زلزله‌هاي اخير ربطي به هم ندارند

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: زلزله‌هاي اخير ربطي به هم ندارند
محيط زيست > فجايع - گروه شهرستان‌ها- حامد فوقاني:
كمتر روزي مي‌شود كه خبر زمين‌لرزه‌اي هرچند كوچك از سوي ايستگاه‌هاي لرزه‌نگاري مناطق كشور مخابره نشود.

ابتدا مردم شمال‌غرب از تكان‌هاي ناشي از زلزله تركيه به هراس افتادند، سپس زلزله‌هايي در نيشابور، بوشهر، مازندران و اراك با قدرت‌هاي مختلف اما متعدد به‌وقوع پيوست. به‌همين خاطر به سراغ دكتر محمدرضا قيطانچي، رئيس بخش زلزله‌شناسي مؤسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران رفتيم تا علت زلزله‌هاي اخير را جويا شويم.

* اخيراً شاهد زمين‌لرزه‌هاي پراكنده در سطح كشور بوديم. آيا اين زلزله‌ها مي‌تواند پيش‌درآمدي بر يك زلزله بزرگ باشد؟

براي بررسي رفتار گسل‌هاي يك‌منطقه تنها رخ دادن زلزله‌هاي متعدد كافي نيست. اين زلزله‌هاي بزرگ‌تر از 5/4ريشتر هستند كه مي‌توانند تغييرات تكنوتيكي منطقه يعني رفتار گسل‌ها را نمايش دهند و از روي آنها شايد بشود فعاليت آينده گسلي را ارزيابي كرد. زلزله‌هايي كه به وفور در ايران اتفاق مي‌افتند، زير 4ريشتر هستند و حتي گاهي به عوامل محلي مانند باد، باران، توفان، جزر و مد و... وابستگي دارند. البته زلزله‌ متوسط و بزرگ هم نمي‌تواند خبر از زلزله‌اي بزرگ در هر منطقه بدهد؛ به‌طور مثال زلزله‌اي كه اخيرا در نيشابور با قدرت 2/5ريشتر اتفاق افتاد مي‌تواند پيش‌درآمد زلزله‌اي بزرگ تلقي شود و هم نه. ساده‌تر بگويم كه ارزيابي واقعي زلزله كار خيلي سختي است. با اين حال كليات و اصولي وجود دارد. در منطقه‌اي بايد گسل بزرگي (‌يعني طولاني‌تر از 60كيلومتر) وجود داشته باشد تا زلزله مخربي رخ دهد. از نظر زمان نيز در جهان جايي را سراغ نداريم كه بتوانند زلزله را در آنجا پيش‌بيني كنند ولي پيش‌بيني مكاني زلزله در خيلي از جاها صورت گرفته است.

نقشه ايران

زلزله‌هاي اخير كه به‌صورت گروهي در برخي از مناطق ايران مثلا در استان مركزي كه زمين‌لرزه‌هاي كوچك اما متعدد در آن اتفاق افتاد، در گذشته نيز سابقه داشته است. به‌طور نمونه در نورآباد، دهلران، ممسني و مسجدسليمان مواردي شبيه به اين فعاليت‌هاي اخير را داشته‌ايم كه زلزله‌‌هاي كوچك (زير 3ريشتر) رخ ‌داده است. به‌نظر مي‌رسد در گستره استان مركزي فعاليت‌ها از اين نوع باشد؛ يعني زلزله‌هاي كوچك با تعداد زياد و آزاد شدن انرژي با اين الگو. به‌عبارتي انرژي اصلي زلزله به‌تدريج آزاد مي‌شود. در گستره خراسان‌رضوي نيز در گذشته زلزله‌هايي با قدرت حدودا 5 ريشتر را تجربه كرده‌ايم و اخيرا هم اين نوع زلزله در اين منطقه رخ داد كه نمي‌تواند خيلي عجيب باشد. به‌نظر مي‌رسد كه در اين منطقه از كشور زلزله‌هاي اصلي با بزرگي متوسط 5ريشتر اتفاق مي‌افتد و الگوي زلزله‌خيزي خراسان‌رضوي به همين منوال است. اين تقارن و همزماني فعاليت‌ها گسل‌ها در مناطق مختلف ايران در گذشته هم اتفاق افتاده است؛ پس جاي نگراني وجود ندارد كه ما اكنون منتظر رخداد خاصي باشيم.

