نيروي كار كشاورزي از مرز بحران پيري عبور كرده است

واضح آرشیو وب فارسی:هموطن سلام: نيروي كار كشاورزي از مرز بحران پيري عبور كرده است
جالب است بدانيد آمار بهره برداران بخش كشاورزي در كشور حدود 4.5 ميليون نفر و متوسط سن كشاورزان كشور بالاي ۶۰ سال عنوان شده است.
هموطن آنلاين_ جواد حاتمي _ «۵ پسر دارم كه ۳ نفرشان بيكار هستند ولي هيچ كدام حاضر به ادامه كار كشاورزي در مزرعه ام نيستند».
پيرمرد ۷۴ ساله روستايي كه عمري را در مزرعه و باغ به كشاورزي مشغول بوده است و امروز ديگر توان كار در مزرعه را ندارد با بيان اين جمله مي گويد: الان يكي از پسرانم كارمند است و ديگري در تاكسي تلفني كار مي كند ولي ۳ پسر ديگر هم با وجود داشتن مدرك تحصيلي بالا بيكارند و حاضر نيستند دنبال كار كشاورزي بروند.
او مي افزايد: نه تنها فرزندان من بلكه خيلي از جوانان روستايي كه سال ها شاهد كار و تلاش پدران خود در مزارع و باغ ها بوده اند ميل و رغبتي براي ادامه كار والدين خود ندارند. به گفته او جوانان امروزي چون درس خوانده اند و به قول خودشان «با كلاس» هستند در شأن خود نمي بينند كه بيل بردارند و در مزرعه كار كنند، بيشتر آن ها دنبال ميز و صندلي و مشاغل دولتي هستند.
اين كشاورز مي افزايد: متأسفانه در بخش كشاورزي به علل متعددي كه بايد كارشناسان آن را واشكافي و تحليل كنند انگيزه ها از بين رفته است.
بي ميلي جوانان چرا؟

با وجود ظرفيت ها و امكانات موجود در بخش كشاورزي كشور چرا نسل جوان ميل و رغبتي براي كار و تلاش در اين حوزه ندارند؟ چرا همچنان سن بهره برداران اين بخش بالا و توليدات متنوع كمتر از سرانه متوسط توليد در واحد سطح است؟
«محمدحسن جهاني» جوان ۲۴ ساله چناراني مي گويد: پدرم كشاورز است و صاحب املاك زيادي است و اصرار دارد كه در كنار او در مزرعه كار كنم و وارد كار كشاورزي شوم ولي نسبت به اين كار احساس خوبي ندارم و ترجيح مي دهم بيكار بچرخم تا شايد كار مناسبي با توجه به علاقه اي كه دارم پيدا كنم. او مي افزايد: مهم ترين علتي كه سبب مي شود افرادي مثل من علاقه اي به كار در عرصه كشاورزي نشان ندهند، سنتي بودن كشاورزي و بازده پايين اين فعاليت است. الان مي بينم كه پدرم شبانه روزي درگير كار است ولي با توجه به زحمتي كه مي كشد و هزينه اي كه در كاشت، داشت و برداشت محصول انجام مي دهد چيزي عايدش نمي شود.
وي مي افزايد: من در رشته حسابداري مدرك كارداني دارم ولي هر چه دنبال كار رفته ام كمتر به نتيجه رسيده ام و حتي خيلي از فارغ التحصيلان رشته هاي مرتبط با كشاورزي هم مثل من بيكار هستند.
«رحمان عبداللهي» نيز از جوانان روستايي يكي از نقاط زعفران خيز خراسان جنوبي است كه با مهاجرت به كلان شهر مشهد در مشهد اين روزهاي سرد مجبور به كارگري در يكي از طرح هاي عمراني شده است. او درباره دليل اين كه از روستا به شهر مهاجرت كرده است مي گويد: تا ديپلم درس خواندم و چون زمينه كار در روستا فراهم نبود به ناچار راهي مشهد شدم و الان ۲ سال است كه كارگري مي كنم. وقتي مي پرسم چرا شغل پدري اش را ادامه نداده است؟ مي گويد: پدرم زعفران كار است ولي چون سختي هاي كار او را مي بينم، شاهدم كه با چه مشقتي مزرعه را مهيا مي كند، آبياري مي كند و با هزينه زياد كارگري محصولش را جمع مي كند ولي وقتي آن را مي خواهد بفروشد قيمت بازار به گونه اي است كه سودي براي او ندارد من علاقه اي در خود نمي بينم كه به دنبال كار پدرم بروم ترجيح مي دهم دوري، سختي و همه مشكلات را تحمل كنم تا كاري داشته باشم كه درآمد و حقوق بخور و نميري داشته باشم.
