وقف چشمه اي جوشان براي كسب ثواب حتي پس از مرگ

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: وقف چشمه اي جوشان براي كسب ثواب حتي پس از مرگ
تهران - وقف از مهمترين اعمال پسنديده انساني است كه از يك سو عمق تمايلات خيرخواهانه بشر و اهتمام او به مصالح و منافع نسل هاي آينده را نشان مي دهد و از سوي ديگر حتي پس از مرگ نيز ثواب آن به فرد باز مي گردد.

احسان و نيكوكاري به شكل ها و صورت هاي گوناگون انجام پذير است كه همه ارزشمند بوده و پيامدهاي شايسته در پي دارد، سفارش خداوند متعال در آيات قرآن كريم و توصيه هاي ائمه اطهار عليهم السلام به نيكوكاري نيز محدود به نوع خاصي از آن نبوده و شامل انواع احسان مي‌شود.

يكي از مصاديق احسان مالي وقف كردن است كه در بين ساير انواع احسان، از ارزش ويژه اي برخوردار است در اهميت اين كار پسنديده همين بس كه به گفته جابر بن عبدالله انصاري صحابي بزرگ رسول خدا (ص ) هيچ صحابي توانگري نبود جز آنكه چيزي را وقف كرد.

وقف منحصر به اسلام نيست بلكه مردمان قديم نيز به گونه اي وقف داشته اند پادشاهان بابل حق بهره برداري از بخش هايي از اراضي خود را به بعضي از كارمندان مي دادند اما آنان حق تملك، فروش يا بخشش آن را نداشتند.

قانون بابلي ها با شرايطي اجازه مي داد كه حتي پس از مرگ اين كارمندان، حق استفاده از زمين ها به وارثان آنان برسد.

كاوش هاي جديد باستان شناسي در مصر نيز نشان مي دهد كه در زمان فراعنه بعضي افراد بر زمين هاي اطراف معبدها، مقبره ها و مجسمه ها نظارت داشتند تا درآمد حاصل از آن صرف تعمير، نگهداري و برگزاري مراسم در آن جا شود و بخشي از آن به كاهنان و خادمان اين مكان ها پرداخت شود.

همچنين در زمان فراعنه وقفي صورت مي گرفت كه امروزه به آن وقف اولاد مي گويند به اين ترتيب كه افراد، منفعت چيزي را به فرزندان و ذريه خويش اختصاص مي دادند بدون اينكه حق تملك و يا واگذاري آن را داشته باشند.

در روم قديم نيز بعد از ظهور مسيحيت، قانون وقف دگرگون شد و با نظارت كليسا صرف دستگيري از فقيران و افراد ناتوان شد دين اسلام هم اين كار خير انساني و پسنديده را تشويق كرد و به آن جهت داد و آن را قانونمند كرد و در جزيره العرب كه هيچ گونه نشان تاريخي از وجود وقف به چشم نمي خورد آن را پايه گذاري كرد.

هدف ارزش هاي اسلامي اين است كه انسان امكانات و توانايي خود را در كار خير، خدمت به بشريت و بخشش و انفاق در راه خدا به كار گيرد همين موضوع باعث شده تا در جامعه اسلامي بسياري از مردم بخش زيادي از دارايي هاي خود را در راه خدا و اهدافي پسنديده وقف كنند.

بخشش و صدقه نزد خداوند ثوابي بزرگ دارد و استمرار صدقه از راه وقف، يعني برخورداري انسان از ثوابي هميشگي نزد خداوند حتي پس از مرگ، بنابراين وقف، فرصتي مهم و منفعتي بزرگ را براي يك مسلمان فراهم مي كند از همين رو پيامبر اكرم (ص) مي فرمايد: با مرگ انسان، عمل او قطع مي شود مگر در سه مورد صدقه جاريه، علم سودمند و فرزند صالح كه برايش دعا كند.

امام صادق (ع) نيز مي فرمايد: پس از مرگ پاداش اعمال انسان ادامه نمي يابد، مگر در سه مورد صدقه اي كه در زمان حياتش داده و پس از مرگش نيز جاري است، سنت نيكويي كه بنا نهاده و پس از فوتش به آن عمل مي شود و فرزند صالحي كه براي او دعا كند.

همچنين از امام صادق (ع) روايت شده است كه پيامبر (ص) خود وقف مي كردند آن حضرت مي فرمايد: رسول خدا (ص) بخشي از اموال خود را وقف كردند و از آن مال از ميهمانانش پذيرايي مي شده است.

امير مومنان حضرت علي (ع) نيز اموالي را وقف كردند امام صادق (ع) در بيان فضايل آن حضرت مي فرمايد: او بنده خدا بود كه خداوند بهشت را برايش واجب گرداند، بخشي از اموالش را جدا كرده بود تا پس از خود براي فقيران خرج شود و مي فرمود: بار خدايا، اين كار را كردم تا به واسطه آن، آتش را از صورتم و صورتم را از آتش دور گرداني.

