تلفيق حماسه و فلسفه درحكمت و عرفان ايراني

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: تلفيق حماسه و فلسفه درحكمت و عرفان ايراني
چندي پيش نخستين نشست شاهنامه نگاري، با موضوع «تأويل حكمت اشراقي در شاهنامه حكيم ابوالقاسم فردوسي» در نقش جهان برگزار شد.

به گزارش روابط عمومي مركز هنر پژوهي نقش‌جهان وابسته به فرهنگستان هنر، در اين نشست دكتر «حسن بلخاري» نويسنده، پژوهشگر و مدرس، حكمت و عرفان ايراني را نمونه‌اي خاص در ميان تمدن‌هاي جهان بر شمرده، گفت: كمتر تمدني اجازة تلفيق حماسه و فلسفه را داده است، حال آنكه اين امر در حكمت و عرفان ايراني امري دور از ذهن نيست.

دكتر بلخاري در ادامه افزود: ساخت اين امر از دو جنس مخالف است. فلسفه عرصه‌انديشه ورزي و عقلانيت و فكوري است، لذا بنياد آن بر مباني تجربه استوار است،‌ اما حماسه‌ نقطه مقابل آن است. فلسفه در محافل خاصي مطرح مي‌شود اما شاهنامه را در قهوه‌خانه‌ها نقالي مي‌كنند.

دكتر بلخاري با اشاره به متون حماسي ديگر چون «مهابارا» و «رامايانا» و شباهت‌هاي آن با شاهنامه فردوسي، شاهنامه را نماد مكتب ايران دانست و اظهار داشت: برخلاف حكمت مشايي كه رنگ و بويي يوناني دارد، حكمت اشراقي به تمامي اسلامي است، بنابراين تأثيرپذيري شيخ اشراق از شاهنامه و ارجاع به آن در موارد بسيار، از جمله وقايع شگفت و نادر تاريخ حكمت، ادب و‌انديشه در ايران است.

بلخاري، مولانا، حافظ، سعدي، نظامي، سنايي و... را جلوه‌هاي بارز و آشكار اين ادعا دانست و گفت: فردوسي نيز حكيم است و حكمت او در ميراث جاودان او چنان ظهوري دارد كه شوريده‌اي چون شيخ اشراق در شرح و ايضاح منظور خود از مباني شاهنامه بهره‌بسيار برده است.

وي خاطرنشان كرد: گرچه اديبان و شاعران تاريخ ايران، حكمت را زبان نظم‌ داده و نظم را هويتي به تمامي حكمي بخشيده‌اند و اين خود بيانگر آن است كه اديبان و شاعران اين سرزمين نخست و بالذات حكيم‌اند و ثاني و بالفرض شاعر.

اين پژوهشگر در بخش ديگري از سخنانش با اشاره به اينكه حماسة شرقي حكمت شرقي است، تصريح كرد: در اين منطقه هنر روي اعتقاد و اعتقاد روي سياست و ديگر امور دخالت دارد و لذا اگر ما اجازه همنشيني فلسفه و حماسه را مي‌دهيم براي اين است كه با حماسه ‌انديشه مي‌كنيم و با‌انديشه حماسه، پس عجيب نيست اگر در نقاشي مربوط به سال‌ها و تمدن‌ها بعد از حماسة عاشورا به دست سياوش پرچم نصر من‌الله مي‌دهند يا در «خاوران نامه»، علي را چون رستم تصوير مي‌كنند. اين مصداقي از حماسه‌ ورزي با فلسفه است.

دكتر بلخاري با مروري بر‌انديشه‌هاي شيخ اشراق گفت: شيخ اشراق براي نخستين بار از فردوسي و منابع شاهنامه بهره‌‌برد و پاي فهلويون را به حكمت و فلسفه ايراني مي‌گشايد؛ تا آنجا كه شايد اگر شاهنامه را حذف كنيم نتوانيم منبع ديگري را در بنيان‌گذاري حكمت اشراقي مؤثر بدانيم.

وي با قرائت ابياتي از شاهنامه به تأويل شيخ اشراق از جام گيتي‌نما پرداخت و متذكر شد: در فرهنگ باستان جمشيد و بعد كيخسرو از اين جام برخوردارند، جام گيتي‌نما براي جمشيد، تكبر و از دست‌دادن فرايض دي را به همراه دارد اما كيخسرو را به لطافت، عرفان و جاودانگي هدايت مي‌كند. او ادامه داد:‌ شيخ‌اشراق بر اين باور است كه جام جهان‌نما آن نيست كه يك منشور بگذارند و تصاويري در آن ببينند. جام جهان‌نما شماييد. نفس شما آيينه‌ خدايي است. به خود بنگريد، تمام عالم در شما جمع است.

بنابر اين گزارش، باتوجه به برگزاري همايش شاهنامه‌نگاري در آغاز سال جاري توسط فرهنگستان هنر، مسعود ناصري گزارشي كوتاه پيرامون فعاليت‌هاي فرهنگستان در حوزة شاهنامه و شاهنامه‌نگاري ارائه كرد.

ناصري به بزرگداشت فردوسي در سال 86 و پس از آن همايش سراسري آن در بهار 87 در تهران و زابل اشاره كرد كه ماحصل آن 57 مقاله است كه هم‌اكنون مراحل نهايي چاپ را سپري مي‌كنند.

رئيس ادارة پژوهش‌هاي راهبردي فرهنگستان هنر در ادامه به تدوين شاهنامه فرهنگستان هنر طي دو سال گذشته تاكنون اشاره كرد و گفت: اين اثر نفيس مشتمل بر 30 مجلس شاهنامه است كه توسط نگارگران برجسته و پيشكسوتي چون استاد فرشچيان، مهرگان، آقاميري و خانم افشان‌پور و شاگردانشان تصويرسازي مي‌شود. خوشنويسي 3000 بيت آن نيز توسط سه استاد نستعليق يعني استاد اميرخاني،‌ اخوين و خروش در حال نگارش است.

ناصري در پايان، خبر از رونمايي نود در صد از اين شاهنامه در سال آينده و همچنين بزرگداشت فردوسي در 25 ارديبهشت ماه داد.

ياسر موحد دبيركل بنياد فردوسي نيز كه در اين جمع حضور داشت طي سخنان كوتاهي به روند فعاليت‌هاي اين بنياد، بدون حمايت‌هاي بخش دولتي اشاره كرد و گفت: اين بنياد توانسته است تاكنون 20 نفر از بزرگان كشور چه خارج از ايران و چه در داخل را به جمع هيات امنا اضافه كند.

وي از حضور فرهنگستان هنر در سياست‌گذاري و امور هنري دانشنامه شاهنامه قدرداني كرد و خواهان حضور ديگر نهادها از جمله شهرداري، سازمان فرهنگي هنري شهرداري و يونسكو در اين امر شد.

دبيركل بنياد فردوسي در ادامه، از برنامه‌هاي تدارك‌ديده شده در يك هزار و صدمين سال تولد فردوسي در سال آينده خبر داد. او دفاع از ثبت روز فردوسي در يونسكو را از مهم ترين فعاليت‌هاي اين بنياد دانسته و گفت: اين برنامه‌ها بهانه‌اي است تا ما در ايران كه خاستگاه شاهنامه است، اجتماعي داشته باشيم تا بهتر به بررسي ابعاد مختلف شخصيت فردوسي بپردازيم.

چهارشنبه|ا|23|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 261]