به مناسبت سالگرد درگذشت متبحرترين نسخه‌شناس قرن

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: به مناسبت سالگرد درگذشت متبحرترين نسخه‌شناس قرن
خبرگزاري فارس: 179 عنوان نسخه خطي بسيار ارزشمند از متبحرترين نسخه‌شناس قرن به كتابخانه مجلس شوراي اسلامي اهدا شد.

به گزارش خبرگزاري فارس از تبريز، سه‌شنبه 27 دي سالگرد درگذشت متبحرترين نسخه‌شناس قرن، سلطان‌القرائي است.
شيخ عبدالرحيم بن شيخ‌ابوالقاسم تبريزي ملقب به سلطان‌القراء به سال 1255 هجري قمري در تبريز متولد شد، وي از مشاهير دوران و اعاظم علماي زمان خود بود.
اين عالم كه بخش عمده زندگاني و عمر پرثمر خود را در اين خانه سپري كرد، در حوزه علميه تبريز تدريس علم تجويد، قرائت قرآن و صرف و نحو عربي را عهده‌دار بود، در علم قرائت نظر صائب داشت از اين رو به سلطان‌القرا ملقب شد و اين لقب در اولاد او باقي و ساري شد.
وي، زماني در نجف اشرف، شامات و مصر در محضر علماي شيعه بود و زماني ديگر در داغستان در جوار شيخ شامل داغستاني براي شركت در مجاهدت‌هاي وي حاضر شد و فتواي جهاد عليه روسيه تزاري را صادر كرد.
شيخ عبدالرحيم مرد علم، عمل، مبارزه و جهاد بود، وي در 19 رمضان سال 1336 چشم از جهان فرو بست و در صفة‌الصفا در كوه سرخاب تبريز كه در زمان قديم مصلاي آن شهر بوده، مدفون شد.
فرمان ستارخان مبني بر تخليه خانه سلطان‌القرايي
از شيخ عبدالرحيم آثار مكتوب ذي‌قيمتي باقي مانده است كه الدرالمنثور، حاشيه بر مقدمه منظومه جزري و رساله‌هاي ديگر در تجويد را مي‌توان نام برد.
بعد از وي اين خانه مسكن شيخ‌ ابوالقاسم سلطان القرايي شد.
شيخ‌ ابوالقاسم از اكابر علماي آذربايجان بود و بعد از وفات پدر، مرجع علم تجويد، قرائت قرآن و صرف و نحو عربي مورد احترام عموم طبقات تبريز بود.
از جمله آثار وي، تصحيح كلام‌الله مجيد است كه به سال 1336 هجري قمري در تبريز چاپ شده است.
وي در دوم صفر 1368 وفات يافت و در گورستان محله شتربان تبريز مدفون شد.
حاج ميرزا جعفر سلطان‌القرايي دومين فرزند شيخ ابوالقاسم به سال 1322 قمري در محله شتربان و در خانه مذكور كه بعدها نيز محل سكونت وي شد، چشم به جهان هستي گشود.
مادرش سيده خانمي از سلاله ميرزا يوسف صدرالاشراف از بني‌اعمام ميرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهاني و از شجره سادات حسيني بود.
استاد علامه جعفر سلطان‌القراييع قرآن، مقدمات و قرائت بعضي متون فارسي و عربي را نزد پدر و برادر بزرگ‌تر خود، آيت‌الله العظمي حاج ميرزا جواد آقا آموخت و از تدريس استادان مكاتب و مدرسان مدارس داخلي و خارجي بهره گرفت.
در مجالس درس و بحث حاجي ميرزا ابوالحسن آقا انگجي، آقا سيد احمد خلخالي، حاج ميرزا علي اصغر آقا ملك و آقا ميرزا رضي زنوزي به تلمذ نشست.
رسـم‌الخط و خوشنويسي را از حاجي ميرزا محمد حسين مكتب‌دار از شاگردان نامدار سيد حسين خوشنويس‌باشي و ميرزا عبدالرسول منشي محكمه جد مادريشان ياد گرفت اما اطلاعات ادبي، تاريخي و هنري وسيع و دقيق او از طريق مطالعه مستمر و دقت در كتب خطي و نشست و برخاست با ادبـــــا، شــــعرا، فضـــلا و بزرگان به دست آمد.
علامه جعفر سلطان‌القرايي عالم عامل، محقق و هنرمندي ذوالفنون بود، در علم تاريخ، رجال و انساب استاد مسلم، در كتاب‌شناسي، خط شناسي و سبك‌شناسي بي‌بديل، خوشنويسي هنرمند، نقاشي چيره‌دست و توانا بود.
وي به خصوص در شناخت نسخه‌هاي خطي و تشخيص اسناد و اوراق هنري و تاريخي از متبحران كم مانند روزگار بود اما تواضع بيش از حد او اجازه نمي‌داد تا چنان كه شايسته اوست حرفي به ميان آيد و يا در جرايد نوشته شود چرا كه هر وقت از او خواسته مي‌شد ترجمه حالش در مجـله يا جريده‌اي چاپ شود، متواضعانه مي‌‌گفت شرح حال مثال من در دفتر فراموشي بهتر.
استاد سـلطان‌القرايي در اواسط عمر خويش با دختر دوم حــاج مـيـرزا عـلـيخـان سركارات كه از اعيان رجـال زمان خود، صـاحب مكارم اخـلاق و محـامـد اوصــاف بود ازدواج كرد از او دو فرزند به دنيا آمد.
به توصيه و اصرار دوستان به تصحيح، تعليق و تحشيه روضات‌الجنان، تاليف حافظ حسين كربلايي تبريزي معروف به ابن‌الكربلايي كرد.
كتاب در دو جلد با حوصله، دقت كافي، علم و بينش وافي در عرض 10 سال تلاش و كوشش استاد جعفر سلطان‌القرايي براي دوستداران دانش، معرفت و دلسوختگان عشق و محبت به يادگار ماند.
استاد جعفر سلطان‌القرايي در مقدمه جلد اول روضات، كتاب را چنين معرفي مي‌كند: «كتاب حاضر كه نام صحيح و كامل آن روضات‌الجنان و جنات‌الجنان است روي مقدمه، هشت روضه و خاتمه وضع شده با تفصيلي كه در ديباچه كتاب مذكور است.
ثبت متون مكاتيب بعضي از علما، مشايخ و نقل اجازات و خرق آنها همچنين بيان سنن، آداب مذهبي، اخلاقي و وصف قسمتي از عمارات، ابنيه، زوايا، جوامع و معابد تبريز و ذكر مجملي از تاريخ خلفا، سلاطين، امرا و ترجمه جمعي كثير از بزرگان، مشايخ، زهاد، علما، قرا، شعرا، وزرا، صدور، ملوك، خوشنويسان، ارباب هنر و تعيين قبور و مدفن آنها با استطراد بسياري از نوادر حكايات و طرف قصص كه مرجع و ماب پاره‌اي از آنها درايه و روايه به خود مولف است، از محاسن اين كتاب است.»
براي تصحيح چنين كتابي استاد سلطان‌القرايي 10 سال از ابتداي صبح تا انتهاي شب به طور طاقت‌فرسا زحمت كشيده و عمر صرف كرده است و بالاخره نتيجه مطلوب حاصل شد.
علاوه بر كتاب مذكور بيش از صدها مقاله تحقيقي در مجلات علمي و ادبي از جمله مجلات يغما، مهر، يادگار و ... از وي چاپ شده است و كتاب «المحافل» از آثار ديگر استاد است.
مشتاقان در آرزوي طبع و نشر كتاب المحافل و چاپ مجدد روضات‌الجنان هستند.
وي آزاد زيست چرا كه مرد آزاده‌اي بود و به هنر آزاد‌انديشي آراسته و جهاني بود نشسته در گوشه‌اي، اعتنا به تقبيح و تحسين ديگران نكرد.
محفلش گرم و مجلسش فيض بخش علامه دهخدا، دكتر معين، حاج آقا بزرگ تهراني و علامه قزويني و ديگر صاحب‌نظران بود.
استاد علامه جعفر سلطان‌القرايي شامگاه روز سه‌شنبه 27 دي ماه 1367 برابر با 9 جمادي‌الثاني سال 1409 چشم از جهان فرو بست و وادي رحمت تبريز پيكر نسخه‌شناسي بي‌بديل، محقق و علامه‌اي بزرگ را در دل خود جاي داد.

