امام راحل قائل به رهبري فكري بود

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: بررسي انديشه‌هاي سياسي امام/"حقوق مردم" اصلي بنيادين براي امام /امام راحل قائل به رهبري فكري بود
استاد علوم سياسي دانشگاه تهران با تأكيد بر اينكه انديشه هاي امام به روز بوده و مي بايست همواره مورد واكاوي قرار گيرند، گفت: رهبري فكري و توجه به حقوق مردم از جمله انديشه‌هاي بارز امام راحل بودند.

به گزارش خبرنگار مهر، دكتر داوود فيرحي استاد علوم سياسي دانشگاه تهران عصر ديروز در نشست بررسي انديشه هاي سياسي امام خميني(ره) با بيان اينكه در بررسي انديشه امام مي‌توان دو موضوع را مورد توجه قرار داد، گفت: موضوع اول بررسي جايگاه و موقعيت فكر و انديشه امام(ره) در هندسه تاريخ انديشه سياسي معاصر و موضوع ديگر بررسي نكات كليدي ديدگاههاي امام است.

وي در ادامه افزود: انديشه‌هاي سياسي و مذهبي امام خميني در امتداد جريان نوگرايي ديني است كه اين جريان چند سال قبل از مشروطه شروع شد. انديشه سياسي امام در برگيرنده نكات كليدي است . به عنوان مثال امام صحبت از عبور از نظام شاهي و سلطنتي و پيوند ميان فقه و دولت جديد مي‌كند. بايد توجه داشت كه وقتي صحبت از پيوند شريعت و دولت جديد مي كنيم با يك معماي كليدي مواجه هستيم كه نقطه آغاز بسياري از افكار و انديشه‌هاي سياسي قلمداد مي‌شود.

فيرحي تأكيد كرد: در مشروطه هم بحث بر سر نسبت شريعت و دولت بود. بحث مرحوم شيخ فضل الله نوري و نائيني بر سر همين مسئله بود و اين بحث كماكان در جامعه ما وجود دارد.

او گفت: وقتي صحبت از دولت جديد مي‌كنيم، بايد اركان آن را مورد توجه قرار دهيم. يك ركن دولت جديد، حاكميت فائقه است. اركان ديگردولت جديد عبارتند از واحد قانونگذاري، مفهوم تفكيك قوا و پارلمان. در انديشه امام بايد ببينيم نسبت نهاد قانونگذاري به عنوان ركني از دولت جديد با شريعت چيست؟ نكته كليدي در انديشه امام راحل، توجه ايشان به انسان مسلمان به عنوان شهروند است شهروندي كه در تصميم گيري‌ها آزاد است.

مؤلف كتاب "نظام سياسي و دولت در ايران" در ادامه افزود: در خصوص انديشه‌هاي شكل گرفته در ايران بايد توجه داشت جامعه ما به لحاظ تاريخي با دو مشكل استبداد و استعمار مواجه بوده است. لذا هر انديشه‌اي از جمله انديشه امام در ابتدا به دنبال اين بودند كه چگونه استبداد و استعمار را پس بزنند و سپس نظامي را جايگزين آن بكنند.

فيرحي گفت: معماي نسبت بين قانون و حكم شرع با به وجود آمدن مجلس در ايران آغاز شد. در مشروطه يكي از مباحث مطرح اين بود كه قانون در حوزه شريعت نيست. مرحوم نوري مي‌گفت در حوزه‌اي از شريعت كه به تعبير ايشان حوزه مباح است، نبايد قانونگذاري كرد. اين معما در مشروطه راه به جايي نبرد. براي امام مسئله اين بود كه چگونه دولت امروزي تشكيل شود و اسلامي نيز باشد. يعني دولتي كه قوانينش حالت غير شرعي پيدا نكند.

