاي وزارت نفت است. با هدف ساماندهي فعاليت‌هاي مرتبط با صادرات گاز طبيعي كشور، شركت ملي صادرات گاز ايران در سال 1380 تشكيل شد و طرح‌هاي احداث كارخانه‌هاي توليد LNG و پروژه‌هاي صادرات گاز از طريق خط لوله، در اين شركت در حال اقدام است.

پروژه‌هاي بخش پتروشيمي

صنعت پتروشيمي از جمله صنايع پايين دستي صنعت نفت و گاز است كه نقش مهمي در كسب ارزش افزوده از نفت خام و گاز طبيعي در فرآيند زنجيره ارزش دارد. خوراك صنايع پتروشيمي از محصولات جانبي حاصل از استخراج نفت خام و گاز نظير مايعات گازي و ميعانات گازي، فرآورده‌هاي پالايشي نظير نفتا و گاز طبيعي و اتان استحصالي از آن، تامين مي‌شود. اغلب خوراك مصرفي مجتمع‌هاي پتروشيمي توسط شركتهاي ملي نفت، گاز، پالايش و پخش تامين مي‌گردد.

صنعت پتروشيمي در ايران از سال 1342 با تاسيس پتروشيمي شيراز آغاز شد و تا سال 1357 مجتمع‌هاي پتروشيمي رازي، آبادان، كربن اهواز، خارگ و فارابي هم به اين صنعت اضافه شد. با ساخت اين مجتمع‌ها در سال 1358 ظرفيت توليد محصولات پتروشيمي ايران به 5/4 ميليون تن در سال رسيد. اين ظرفيت توليد به اندازه‌اي نبود كه جايگاه جهاني خاصي به ايران بدهد. در طول سه برنامه اول توسعه، اين صنعت از رشد قابل توجهي برخوردار شد و طرح‌ها و پروژه‌هاي متعددي به بهره‌برداري رسيد. در سه ساله اول برنامه چهارم

(86 ـ1384) نيز اين روند رشد ادامه يافت و با به بهره‌برداري رسيدن مجتمع‌هاي جديد، ظرفيت اسمي مجتمع‌هاي موجود پتروشيمي در انتهاي سال 1386 به 2/35 ميليون تن افزايش يافت. ميزان توليدات محصولات پتروشيمي در سال‌هاي اخير رشد فزاينده‌اي داشته و در حال حاضر، دستيابي به جايگاه اول منطقه از لحاظ ارزش توليد مواد و كالاهاي پتروشيميايي به منظور ايجاد بالاترين ارزش افزوده از منابع هيدروكربوري كشور، از موارد مطرح شده در چشم‌انداز صنعت نفت و گاز در سند چشم‌انداز بيست‌ساله نظام است.

تحول اساسي كه از برنامه سوم توسعه آغاز و همچنان طي برنامه چهارم ادامه دارد و در چشم انداز 20 ساله نفت و گاز نيز پيش‌بيني شده است كه استفاده از گاز طبيعي و اتان، به عنوان خوراك مجتمع‌هاي پتروشيمي ‌باشد.

بازسازي و نوسازي تأسيسات صدمه ديده ميدانهاي نفت و گاز از جنگ تحميلي

پس از پيروزي انقلاب اسلامي و خروج شركت‌هاي نفتي خارجي از كشور، كاركنان ايراني صنعت نفت، مديريت و اجراي عمليات متنوع اين صنعت را در تمامي بخش‌ها اعم از اكتشاف و حفاري، بهره‌برداري، انتقال، پالايش و صادرات برعهده گرفتند و توان و تخصص خود را در اداره موفقيت‌آميز صنعت نفت ايران به اثبات رساندند.

با آغاز جنگ تحميلي مراكز، تاسيسات و مجتمع‌هاي صنايع نفت، گاز و پتروشيمي به عنوان نقاط استراتژيك و حياتي كشور مورد شديدترين تهاجمات زميني و هوايي دشمن قرار گرفت و در اين ميان به مراكز حياتي صنعت نفت، آسيب‌هاي جدي وارد آمد. اما علي رغم تمامي اين تهاجمات، صادرات نفت كشور حتي براي يك روز هم قطع نشد و كاركنان توانمند صنعت نفت پس از هر هجوم دشمن، خسارات وارده را در كوتاهترين زمان ممكن بازسازي كردند.

با خاتمه جنگ، عمليات بازسازي و نوسازي صنعت نفت با شتاب و جديت پيگيري شد و وزارت نفت علي‌رغم محدوديتهاي ناشي از اعمال تحريم توسط آمريكا و سايركشورهاي متحد خود توانست با آينده‌نگري و برنامه‌ريزي‌هاي مناسب، توسعه اين صنعت را سامان‌بخشد.

اجراي اصل 44 قانون اساسي

با ابلاغ سياست‌هاي كلي اصل 44 از سوي دولت و تشكيل ستاد مركزي و ستادهاي فرعي در شركت‌هاي مادرتخصصي ( نفت، گاز، پتروشيمي، پالايش و پخش) از مرداد‌ماه سال 1385 كار پيگيري اجراي سياست‌هاي اصل 44 در وزارت نفت آغاز شد.

هم‌اكنون 112 شركت در صنعت نفت، شرايط واگذاري به بخش خصوصي را دارند و فضاي خوبي براي خصوصي‌سازي شركت‌هاي پايين‌دستي صنعت نفت آماده شده است.

طرح‌هاي محوري

توسعه پايدار در سطح ملي مستلزم توسعه مناطق نفت‌خيز است و در اين خصوص بايد با اختصاص بخشي از درآمدهاي حاصل از فروش اين منابع، بسترهاي لازم جهت توسعه پايدار مناطق نفت خيز با ايجاد صنايع پسين و پيشين، احداث مراكز علمي و پژوهشي جهت تربيت نيروي انساني موردنياز و ارتقاي سطح توانمندي پرسنل اين بخش فراهم كرد. علاوه بر اين، اقدامات ضروري ديگري براي توسعه و عمران مناطق نفت‌خيز بايد انجام پذيرد كه بهبود و توسعه زيرساخت‌هاي موجود از قبيل شبكه‌ها و خطوط ارتباطي، شهرك‌هاي مسكوني، مراكز خريد و فرودگاه از آن جمله‌اند. به اين ترتيب شرايطي فراهم خواهد شد تا به‌جاي اتكاي بودجه دولت و اقتصادملي به درآمدهاي نفتي ( اقتصاد منابع پايه ) با تخصيص بهينه اين منابع تجديدناپذير، بنيان اقتصاد دانش پايه با محوريت بخش نفت جهت نيل به توسعه پايدار ملي و منطقه‌اي ايجادشود.

چهارشنبه|ا|16|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 139]