خانه سلطان‌‌القرايي همچنان مهجور و مظلوم
خانه سلطان‌‌القرايي متبحرترين نسخه‌شناس قرن پس از 23 سال خاموشي با پيشينه تاريخي و علمي بي‌نظير در بين ديوارهاي بلند فراموشي محصور مانده و خود را گم كرده است.
تاريخ و فرهنگ يك ملت متعلق به آحاد جامعه آن است، آن هم علاوه بر آنكه بايد به وسيله تك تك افراد آن ملت ارج نهاده شود، ضروري است كه فراتر از آن از جانب مسئولان آن اجتماع بايد صيانت شود تا براي نسل‌هاي آينده به نحو احسن نگهداري شوند.
ابنيه تاريخي نسل‌هاي گذشته صرف‌نظر از اتفاقاتي كه بر آنها رفته و انسان‌هاي بزرگي كه در خود پرورانيده‌اند، خود ارمغان درخور و لايق براي نسل‌هاي آينده در بيان هويت آنها هستند.
همچنين هر اتفاق واقع شده در آن بنا نيز يك حادثه تاريخي بوده و هر انسان بزرگ پرورش يافته در آن نيز خود منشا جريانات و حوادث علمي، ادبي، فرهنگي و تاريخي آن آب و خاك است.
اكنون تمثيل‌گر گفته‌هايمان خانه‌اي است كه بيش از 200 سال تاريخ اين مرز و بوم را بر ضمير خويش نگاشته و با انبوهي از خاطرات و جريانات عهد مشروطيت در ميان آهن‌آلات، سنگ، آجر و ديوارهاي سر بر آسمان سوده خانه‌هاي اطراف، گام در گام وادي فراموشي مي‌سپارد كه صد البته شايسته است از مهجوريت و مظلوميتي كه بر آن رفته بيرون آورده شود و همچون گذشته تابناكش بر تارك تبريز قهرمان پرتوافشاني كند.
خانه سلطان‌‌القرايي، خانه‌اي كه پس از اشغال آن توسط مشروطه‌خواهان طي دستور كتبي ستارخان سردار ملي (با دستخط اسماعيل اميرخيزي) در تاريخ 11 صفرالمظفر 1327 قمري تخليه شد.
خانه‌اي كه شيخ عبدالرحيم آن به دليل لياقت، شايستگي، آثار و توانايي‌هايش در علوم قرآني و قرائت در ممالك محروسه، حجاز، مصر، خيوه و خوارزم به وسيله مظفرالديّن شاه قاجار به ماه رجب‌المرجب 1302 قمري به لقب سلطان‌القرا ملقب شد.
خانه‌اي كه بزرگاني چون آيت‌الله العظمي حاج ميرزا جواد آقا سلطان‌القراي تبريزي و استاد علامه جعفر سلطان‌القرايي متبحرترين نسخه‌شناس قرن را به خاك خود پروريده و بر جامعه دين، علم و تاريخ اين سرزمين ارزاني داشته است تا همواره بر پيشاني آن چون ستارگاني پرتلالؤ نورافشاني كنند.
حال اين خانه با چنين پيشينه تاريخي و علمي در بين ديوارهاي بلند فراموشي محصور مانده و خود را گم كرده است.
ضمن قدرداني از خادمان فرهنگ دوست سازمان ميراث فرهنگي به خاطر تملك آن براي جلوگيري از تخريب كلي، شايسته و لازم است با همت مسئولان و پاسداران ميراث تاريخ، علم و فرهنگ اين مرز و بوم با راهگشايي و ضميمه كردن خانه‌هاي اطراف آن، اين خانه به گذشته والا و تابناكش برگشته و بر تارك بلند اين سرزمين و بر نگين پرنورش خودنمايي كند.

