يادداشت/وقف در آيات قرآن كريم

واضح آرشیو وب فارسی:آریا نیوز: يادداشت/وقف در آيات قرآن كريم

خبرگزاري آريا-يكي از مهم ترين تمهيدات دين اسلام در راستاي دور انديشي و تامين آينده مسلمين و فرزندان ايشان پايه ريزي سنت حسنه وقف است،چنان كه وقتي به قرآن كريم و روايات اهل بيت (عليهم السلام) و سنت عملي ايشان رجوع مي كنيم، اهميت دو چندان اين سنت زيبا را در مي يابيم.
گر چه در قرآن كريم آيه اي به صراحت دال بر وقف وجود ندارد اما از آيات متعددي مي توان وقف را به عنوان يكي از مصاديق بارز اعمال صالحه يا باقيات صالحات يا.... معرفي نمود.
پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) و اهل بيت مكرم ايشان نيز در زمان حيات گهربار خويش نه تنها در پي احسان و نيكي به اطرافيان و مسلمانان بودند بلكه به جهت آينده نگري و تامين منافع و مصالح مسلمين به طور عملي به ديگران سنت نيكوي وقف را آموزش مي دادند.
مفهوم شناسي واژگان كليدي
وقف
وقف در زبان فارسي به معناي ايستادن، توقف، حبس كردن،منحصر كردن چيزي به كسي است درماده 55 قانون مدني آمده: وقف عبارت است از اين كه عين مال حبس و منافع آن تسليم شود. منظور از حبس نمودن عين مال نگاه داشتن عين مال از نقل و انتقال و هم چنين از تصرفاتي است كه موجب تلف عين گردد، زيرا مقصود ازوقف،انتفاع هميشگي موقوف عليهم، از مال موقوفه است و بدين جهت هم آن را وقف گفته اند. منظور از سبيل منافع، واگذاري منافع در راه خداوند، و امور خيريه و اجتماعي است. از نظر فقها نيز حبس عين ملك و بخشيدن منفعت آن (حبس العين – تسبيل المنفعه) وقف است.
موقوف عليهم
به فرد يا افرادي اطلاق مي شود كه اموال موقوفه را در راستاي تامين منافع ايشان وقف مي شود.
واقف
كسي است كه عمل وقف را انجام مي دهد.
وقف در آيات قرآن كريم
در قرآن آيه اي كه بر وقف و احكام آن صريحا دلالت كند، وجود ندارد. ولي دانشمندان مسلمان و مفسران قرآن كريم از كليت برخي مفاهيم اخلاقي كه در قرآن ذكر شده است، چنين دريافته اند كه وقف مورد تاييد قرآن كريم است. چرا كه اعمال خير و صالح همواره در آيات اين كتاب شريف و نوراني ستوده شده وبه طور عموم هر آنچه كه بر انجام كارهاي نيكو و تشويق بدان دلالت داشته باشد، بر وقف نيز دلالت مي كند. به تعبير ديگر مي توان گفت كه روح وقف مورد تاييد قرآن كريم قرار گرفته است.
در نهايت مواردي از اعمال صالح، مانند صدقه، قرض الحسنه،تعاون، انفاق، محبت و كمك به همنوعان و.... ذكر شده و به نوعي با روح وقف سازگاري دارد كه به برخي از آنها اشاره مي شود:
الف: آياتي كه انسان را به عمل صالح ترغيب و توصيه نموده و مي دانيم وقف كردن نيز نوعي كار خير و عملي خدا پسندانه است:
1- « و اما الذين امنوا و عملوا الصالحات فيوفيهم اجورهم»(آل عمران/ 57)
[و اما كساني كه ايمان آورده اند و كارهاي شايسته كرده اند، (خداوند) مزدشان را به تمامي به آنها مي دهد].
در اين آيه، «ايمان و عمل صالح» دو عامل مهم براي استحقاق پاداش دانسته شده است. ايمان، مقتضاي اوليه و فطري انسانها است و بايد با عمل صالح،ثبوت آن به نمايش گذاشته شود. صالحات در آيه ي مذكور مي تواند بر هر عمل شايسته اي – از جمله وقف – دلالت كند.
2- « المال و البنون زينه الحيوه الدنيا و الباقيات الصالحات خير عند ربك ثوابا و خير أملا»(كهف/ 46)
[مال و فرزندان آرايش زندگاني جهان اند ولكن، اعمال صالح كه تا قيامت باقي است، نزد پرودگار بسي بهتر و عاقبت آن نيكوتر است].
