عملكردهاي مثبت و منفي وزارت راه در زمينه ترانزيت

واضح آرشیو وب فارسی:ايلنا: /گزارش ايلنا از ميزان ترانزيت كالا/عملكردهاي مثبت و منفي وزارت راه در زمينه ترانزيت

تهران- خبرگزاري كار ايران
در حالي كه طبق آمار سي ساله انقلاب در حوزه وزارت راه و ترابري زير ساخت‌‏هاي لازم براي توسعه ترانزيت كالا از ايران فراهم شده است اما بر اساس آمار موجود، حجم ترانزيت كالا از كشور در برخي موارد كاهش يافته و يا متناسب با سرمايه‌‏گذاري‌‏هاي انجام شده رشد نيافته است.‌‏

درآمدهاي حاصل از ترانزيت، اقتصاد بسياري از كشورها را كه برخي از آنها در همسايگي ما قرار دارند متحول كرده است. اين اتفاق در حالي صورت گرفته است كه موقعيت استراتژيكي آنها به هيچ عنوان قابل مقايسه با مزيت‌‏هاي سرزمين ايران نيست. مشكلات نرم‌‏افزاري ناشي از عدم روان‌‏سازي قوانين و رويه‌‏هاي مرتبط با ترانزيت، مشكلات سخت‌‏افزاري و مهيا نبودن زيرساخت‌‏هاي مناسب در كشور، فرصتي طلايي براي رقيبان ما ايجاد كرده است تا در اين خلأ صاحبان كالا را براي عبور از مسيرهاي ترانزيتي تازه تعريف شده متقاعد كنند.
هر چند بررسي آمار و ارقام ترانزيت حاكي از روند صعودي اين رويه طي ساليان اخير است ولي اين رشد افتان و خيزان و كند به هيچ وجه با ظرفيت‌‏هاي موجود كشور همخواني ندارد؛ چرا كه با بهره‌‏گيري مناسب از اين ظرفيت‌‏ها به‌‏ راحتي مي‌‏توان درآمد حاصل از ترانزيت را جايگزين نفت كرد.
به غير از مشكلات نرم‌‏افزاري كه با روان‌‏سازي، آسان‌‏سازي و يكسان‌‏سازي قوانين تحت يك برنامه‌‏ريزي دقيق و منسجم، تأثير بسيار زيادي در افزايش آمار ترانزيت خواهد داشت، مشكلات سخت‌‏افزاري نيز به دليل عدم همخواني زيرساخت‌‏هاي موجود با نيازهاي واقعي و سهم ناچيز حمل و نقل ريلي در ترانزيت همچنان باقي است، به صورتي كه با اصلاح قوانين 40 ساله گمركي درآمد ترانزيت را مي‌‏توان از 2 ميليارد دلار به 4 ميليارد دلار و ظرفيت خالي 10 ميليون تني ترانزيت كشور را از 10 ميليون تن در سال به 20 ميليون تن افزايش داد.
آمار ترانزيت كالا از ايران طي سال‌‏هاي برنامه چهارم توسعه روند رو به‌‏ رشدي داشته است، اما اين ارقام متناسب با پتانسيل موجود و جايگاه كشور نيست.
ارتقاي اين سهم از صنعت ترانزيت منطقه و جهان نيازمند نگاهي ويژه به اين بخش از اقتصاد كشور است تا با برنامه‌‏ريزي دقيق و بلندمدت و ايجاد زيرساخت‌‏هاي حمل و نقل زمينه جهش آن فراهم شود.
در حال حاضر سهم ترانزيت كالا از ايران سالانه 2 ميليارد دلار است اين در حالي است كه با توجه به زير ساخت‌‏هاي انجام شده طي چند سال اخير اين رقم مي‌‏توانست تا چندين ميليارد دلار افزايش يابد.
هم اكنون سهم ايران از ترانزيت كالا 5 ميليون تن و با احتساب سوآپ، 10 ميليون تن در سال است در حالي كه ظرفيت موجود كشور سالانه بيش از20 ميليون تن است و آمار موجود نشانگر خالي بودن بيش از 50 درصد از ظرفيت ترانزيتي كشور است.