و نيز از جابر بن عبدالله انصاري نقل شده است كه هر كدام از اصحاب پيامبر (ص) كه قدرت و مكنتي داشت وقفي انجام مي داد. در كتاب صحيح مسلم از عبدالله بن عمر نقل شده است كه در خيبر زميني به پدرش رسيد وي نزد رسول خدا (ص ) رفت و عرض كرد: يا رسول الله، در خيبر زميني به من رسيده كه برايم خيلي ارزشمند است با آن چه كنم پيامبر (ص) فرمود: اگر دوست داري، اصل آن را وقف كن و عايداتش را صدقه بده.

عبدالله بن عمر مي گويد: عمر آن را وقف كرد به گونه اي كه آن زمين خريد و فروش نشود، به ارث نرسد و هبه نيز نگردد.

به اين ترتيب سنت وقف جاي خود را در ميان مسلمانان باز كرد، افق گسترده اي را رقم زد و اهداف آن در خدمت دين و منافع عمومي گسترش يافت.

اگر در طول تاريخ مسلمانان، به اهداف وقف توجه كنيم در مي يابيم كساني كه دارايي خود را وقف كرده اند، اهدافي خداپسندانه داشته و كاري انساني انجام داده اند كه اين موضوع بيانگر وجود فرهنگ و تمدن غني در اين افراد است.

وجود بي شمار مدارس علميه موقوفه و موقوفات گوناگون در راه نشر و گسترش علوم و معارف همچون حقوق علما، اساتيد، طلاب و وقف كتاب هاي علمي همگي نشان مي دهند كه مسلمانان از چه آگاهي و پيشرفتي برخوردار بوده اند.

وقف براي هر منظور و هدف مشروعي صحيح است اما براي اهداف غير شرعي مانند

ترويج فساد، انحراف و گمراهي و كمك به ظلم و ستم صحيح نيست.

مالك آزاد است تا مال خود را براي هر هدف مشروعي وقف كند مانند وقف در خدمت علوم و معارف معيني همچون آموزش معارف ديني يا آموزش پزشكي و مانند اينها، يا وقف براي همه انسان ها همچون كمك به فقيران، درمان بيماران، پناه دادن مسافران و يا وقف براي حفاظت از طبيعت و موجودات همچون راه سازي، غذا دادن به حيوانات و ..

دين اسلام و شارع مقدس به تصميم واقف احترام مي گذارد و دستور مي دهد بر اساس شرايط و ويژگي هايي كه واقف تعيين كرده عمل شود. در حديثي از امام حسن عسكري (ع) آمده است: در وقف بر اساس شرايط وقف عمل مي شود.

اين حديث يك قاعده و قانون فقهي مشهور به شمار مي رود. فقها نيز بر همين اساس فتوا داده اند كه در هر وقفي بايد بر اساس آنچه واقف تعيين كرده عمل شود مانند شرايط، ويژگي ها، كيفيت، نوع تصرف و ناظري را كه تعيين كرده است. همچنين در بين فقها مشهور است كه شرط واقف مانند نص و دستور شارع است.

بنابراين وقتي مسلماني چيزي از دارايي اش را براي كاري كه شرعا حرام نيست وقف كند، وقفش صحيح است و تغيير آن جايز نيست. همچنين از نظر اسلام اگر غير مسلماني بر اساس دين خود وقفي انجام داد، وقفش صحيح است.

از آنجا كه در دين مبين اسلام تاكيد و سفارش بسياري بر سنت حسنه وقف صورت گرفته مي طلبد تا با تاملي عميق بر اين مساله راهكارهاي اساسي براي فرهنگسازي در اين زمينه ارايه شود تا از يك سو از انباشت ثروت دردست عده محدودي از افراد جامعه كاسته شود و از سوي ديگر زمينه براي بهره مندي قشرهاي مختلف بويژه قشر محروم از امكانات مختلف اقتصادي و اجتماعي كشور فراهم شود.

بر اساس آمار سازمان اوقاف و امور خيريه اكنون 127 هزار و 616 موقوفه با يك ميليون 155 هزار و 223 رقبه، هشت هزار و 51 بقعه متبركه، 10 هزار امامزاده و 60 هزار مسجد در سراسر كشور وجود دارد.

اين آمار بيانگر ترويج و توسعه فرهنگ وقف و افزايش سطح آگاهي مردم و خيرين نسبت به محسنات و فوايد موقوفات در تامين نيازهاي محرومان و سامان دهي وضعيت كشور در عرصه هاي مختلف فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي است.

بايد توجه داشت كه با گسترش اين سنت حسنه و صدقه جاريه كه در اسلام و از سوي ائمه اطهار عليهم السلام نيز بسيار مورد تاكيد قرار گرفته تا حدود زيادي مي توان مسايل و مشكلات را رفع كرده و ثروت افراد خير را در راستاي درست و منطقي به مصرف رساند.

منابع مورد استفاده:

- وقف كارآمد نوشته حسن موسي الصفار با ترجمه صفر سفيدرو

- وقف سرمايه ماندگار نوشته بهمن شريف زاده

فراهنگ 1883**1588

انتهاي خبر / خبرگزاري جمهوري اسلامي (ايرنا) / كد خبر 30777295

دوشنبه|ا|3|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 246]