وي در ادامه يادآور شد: در برخي نظريه‌ها شاهديم براي اينكه بتوانند حوزه آزاد را به حوزه مشروع تبديل كنند مي‌گويند تمام قوانين و مقررات بايد از مجراي فقيه حاكم شكل بگيرد. اين راه حل به تشكيل نوعي قدرت مطلقه ديني منجر مي‌شود. امام ديدگاه ديگري داشت. در انديشه امام خميني اصل مهمي نهفته است و آن بحث ولايت است. همچنين حقوق مردم به عنوان اصل بنيادين در انديشه ايشان مطرح است. سؤال اين است كه امام چگونه اين دو اصل را به هم پيوند مي‌دهد به گونه‌اي كه مشكلات زمان مشروطه پيش نيايد.

فيرحي در ادامه تصريح كرد: نظام سياسي مورد نظر امام نظمي دموكراتيك است كه سكوهاي حفاظت شرعي دارد. يكي از ويژگي‌هاي انديشه امام برداشت آزادانه از انسان است. در نگاه امام، شش شاخص در مورد انسان نهفته است. شاخص اول اين است كه انسان ذاتي نوراني دارد و اين جامعه است كه آن را خراب مي‌كند. لذا امام نگاه خوشبينانه به ذات انسان دارد. شاخص دوم اينكه انسان ذاتا موجود دليل‌جويي است و نمي‌توان خيلي چيزها را به او تحميل كرد.

وي در بيان ديگر شاخصها از منظر امام خميني(ره گفت: شاخص سوم اين است كه انسان موجودي است كه عاشق آزادي است. امام دو حد براي آزادي قائل است، يكي عفت در آزادي و ديگري عدم تقابل با آزادي ديگران. شاخص چهارم مفهوم دوستي است كه در وجود انسان هست. انسان موجودي نيست كه فطرتش با دشمني عجين شده باشد. شاخص پنجم وجود حبّ بقا در انسان است. انسان ميل دارد جاودانه باقي بماند. شاخص ششم نيز ميل به كمال جويي در انسان است و به آنچه دارد راضي نمي‌شود.

استاد دانشگاه تهران در ادامه افزود: بحث اين است با چنين ديدگاهي در نظام انديشه سياسي امام راحل، ولايت چگونه مي‌تواند كار كند. امام معتقد است ولايت در چنين سيستمي، به منظور هدايت انسان است و نه مجبور كردن او. در دهه 40 و 50 شمسي، امامت و ولايت را دو گونه مي‌دانستند. يكي رهبري فكري و ديگري رهبري اجرايي. انديشه امام به رهبري فكري بيشتر نزديك است. همانگونه كه در قانون اساسي اول مشاهده مي‌شود براي رهبري اختيارات اجرايي زيادي در نظر گرفته نشده و رهبري در بزنگاه‌ها و آنجايي كه نياز به حضور است، حضور مي يابد .

وي گفت: دو موضوع بيشتر بايد مورد شناسايي قرار گيرند: يكي تجربه سي ساله دولت جمهوري اسلامي ايران و ديگري منطق دروني دستگاه فكري امام.

اين پژوهشگر حوزه انديشه سياسي در ادامه گفت: در خصوص انديشه امام، به صورت علمي وارد بحث نشده‌ايم. شايد يك دليل اين باشد كه مشكلات عرصه عملي با انديشه نظري گره مي‌خورد. مثلاَ مشكلات دولت با انديشه نظري امام گره مي‌خورد و مبناي نظري مشكلات با انديشه امام مرتبط مي‌شود. دومين مشكل، مسئله معاصر بودن انديشه امام است. براي شناخت يك انديشه نياز است كه زماني بگذرد. در مورد انديشه امام، هنوز خيلي‌ها هستند كه نسبت به ايشان حب دارند و برخي بغض كه اين مسئله اجازه كار تئوريك نمي دهد و امكان آن را كم مي‌كند.

فيرحي در پايان گفت: انديشه امام يكي از مهمترين دستاوردهاي ايران امروز است. ما حق نداريم از انديشه امام به سرعت گذر كنيم و بايد امكانات متفاوت اين انديشه را به كرات مورد بررسي قرار دهيم.

سه|ا|شنبه|ا|22|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 86]