برخي از كارشناسان البته علت اين امر را ناشي از نبود قوانين و مقدمات مناسب و كهنه بودن قوانين امور گمركي مي‌‏دانند و معتقدند با اصلاح قانون 40 ساله گمرك كشور و تسهيل قوانين تجارت سهم ايران از ترانزيت و درآمد به بيش از دو برابر افزايش خواهد يافت.
لايحه تغيير قانون امور گمركي در سال 83 از سوي دولت به مجلس ارائه شد و در كميسيون‌‏هاي اقتصادي مجلس نيز مورد بررسي قرار گرفت اما متأسفانه بنا به تقاضاي دولت از مجلس پس گرفته شد.
همچنين اين كارشناسان شفاف نبودن قانون براي شركت‌‏هاي حمل و نقل در پرداخت ماليات به دولت، همچنين كمبود كاميون‌‏هاي ويژه يخچالي و تانكر را نيز از جمله مشكلات مي‌‏دانند.
اين در حالي است كه دولت موظف است با ارائه وام كم بهره زمينه تامين كاميون‌‏هاي مناسب را براي رانندگان فراهم كند. مجموع قوانين امور گمركي مربوط به 40 سال پيش است آن هم درست زماني كه هيچ‌‏گونه ترانزيتي از كشور صورت نمي‌‏گرفت اين در حالي است كه ترانزيت ايران ط? 10 سال اخير مجدداً مطرح شده است.
به اين جهت به وضوح روشن است كه تصور حاكم بر قوانين گمركي ايران مربوط به صادرات و واردات كالاست و در واقع مسائل مربوط به ترانزيت در قوانين گمركي ايران گنجانده نشده است.
در صورت اصلاح قوانين امور گمركي بندهايي از اين قانون به نفع ترانزيت تغيير خواهد كرد. به گونه‌‏اي كه تا سال 73 تنها سالانه 900 هزار تن كالا از كشور ترانزيت مي‌‏شده است.
راه ترانزيت در كشور حدود 20 هزار كيلومتر است كه توانايي ترانزيت 15 تا 20 ميليون تن كالا در سال را دارد اما در واقع تاكنون 10 ميليون تن آن بدون استفاده رها شده است و در صورت اصلاح قوانين تا20 ميليون تن كالا افزايش خواهد يافت.
البته موقعيت جغرافيايي ايران در منطقه خود دليل واضحي براي به دست‌‏گيري بازار ترانزيت كالا است چرا كه مي‌‏توان با راه‌‏اندازي كريدورهاي شمال، جنوب و شرق به غرب، شاهراه ترانزيتي كالا را از طريق كشورهاي تازه تأسيس حاشيه مرزهاي شمالي و همسايگي با كشورهاي محصور در خشكي و كشورهاي CIS، آسياي ميانه به دست گرفت.
سهم كم راه‌‏آهن در ترانزيت
براساس آمار، ساخت راه آهن در كشورمان ازسال 1291 آغاز شده و تا مقطع زماني پيروزي انقلاب اسلامي يعني طي 66 سال در مجموع 4565 كيلومتر راه آهن احداث شده است، درحاليكه عملكرد احداث راه آهن در طول سي سال گذشته 4400 كيلومتر بوده است ضمن اينكه 4000 ك?لومتر طرح راه آهن نيز در سراسركشور دردست مطالعه است.
براين اساس پيش از انقلاب بطور متوسط سالانه 80 كيلومتر راه‌‏آهن ساخته شده و پس ازسال 1357 تا كنون شاهد احداث سالانه 123 كيلومتر خط ريلي در كشور بوده‌‏ايم.
وزارت راه و ترابري طي چند برنامه توسعه‌‏اي توانست زيرساخت‌‏هاي لازم را براي بخش راه وترابري آماده كند بطوري‌‏كه در برنامه اول توسعه 854 كيلومتر، در برنامه دوم توسعه 1288 كيلومتر و در طول برنامه سوم توسعه 2018 كيلومتر راه آهن احداث شده است.
در حال حاضر جريان ترانزيت كشور تنها با تكيه بر كريدور شمال به جنوب شكل گرفته است اين در حالي است كه كريدور پراهميت شرق به غرب در اين روند مورد بي‌‏توجهي قرار گرفته است.