اهداي آثار
استاد علامه جعفر سلطان‌القرائي تعداد 179 عنوان نسخه خطي بسيار ارزشمند از نفايس مجموعه خودشان را به كتابخانه مجلس شورا اهدا كرده است.
در ميان مجموعه‌اي كه از طرف ايشان به كتابخانه مجلس اهدا شده، كتاب‌هاي منحصر به فرد و بسيار نفيسي وجود دارد، يكي از نمونه‌هاي عالي اين نسخ، مجموعه «اسئله و اجوبه» رشيدالدين فضل الله همداني است كه خود شرحي مفصل در معرفي آن نوشته و در مجله «مهر» سال 1331 به چاپ رسيده است.
فهرست كتب بي‌بديل و نفيس اهدايي ايشان در مجلدات مختلف بر حسب موضوع آنها، از سوي انتشارات كتابخانه مجلس به طبع رسيده و منتشر شده است اما، بنا به دستور رياست كتابخانه مجلس، تهيه فهرستي از كتب خطي اهدايي‌ در يك مجلد در حال تدوين و انتشار است.
در ششم ارديبهشت‌ماه سال گذشته از سوي انجمن آثار و مفاخر فرهنگي، مجلس بزرگداشتي به ياد استاد علامه جعفر سلطان القرايي ترتيب داده شد و در آن از خدمات ايشان به تاريخ، فرهنگ، علم و ادب اين سرزمين تجليل به عمل آمد و براي يادبود، ترجمه احوال و آثارشان در يك مجلد تدوين و انتشار يافت.
همزمان در كتابخانه سليمانيه استانبول، مجلس نكوداشتي به پاس تشخيص دقيق كتب خطي آن كتابخانه از ايشان به عمل آمد. كتابخانه‌اي كه به احترام اين خدمت بزرگ در قبال كتب خطي آن، هنوز اتاق كارش را به يادبود نگه داشته است، در اين كتابخانه بيش از 17 هزار جلد نسخه خطي به زبان فارسي وجود دارد.

منتخب آثار آيت‌الله سلطان القراء منتشر شد
آيت الله سلطان القراء داراي آثار ارزشمند و متعددي هستند كه عده‌اي از آنها در طول حيات پربارشان چاپ و منتشر شده است ليكن بسياري از آنها كه عناوينشان از 20 عنوان فزون‌تر است به زيور طبع آراسته نشده‌اند.
اكنون چند عنوان از اين بيش از 20 عنوان به طريق انتخاب گزينش شده و از هر كدام از آنها صفحات و فصولي شامل كتب آيين خرد، وجوب نماز جمعه، الطهارة، فرائض الإرث منتخب شده و به طريق ليتوگرافي با دست خط زيباي خودشان صورت طبع را ديده‌اند. منتخب ياد شده از سوي نشر دردانه در تهران در 378 صفحه طبع و نشر شده و در معرض ديدگاه ارباب علم و راهيان طريق مقدس ديانت قرار گرفته است.
انتهاي پيام/ح30

دوشنبه|ا|26|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 225]