به گفته او با خشكسالي دهه اخير و نبود حمايت هاي لازم از بخش كشاورزي همان كشاورزان كهنه كار و فعال هم از ادامه كار و تلاش در اين عرصه خسته شده اند.هم اكنون ۲۵ هزار كشاورز پنبه كار در استان هاي گلستان، فارس، خراسان هاي رضوي، شمالي و جنوبي، اردبيل، سمنان و مركزي فعال هستند كه همه آن ها در رده سني بالاي ۵۰ سال هستند و نسل جوان به دليل سختي شغل كشاورزي به ويژه پنبه كاري، تمايل به فعاليت در اين بخش ندارند و جاي نگراني دارد كه با از كار افتادگي پنبه كاران پير، كشاورزان جديد جايگزين اين قشر و نسل نشوند.
«محمدحسين صادقي» مديرعامل تعاوني پنبه كاران كاشمر در اين باره به «ايسنا» مي گويد: نبود امكانات عامل بي ميلي نسل جديد در كشت پنبه است، دستگاه هاي برداشت پنبه وجود ندارد و برداشت سنتي هم براي نسل جوان سخت است و امروزه كشاورزان پنبه كار نگران آينده اين محصول هستند و بيم آن مي رود كه با توجه به سرنوشت سخت كشاورزي جوانان و فرزندان كشاورزان رغبتي به كشت و كار در مزرعه نداشته باشند.
وي با ابراز نگراني از تعطيلي برخي فعاليت هاي كشاورزي با از كار افتادگي سالخوردگان و كشاورزان فعلي در آينده نه چندان دور مي افزايد: بعيد به نظر مي رسد جوانان فعلي جايگزين پدرانشان در اين بخش شوند.
باشگاه كشاورزان جوان

اما آيا راهي براي جذب نسل جوان به ويژه روستاييان به بخش كشاورزي وجود دارد؟ از آن جا كه جوانان روستايي سرنوشت سازان فرهنگ و اقتصاد آينده هستند و نيروهاي مولد آينده در بخش هاي صنعت و كشاورزي به شمار مي روند چند سالي است كه باشگاه كشاورزان جوان در برخي روستاهاي كشور راه اندازي شده و زمينه حضور نسل جوان و تحصيل كرده در بخش كشاورزي را فراهم كرده است.
يك كارشناس مديريت ترويج و آموزش كشاورزي وزارت جهاد كشاورزي در گفت وگو با خراسان مي گويد: جوانان روستايي نيروهاي بالقوه اي براي توسعه روستايي هستند بنابراين باشگاه كشاورزان جوان با اين استراتژي كه توسعه كشاورزي در گذر از كاربرد فناوري سنتي به كاربرد فناوري مبتني بر علم و افزايش مهارت هاي فني و مديريتي كشاورزان متكي بر كشاورزان جوان است، شكل گرفت و باشگاه كشاورزان جوان جايگاهي است كه گروهي با اهداف يكسان مانند آموزش، كسب آگاهي، ارتقاي مهارت هاي ذهني و عملي و ورزش در ابعاد فردي و اجتماعي گرد هم مي آيند. اعضاي اين تشكل هم جوانان روستايي ۱۶ تا ۳۳ سال و حتي مهاجرت كرده ها به مناطق شهري هستند كه در توسعه كشاورزي و روستا نقش ايفا مي كنند.
مهندس «عبدالمجيد رفيعي برزكي» كارشناس و پژوهشگر در مسائل كشاورزي نيز به خراسان مي گويد: تأسيس و راه اندازي باشگاه كشاورزان جوان در برخي از روستاهاي كشور اقدام مثبتي بود كه باعث ايجاد ساختاري مناسب به منظور دخالت دادن جوانان در توسعه كشاورزي شد ولي متأسفانه چالش ها و تنگناهايي سبب شد اين سازمان مردم نهاد چندان موفق نباشد و تأثيرگذاري چنداني در اشتغال جوانان روستايي به ويژه در بخش كشاورزي نداشته باشد.