توجه همزمان به مبادي ورودي و خروجي كالا در شمال-جنوب و شرق-غرب كشور كه تكميل‌‏كننده كريدورهاي بين‌‏المللي هستند، جايگاه ايران را در صنعت ترانزيت مستحكم خواهد كرد. وجود كشور تركيه در مرزهاي غربي كشور كه قاره آسيا را به اروپا متصل مي‌‏كند و همچنين كشورهايي مانند عراق، افغانستان، پاكستان و هند كه بشدت نيازمند ورود كالاهاي اوليه و تجارت با ساير كشورها هستند، از ظرفيت‌‏هاي موجود در كريدور شرق-غرب محسوب مي‌‏شود.
از سوي ديگر كامل نبودن زيرساخت‌‏هاي ريلي كشور و ظرفيت پائين جابه‌‏جايي بار در ايران علت ديگر آمارهاي نامناسب ترانزيت است.
راه‌‏آهن به دليل امكان حمل بارهاي حجيم با تناژ بالا و در مسافت‌‏هاي طولاني و همچنين ايمني بالا قابليت‌‏هاي فوق‌‏العاده‌‏اي در مقايسه با جاده دارد. اما به رغم تمام اين قابليت و ظرفيت جاده در ترانزيت بيشترين سهم را دارد.
سهم بسيار ناچيز راه آهن در ترانزيت از 24 ارديبهشت 1375 همزمان با گشايش محور سرخس - مشهد و بهره برداري از راه آهن بافق - مشهد در سال ،1384 تولدي دوباره يافت و افق تازه اي در توسعه ترانزيت ريلي گشوده شد تا راه آهن نيز بخشي از كالاهاي ترانزيتي را هر چند اندك حمل كند.
در حال حاضر12 كريدور و مسير ترانزيت ريلي در كشور تعريف شده و از طريق آنها كه عمدتاً شمالي - جنوبي هستند، كالاها جابه جا مي شوند.
مهمترين كريدور ترانزيتي ريلي، كريدور بندرعباس - سرخس محسوب مي شود كه با طول هزار و 619 كيلومتر، ظرفيت حمل پنج ميليون تن بار در سال را داراست. با افتتاح محور بافق - مشهد، فاصله حمل و نقل در اين مسير بيش از 800 كيلومتر و مدت آن از شش به چهار روز كاهش يافت. كاهش مسافت و زمان در اين مسير باعث پائين آمدن 15 تا 20 درصدي هزينه حمل شد.
كريدور رازي - كرمان - زاهدان - مير جاوه، دومين كريدور ريلي با 2 هزار و 496 كيلومتر و ظرفيت حمل سه ميليون تن بار در سال است كه هنوز به بهره برداري كامل نرسيده است.
در حال حاضر خط آهن 235 كيلومتري بم - زاهدان در دست احداث است كه قرار است تا دوسال ديگر به اتمام برسد. بندرعباس - بندر اميرآباد نيز يكي ديگر از كريدورهاي ريلي محسوب مي شود كه ظرفيت حمل سالانه يك ميليون تن بار را دارد. از ويژگي هاي ديگر اين مسير هزار و795 كيلومتري، كاهش 40 درصدي هزينه حمل است. با تجهيز بندر اميرآباد در ضلع جنوبي و اتصال آن به شبكه خط آهن سراسري، امكان حمل كالا و دسترسي همسايگان شمالي كشور به آب هاي آزاد خليج فارس و درياي عمان ميسر شد. كريدورهاي رازي - سرخس با طول دو هزار كيلومتر و ظرفيت سالانه دو ميليون تن بار، جلفا - سرخس با طول هزار و 936 كيلومتر و ظرفيت دو ميليون تن، بندر امام(ره) - سرخس با طول هزار و 930 كيلومتر و ظرفيت دو ميليون تن، بندر امام -بندر اميرآباد با طول هزار و ??? كيلومتر و ظرفيت1/2 ميليون تن، بندرعباس - رازي با طول2 هزار و 331 كيلومتر و ظرفيت دو ميليون تن، بندرعباس - جلفا با طول 2 هزار و259 كيلومتر و ظرفيت دو ميليون تن، بندرامام - جلفا با طول هزار و 801 كيلومتر و ظرفيت2/3 ميليون تن، رازي - بندر اميرآباد با طول هزار و 374 كيلومتر و ظرفيت 1/2 ميليون تن و جلفا - بندر اميرآباد با طول هزار و 374كيلومتر و ظرفيت1/2 ميليون تن در سال، كريدورهاي ديگر ريلي كشور هستند.