بين اين زلزله‌ها ارتباطي وجود دارد؟

ارتباط مكانيكي بين زلزله‌ها اگر فاصله مكاني زياد باشد، بعيد است؛ مثلا زلزله استان خراسان‌رضوي با اراك نمي‌تواند ارتباط مكانيكي داشته باشد و به‌عبارت ساده‌تر نمي‌شود يكي، ديگري را به‌وجود آورده باشد. با وجود اين در حوالي يك‌زلزله بزرگ اگر گسلي فعال وجود داشته باشد، مي‌تواند آن زلزله بزرگ سبب تحريك آن گسل فعال شود.

* ولي در يك قسمت از كشور ما زلزله‌هاي بيشتري روي داده است؟

در كل فعاليت زلزله‌خيزي گستره زاگرس نسبت به جاهاي ديگر كشور چشمگيرتر است. در مناطق ديگر بحث زلزله ممكن است در برهه‌اي از زمان مطرح شود ولي در پهنه زاگرس گسل‌ها هميشه فعال هستند. به‌علت برخورد صفحه عربستان به ايران در زاگرس بحث شكستي مطرح است. آمار گذشته نشان مي‌دهد در بوشهر فعاليت‌هاي منجر به زمين‌لرزه به دفعات وجود داشته ولي اينكه زلزله مهيبي رخ دهد بعيد است. در مجموع به‌علت پديده خردشد‌گي و گسل‌هاي زياد با طول كوتاه در اين منطقه زلزله‌هاي متوسط و متوسط رو به پايين رخ مي‌دهد. مشخصه بارز زلزله‌هاي زاگرس همين است كه تعدادشان زياد است ولي بزرگي‌شان كمتر از 6ريشتر است و به‌ندرت زلزله 6ريشتر در اين گستره رخ مي‌دهد.

* آيا احتمال پيش‌بيني زلزله يا پيشگيري از خسارات وجود دارد؟

در 40-30سال گذشته هميشه شاهد اين هشدار كارشناسان و محققان حوزه زلزله‌شناسي داخلي و خارجي بوده‌ايم كه اين تكه از خاورميانه يعني ايران و تركيه روي گسل‌هاي فعال قرار داشته و زلزله‌خيز محسوب مي‌شوند. با وجود اين، اگر حتي بتوانيم براي 3تا 6ماه آينده وقوع زلزله‌اي را پيش‌بيني كنيم بازهم مشكلي از ما حل نخواهد شد. شايد مردم خانه‌هاي خود را ترك كنند اما اينطور فقط تلفات جاني كمتر مي‌شود اما تلفات مالي بازهم با شدت بالايي رخ مي‌دهد. كار عاقلانه اين است كه به‌تدريج كار مقاوم‌سازي بناها در برنامه‌هاي مختلف زماني كوتاه‌مدت، ميان‌مدت و درازمدت در دست اجرا قرار بگيرد. كشورهايي هستند كه مسئولانشان به مردم توصيه مي‌كنند هنگام زلزله از خانه خارج نشوند زيرا خانه امن‌تر است.

* پايش‌هاي استاني چگونه صورت مي‌گيرد؟

استان‌هاي كشور طي 2دهه اخير زير پوشش مؤسسه ژئوفيزيك قرار گرفته‌اند اما با توجه به وسعت كشورمان بايد احداث ايستگاه‌هاي ثبت زلزله بيشتر در دستور كار قرار بگيرند. به‌عنوان مثال از اين لحاظ بايد به جنوب‌شرق كشور بيشتر توجه شود. هرچقدر تعداد ايستگاه‌هاي ثبت زلزله بيشتر شود، اطلاعات و دقت محاسبات افزايش مي‌يابد.

سه|ا|شنبه|ا|11|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 119]