اين كارشناس ضمن تأكيد بر اين كه «بازده پايين بخش كشاورزي» مهم ترين دليل بي ميلي جوانان روستايي براي حضور در اين فعاليت است مي افزايد: بالا بودن ميانگين سني بهره برداران بخش كشاورزي، بي سوادي و كم سوادي بهره برداران، مهاجرت اجتناب ناپذير كشاورز زادگان به شهرها و نبود نگاه مثبت به حرفه كشاورزي در جوانان مهم ترين چالش هاي موجود بر سر راه فعاليت باشگاه كشاورزان جوان است.
به گفته وي بخش كشاورزي مانند ساير بخش هاي توليدي كشور علاوه بر خشكسالي متأثر از اجراي طرح هدفمندي يارانه ها با مشكلاتي مواجه شده و نبود حمايت هاي لازم سبب شده است شاهد كاهش توليد، نارضايتي بهره برداران و به نوعي فرار خاموش كشاورزان از چرخه توليد باشيم.
«رفيعي برزكي» تصريح مي كند: حمايت از كشاورزي و كشاورزان باعث افزايش امنيت و ايجاد رقابت با ديگر بخش ها يعني صنعت و خدمات مي شود و انگيزه و رغبت سرمايه گذاران براي سرمايه گذاري در توليد محصولات كشاورزي را افزايش مي دهد.
بيكاري دانش آموختگان رشته هاي كشاورزي

گويا همين نداشتن بازدهي كار در حوزه كشاورزي سبب شده است خيل كثيري از فارغ التحصيلان رشته هاي مختلف كشاورزي نيز بيكار باشند.
درحالي كه فرماندار شهرستان زابل انبار غله ايران در دهه هاي گذشته در جلسه كارگروه آب و كشاورزي اين شهرستان مي گويد: در اين شهرستان فارغ التحصيلان بخش كشاورزي بيشترين آمار بيكاران را تشكيل مي دهند.
«غلامحسين هاديزاده رئيسي» عضو شوراي مركزي خانه كشاورز ايران در پاسخ به اين سوال كه چرا جوانان و دانش آموختگان رشته كشاورزي از ورود به بخش كشاورزي پرهيز مي كنند؟ مي گويد: اگر بخواهيم در يك فضاي كارشناسي و دور از شعارزدگي به اين سوال اساسي و بنيادي پاسخ روشن و واضح بدهيم بايد فضاي كشاورزي امروز ايران را در نظر داشته و سپس جاذبه ها و دافعه هاي بخش كشاورزي را از ديدگاه جوانان امروز ايران مورد بررسي قرار دهيم، من فقط به گوشه اي از معضل امروز كشاورزي كه غيراقتصادي بودن آن است اشاره مي كنم كه با آمار و ارقام رسمي كشور قابل درك و فهم است. وي مي افزايد: جوانان امروز ايران در يك فضاي اقتصادي سياسي تنفس مي كنند و قدرت تجزيه و تحليل موارد اقتصادي و معيشتي و اجتماعي را دارند.ما متاسفانه در بخش كشاورزي كشور برخلاف شعارهايي كه داديم سرمايه گذاري بنيادي و پايه اي انجام نداديم.
به گفته وي حاصل آن اين است كه امروز در توليد بسياري از محصولات كشاورزي مزيت نسبي نسبت به توليدات ارزان قيمت ساير كشورها نداريم، نمونه هايي از آن قابل ذكر است؛ در بخش توليد برنج اگر در خوش بينانه ترين شرايط ۴تن در هكتار برداشت كنيم ۴۰نفر كارگر در هكتار مورد نياز است و كيلويي ۲۵۰۰تومان فقط دستمزد كارگر به ازاي هركيلو برنج آيا توجيه اقتصادي دارد؟ در توليد چغندرقند نياز ما ۱۰۷نفر روز نيروي كار است با دستمزد فعلي كارگر توليد متوسط ۳۵تن در هكتار آيا توجيه اقتصادي دارد؟ متاسفانه به دلايل گوناگون ايران نمي تواند محور توسعه خود را در بخش كشاورزي قرار دهد زيرا در ايران مشكلات عمده اي از جمله خرده مالكي، بهره وري پايين - كمبود منابع آب- نبود سرمايه گذاري در بخش كشاورزي- بالابودن سن بهره برداران و دلايل گوناگون ديگر باعث مي شود كه بخش كشاورزي جاذبه اي براي جوانان نداشته باشد به اين موارد اضافه كنيد كه ما اكثر توليداتمان در كشاورزي اگر همسان با قيمت ارز حركت كند پيشاپيش محكوم به شكست است مثال آن حمايت يك جانبه از صنايع اتومبيل سازي در كشور است كه با نظام تعرفه اي حمايت مي شود. وي مي افزايد: اگر اين سياست تغيير كند كدام كارخانه توليد اتومبيل در ايران مي تواند با توليدكنندگان خارجي رقابت كيفي و كمي و اقتصادي داشته باشد؟ در كشاورزي نيز چنين است در ايران با 8.5ميليون هكتار اراضي زير كشت حدود 4.5 ميليون بهره بردار وجود دارد با استانداردهاي جهاني حدود ۳ميليون بهره بردار اضافي بايد از بخش خارج شوند تا در فضاي اقتصادي بتواند جاذبه اي براي ورود دانش آموختگان و سرمايه گذاري واقعي در بخش به وجود آيد اگرچه اين سخن تلخ است ولي واقعيت دارد كه بخش توليدات كشاورزي ايران قدرت تحمل 4.5ميليون بهره بردار را ندارد و هر سال نيز دولت وظيفه اشتغال گروهي در بخش را در قالب طرح هاي گوناگون تكليف مي كند، اصولي ترين روش ورود ۱۰۰هزار جوان در ازاي خروج يك ميليون نيروي كار مسن از بخش است. عضو شوراي عالي خانه كشاورز ايران مي گويد: با افزايش قيمت انرژي و ارائه نشدن كامل بسته حمايتي دولت در بخش كشاورزي بيشتر طرح هاي گلخانه اي كه دولت بسيار به آن اميدوار است آينده مبهم و نامشخصي دارد كه مانع اشتغال گروه هاي جوان در كشاورزي است، در مورد آب، تراز منفي دشت هاي كشور طبق برنامه پنجم توسعه نبايد از ۵ميليارد متر مكعب افزايش مي يافت ولي هم اكنون اين تراز منفي حدود 8.5ميليارد متر مكعب است.
خردشدن اراضي و پيشگامي ساير بخش ها در جذب جوانان روستايي اما يكي از عوامل بي رغبتي جوانان به بخش كشاورزي، خردشدن اراضي در پي واگذاري قطعات به فرزندان خانواده هاست. درحالي كه در برخي نقاط كشور روستاييان بخشي از آب و زمين كشاورزي را بعد از ازدواج فرزندانشان به آنها واگذار مي كنند همين عامل سبب تفكيك اراضي و كوچك شدن آنها مي شود و معمولا فعاليت هاي كشاورزي در اين قبيل مزارع چندان سودده و اقتصادي نيست.
از سوي ديگر شواهد نشان مي دهد همان اندك جذب و اشتغال جوانان در بخش هاي صنعت و خدمات صورت مي گيرد وعلت روشن آن هم به روز بودن و دريافت يك دستمزد و درآمد مشخص در پايان هرماه است. «غلامحسين هاديزاده رئيسي» عضو شوراي مركزي خانه كشاورز ايران به خراسان مي گويد: جاذبه هاي بخش خدمات و سرمايه اي اين است كه به محض افزايش قيمت ارز و يا سكه فرد مي تواند نقدينگي خود را فوري به كار گيرد و از نوسانات بازار پول به دست آورد ولي كدام مزرعه دار يا گاودار يا مرغدار مي تواند فوري مزرعه ، باغ، گاوداري يا مرغ داري خود را تبديل به پول نقد كند و وارد بازار پرسود دلالي و سفته بازي شود؟ اين قسمتي از موانع ورود جوانان به بخش كشاورزي است كه كمتر به آن توجه مي شود.
جالب است بدانيد آمار بهره برداران بخش كشاورزي در كشور حدود 4.5 ميليون نفر و متوسط سن كشاورزان كشور بالاي ۶۰ سال عنوان شده است.
دكترپيمان فلسفي، معاون ترويج و آموزش سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي كشور در اين باره مي گويد: متوسط سن كشاورزان كشور بالاي ۶۰ سال است كه اين سن بايد اصلاح و ترميم شود.
وي درباره راهكار جذب جوانان روستايي به كشاورزي مي گويد: براي داشتن يك كشاورزي پايدار به نيروي جوان، متخصص و كارآمد در اين بخش نياز داريم و براي جذب دانشجويان به مراكز آموزش كشاورزي بايد در انتخاب نيروها دقت كرد و اولويت اول در جذب بايد به فرزندان روستاييان و كشاورزان اختصاص يابد.