آمار و ارقام عملكرد ترانزيت نشان مي دهد كه راه آهن بطور ميانگين از سهم15 درصدي در ترانزيت تجاوز نكرده است. در سال ،81 سهم راه آهن از ترانزيت 4/8 ميليون تني كشور، 811 هزار تن يعني 17 درصد بوده است. اين سهم در سال 82 كه ترانزيت شاهد رشد 68 درصدي بوده و به 8 ميليون تن رسيده به يك ميليون و 172 هزار تن يعني 15 درصد مي رسد.
در سال 83 نيز سهم راه آهن در ترانزيت 9 ميليون تني در حد 16 درصد باقي ماند تا در سال بعد از آن با كاهش 7 درصدي از لحاظ وزن كالاي حمل شده توسط راه آهن مجدداً به 15 درصد از كل ترانزيت كالابرسد. سال 85 نيز روند نزولي سهم راه آهن ادامه داشت. در اين سال از ترانزيت 11 ميليون تني، 10 درصد سهم راه آهن بود كه در مقايسه با سال قبل از آن 14 درصد كاهش داشت.
اين در حالي است كه سهم جاده در اين سال 19 درصد رشد داشته است. سهم راه آهن در ترانزيت در سال 86 با 9 درصد رشد به1/2 ميليون تن مي رسد كه ناظر بر سهم 22 درصدي راه آهن است. براساس آمار7 ماهه نخست سال 87 نيز 822 هزار تن كالا از طريق راه آهن ترانزيت شده كه سهم 23 درصدي راه آهن را نشان مي‌‏دهد.
طراحي و احداث مسيرهاي جديد در راستاي مسيرهاي ترانزيتي، تكميل كريدورهاي ريلي تعريف شده، بازسازي خطوط موجود و دو خطه كردن خطوط پرترافيك از جمله اقداماتي است كه براي افزايش ظرفيت ترانزيت ريلي و در نتيجه ارتقاي ظرفيت كل ترانزيت مي‌‏توان انجام داد.
علاوه بر اين تقويت و تجهيز نيروي كشش و ناوگان ريلي، سرمايه‌‏گذاري بيشتر، ترغيب و تشويق بخش‌‏خصوصي براي سرمايه‌‏گذاري در شبكه و بهره‌‏گيري از قطارهاي حمل كانتينر به دليل سرعت و امنيت بيشتر از عواملي هستند كه در كنار يكديگر منجر به رشد ترانزيت ريلي خواهد شد.
ميزان ترانزيت كالاهاي نفتي و غيرنفتي طي9 ماهه ابتداي سال 87 به چهار ميليون و 419 هزار و 191 تن رسيد كه از اين ميزان سه ميليون و 841 هزار 790 تن از كالاهاي غيرنفتي و 577 هزار و 401 تن نفتي بوده است.
حمل ونقل ترانزيت كالا طي اين مدت از طريق راه آهن 920 هزار و 387 تن با 6/1 درصد رشد يك ميليون و 286 هزار و 509 تن جاده‌‏اي به جاده اي،308 هزار و 836 تن جاده‌‏اي به دريايي، يك ميليون و 544 هزار و 674 تن دريايي به جاده‌‏اي و358 هزا رو 785 تن دريايي به دريايي بوده است.
گفتني است، طي مدت مزبور 79 درصد شيوه حمل كالاهاي ترانزيت از طريق جاده و 21 درصد از طريق راه آهن صورت گرفته است.
در سال 86 مجموع ترانزيت هاي كالاهاي نفتي و غيرنفتي 530 ميليون و 638 هزار و 737 تن بود كه نسبت به سال 85 تنها با رشد پنج درصدي مواجه بوده است.
طي سال 84 حمل سوآپ نيز با24 درصد كاهش مواجه شد كه يكي از دلايل اصلي كاهش سوآپ از قلمرو كشور تغيير رويه گمركي و افزايش شدت سرماي زمستان سال 86 در كشورهاي منطقه و نياز بيشتر كشورهاي صادركننده به مصرف آن در كشور خود بوده است.
