مقرنس كاري

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: مقرنس كاري
يكي از عناصر تزئيني معماري كه در زيبا ساختن بناهاي ايراني به خصوص مساجد و مقبره ها نقش مهمي دارد، مقرنس كاري است.مقرنس گونه اي تاقچه بندي آذيني در زير گنبدها يا نيم گنبدهاي روي ايوان ها و درگاه ها، با آجر يا گچ و كاشي است كه در آن هر رده از تاقچه ها از رده زيرين خود پيش مي نشيند تا درگاه به هم آيد. در تاقچه ها برجستگي ها و تورفتگي هايي همراه با نگاره هاي گوناگون درآورده مي شود.به كارگيري مقرنس به طور عمده در معماري دوران پس از اسلام در ايران رشد كرد و سپس در ساير كشورها نيز به كار رفت.تاقچه ها را از سقف اصلي(گنبد يا نيم گنبد) به گونه اي (گاه با چوبه) آويزان مي كنند، چون چفت آويز مانند پتكانه باربر نيست. كهن ترين نمونه آن را شايد بتوان در كاخ نوش جان كه از روزگار مادها بر جاي مانده دانست.مقرنس ها كه شباهت زيادي به لانه زنبور دارند، در بناها به شكل طبقاتي كه روي هم ساخته شده براي آرايش دادن ساختمان ها و يا براي آن كه به تدريج از يك شكل هندسي به شكل هندسي ديگري تبديل شوند، به كار مي روند. اين مقرنس ها را مي توان از جمله وسايل موثر ساختن گنبدها دانست، كه بعدها محتواي نظري اوليه را از دست داد و بيشتر براي تزئين به كار رفت. برخي معماران ايراني نيز كه اين مقرنس ها را در جبهه ساختمان ها به كار مي برده اند در ساختن آن ها مهارت را به حدي رسانده اند كه نمي گذاشتند موجب سنگيني ساختمان شود و بر اصل و پايه فشار آورد.مقرنس ها معمولا در سطوح فرو رفته گوشه هاي زير سقف ايجاد مي شود اما محل قرارگيري اين عنصر تزئيني مي تواند در بالاي ديوارها، سقف ها، گوشه ها، سردرها و... باشد.مقرنس ها از لحاظ شكل به ۴ دسته تقسيم مي شوند:

۱ - مقرنس هاي جلو آمده: مقرنس هايي را مي گويند كه مصالح آن از خود بناست و در نهايت سادگي و بدون هيچ گونه پيرايه اي به صورت آجر يا گچي، انتهاي سطوح خارجي نماي بيرون ساختمان را آرايش مي دهند و استحكام آن ها زياد است.

۲ - مقرنس هاي روي هم قرار گرفته: گذشته از مصالح به كار رفته اصلي بنا مانند گچ و آجر و سنگ، در سطوح داخل و خارج بنا به كار مي روند و غالبا در چند رديف( ۲ تا ۵ يا بيشتر) روي هم قرار دارند و داراي ثبات متوسطي مي باشند.

۳ -مقرنس هاي معلق: شبيه منشورهاي آهكي آويزان در غارهاست و غالبا از چسباندن مواد مختلف چون گچ، سفال، كاشي و... به سطوح مقعر داخل بنا صورت مي گيرد و آويزان به نظر مي رسد و داراي ثبات كمي است.

۴ - مقرنس هاي لانه زنبوري: چنان كه از نام اين دسته از مقرنس ها پيداست، شبيه لانه زنبور مي باشند و در مجموع كندوهاي كوچك بر روي هم قرار گرفته اند. اين دسته از نظر شكل ظاهري شبيه به مقرنس هاي معلق اند.

در خور اشاره است كه نمونه هاي گوناگوني از مقرنس در بناهاي حرم مطهر رضوي وجود دارد.

شنبه|ا|19|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 2244]