چه بايد كرد؟

آيا توان ايجاد بستر مناسب براي توسعه كشت محصولات كشاورزي در كشور فراهم است و مي توان به جذب نسل جوان به بخش كشاورزي و اشتغال مولد اميدوار بود؟
غلامحسين هاديزاده رئيسي، عضو شوراي مركزي خانه كشاورز ايران در اين باره مي گويد: دوري مزارع از مراكز شهرستان ها و استان ها، سختي كار، نبود نظام فراگير و بدون واسطه براي محصولات كشاورزي و تضمين نداشتن پرداخت خسارت در صورت وقوع حوادث غيرمترقبه و درآمد اندك به نسبت بخش هاي خدمات و صنعت، انتظار درآمد ۶-۹ ماهه در كشاورزي، بوروكراسي اداري و بانكي براي تامين هزينه هاي توليد، سياست هاي انقباضي دولت در بخش تسهيلات مالي و اعتباري در بخش كشاورزي و غيره تنگناهاي پيش رو است و خلاصه اين كه دورنماي استقبال نيروي جوان كشور از بخش كشاورزي تيره است.
وي مي افزايد: نكته كليدي و مهم اين است كه اگر تمام ظرفيت مهندسي كشور را به كار بگيريم معادل آن چه از زمين هاي كشاورزي كشور به علت بي آبي از زير كشت خارج مي شود نمي توانيم زير كشت جديد ببريم و در اختيار جوانان قرار دهيم.
پس چگونه مي توانيم هر سال حدود ۵۰۰ هزار شغل جديد در بخش كشاورزي براي جوانان ايران اسلامي فراهم كنيم؟ به عنوان مثال در جنوب ايران با وجود رودخانه عظيم كارون و وجود اراضي مستعد نتوانستيم ۲۰ هزار هكتار به سطح زير كشت اضافه كنيم ولي هر سال معادل همين مقدار اراضي در مناطق بي آب و كم آب از زير كشت خارج و فرصت اشتغال جوانان از دست رفته است.
اين عضو شوراي مركزي خانه كشاورز ايران با اشاره به اين كه هر مشكلي راهكار خاص خود را دارد، مي گويد: مهم ترين راهكار براي موضوع جذب جوانان در بخش كشاورزي «تدوين و اعلام قاطع برنامه مدون و درازمدت در بخش كشاورزي» است. از طرفي لازم است «سرمايه گذاري لازم در بخش كشاورزي» صورت گيرد و براي «تغيير اقتصاد توليد از معيشتي به اقتصادي در كشاورزي» تلاش شود.
وي تربيت نيروي ويژه كار در بخش كشاورزي به صورت آموزش عملي و تجربي توام با تئوري، ايجاد بستر مناسب براي به كارگيري جوانان در تشكل هاي غيردولتي براي توليدات اقتصادي مطابق استانداردهاي جهاني را ضروري مي داند و بر«اجرا نكردن سياست هاي مقطعي و غيراصولي و مغاير با توسعه پايدار در كشور» و جدي گرفتن توان و خلاقيت جوان در توسعه همه جانبه كشور به دور از شعارهاي رايج بلكه عملي تاكيد مي كند.
چكيده گزارش

كشاورزي محور توسعه و استقلال است ولي نسل جوان و حتي تحصيل كرده هاي رشته هاي مرتبط با بخش كشاورزي بطور عمده تمايلي براي حضور در اين بخش ندارند. روستا زادگان و فرزندان كشاورزان هم از حضور در مزارع ابا دارند و... اما دليل اين بي ميلي چيست؟ صاحب نظران بازده كم اقتصادي در بخش كشاورزي و مقرون به صرفه نبودن سرمايه گذاري ها را دليل اصلي اين موضوع مي دانند و بخش هاي صنعت و خدمات را داراي بيشترين متقاضي براي اشتغال ذكر مي كنند. اگر چه سال هاست باشگاه كشاورزان جوان هم در برخي روستاها شكل گرفته ولي شواهد امر حكايت از آن دارد كه اشتغال در خور براي جوانان روستايي فراهم نشده است. نبود برنامه مدون و دراز مدت در بخش كشاورزي، نبود حمايت هاي لازم، سنتي بودن كشاورزي در تمام مراحل و همچنين خشكسالي، كم آبي و... دلايل اصلي در جذب نشدن جوانان به بخش كشاورزي است.

دوشنبه|ا|3|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: هموطن سلام]

[مشاهده در: www.hamvatansalam.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 186]