براساس برنامه چهارم ميزان ترانزيت كالا از طريق جاده بايد به6/3 ميليون تن برسد كه عملكرد صورت گرفته از طريق جاده نسبت به برنامه 23 درصد رشد داشته است.
در سال85 نيز بيش از پنج ميليون و 638 هزار و 700 تن كالا از مرز هاي كشور ترانزيت شد كه نسبت به سال 84 با رشد ناچيزي مواجه بوده است.
پنج ميليون و 94هزار و 844 تن كالاي نفتي و غيرنفتي در سال 84 ترانزيت شد كه تنها پنج درصد رشد نشان مي‌‏دهد.
حمل بار توسط بخش ريلي در اين سال هفت درصد كاهش و جابه جايي توسط بخش جاده‌‏اي 10 درصد رشد داشته است. سوآپ نيز در اين سال هفت درصد كاهش داشته است.
لازم به ذكر است بندرعباس با 40 درصد عمده‌‏ترين مرز ترانزيتي كشور به شمار مي‌‏رود. همچنين 80 درصد از حجم كل ترانزيت از پنج مرز بندر عباس، سرخس، بازرگان، لطف آباد، بيله سوار و تنها 20 درصد از طريق ساير مرز ها انجام مي شود.
راه‌‏آهن در سي‌‏سال
بر اساس آمار وزارت راه و ترابري طي سي سال گذشته طول خطوط اصلي احداث شده از 4567 كيلومتر در سال 57 پس از پيروزي انقلاب اسلامي به 8702 كيلومتر در سال 86 رسيد.
در بخش خطوط فرعي تا پيش از انقلاب در كشور احداث نشده بود تا سال86 بالغ بر2737 كيلومتر خطوط فرعي احداث شد.
در عملكرد و زارت راه و ترابري در بخش راه‌‏آهن يكي از اقدامات مهم احداث راه‌‏آهن دو خطه براي افزايش سرعت و ايمني در حمل و نقل ريلي بوده است كه خطوط ريلي دو خطه كه تا بيش از انقلاب در كشور وجود نداشته تا سال86 ،5/1367كيلومتر راه‌‏آهن احداث شده است. تعداد واگن‌‏ها از14020 دستگاه در سال57 به 27977دستگاه در سال86 بالغ شد و با افزايش221 دستگاه لكوموتيو به ناوگان ريلي كشور در سه دهه انقلاب تعداد لكوموتيوهاي در حال حركت از420 دستگاه در سال57 به 631دستگاه در سال86 افزايش يافت. ايستگاه‌‏هاي علائمي كه تا پيش از انقلاب در كشور وجود نداشته است نيز در سه دهه انقلاب احداث شد و هم اكنون 258 ايستگاه علائمي در طول خطوط ريلي كشور موجود است. درخصوص واگن‌‏هاي باري و مسافري نيز بايد اذعان داشت اين دو شاخص به ترتيب از13450 و 570 دستگاه در ابتداي انقلاب به21633 و1344 دستگاه در سال86 بالغ شد. تعداد مسافر جابه‌‏جا شده4.5 ميليون نفر در سال57 با توسعه خطوط ريلي و افزايش ناوگان ريلي كشور در سال86 به24/5ميليون نفر در سال بالغ شد. همچنين تناژ بار خالص حمل شده نيز از 6942هزار تن به 30966 هزار تن در سال 86 بالغ گرديد.
بنابر آمار موجود تناژ بار حمل شده از مبادي ورودي از 4403 هزار تن در سال 57 به4531 هزار تن در سال 86 كاهش يافت كه اين شاخص نشان از افزايش واردات پس از انقلاب اسلامي دارد.
همچنين ميزان بار حمل شده به مقاصد خارجي ( صادرات) از طريق خطوط ريلي از 95هزار تن در سال57 به6457 هزار تن در سال86 بالغ گرديد كه نشان از 643درصد رشد در صادرات كالاها از طريق خطوط ريلي دارد.
گزارش: نرگس رسولي
پايان پيام

كد خبر: 474073

چهارشنبه|ا|23|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايلنا]

[مشاهده در: www.ilna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 266]