در آيه ي مذكور، باقيات صالحات مي تواند شامل: نماز، تهجد، ذكر خدا و صدقات جاري هم چون بناي مساجد، مدارس و موقوفات و خيرات در راه خدا باشد.
كه بدين ترتيب بايد گفت: وقف مصداق بارز باقيات صالحات است.
ب: آيه هايي كه به تاليف قلوب و جلب محبت ديگران دلالت دارد و چون يكي از مصارف در آمدهاي وقف در جهت تحكيم و تثبيت روح همبستگي و محبت بوده و در عين حال احساني است عاري از منت، و اقدامي است كه در بسياري از موارد، استفاده كننده از منافع وقف، واقف را ملاقات نكرده وچه بسا او را نمي شناسد، ولي از نتيجه لطف او بهره مند مي شود، در نهايت تاثير اين عمل خدا پسندانه به مراتب عميق تر و ماندني تر خواهد بود:
3- « انما الصدقات للفقراء و المساكين و العاملين عليها و المولفه قلوبهم و في الرقاب و الغارمين و في سبيل الله وابن السبيل» (توبه/ 60)
[صدقات منحصرا مختص است به: فقيران و عاجزان ومتصديان اداره صدقات وكساني كه بايد تاليف قلوب آنها كرد و آزادي بندگان و قرض داران و در راه خدا (راه تبليغ و ترويج دين خدا) و به راه ماندگان].
ج: آياتي كه مردم را به روح تعاون،احسان و برادري دعوت نموده است، مانند:
- « تعاونوا علي البر و التقوي و لا تعاونوا علي الاثم و العدوان»(مائده / 2)
[بر نيكي و تقوي همكاري كنيد وبر گناه و دشمني همكاري نكنيد].
- « ان الله يامر بالعدل و الاحسان و ايتاء ذي القربي»(نحل/ 90)
[يقينا خداوند به عدل و احسان وبخشش به نزديكان دستور مي دهد].
د: آياتي كه وقف را از طريق تقرب الهي معرفي مي كند،مثل:
- « لن تنالوا البر حتي تنفقوا مما تحبون»(آل عمران/ 92)
[هرگز به مقام بر و نيكي نخواهيد رسيد مگر اين كه از آنچه كه دوست داريد، انفاق كنيد]
بدون شك براي انفاق،راههاي گوناگوني وجود دارد كه وقف يكي از مهم ترين مصاديق ان مي باشد. در ضمن نيل به مقام ابرار ومقربين نيازمند انفاق از چيزهايي است كه محبوب انسان است و معمولا دل كندن از آنها كاري بس دشوار به نظر مي رسد به ويژه در وقف كه موقوفه از ملكيت واقف خارج شده و به مالك حقيقي يعني خداوند متعال واگذار مي گردد.
- « ليس البر ان تولوا وجوهكم قبل المشرق و المغرب و لكن البر من امن بالله و اليوم الاخر والملائكه و الكتاب و النبيين و اتي المال علي حبه ذوي القربي و اليتامي و المساكين و ابن السبيل....»(بقره/ 177)
[نيكوكاري آن نيست كه روي خود را به سوي مشرق و مغرب بگردانيد،بلكه نيكي آن است كه كسي به خداوند و روز باز پسين و فرشتگان و كتاب (آسماني) و پيامبران ايمان آورد ومال خود را با وجود دوست داشتنش، به خويشاوندان و يتيمان و بينوايان ودر راه ماندگان و....بدهد]
هنگام تعريف نيكي، خداوند به معرفي نيكان مي پردازد تامردم تنها به فراگيري مفاهيم بسنده نكنند. البته بايد دانست كه ريشه نيكي و نيكوكاري در اعتقاد و ايمان نهفته است.پس از اعتقاد و ايمان به اصول دين، خداوند به بيان اعمال صالح مي پردازد و از بخشش مال شروع مي كند و اين بخشش نشان از عمق ايمان به مبدأ ومعاد دارد،زيرا از آنچه به آن محبت دارد در راه خدا مي دهد.
بدون شك وقف اموال نيز مي تواند مصداق روشني براي بر و نيكي به شمار آيد.
و آيات فراوان ديگري كه نقطه مشترك تمامي آنها بيان محبوبيت و مطلوبيت عمل وقف و شخص واقف در بارگاه الهي است. در حقيقت وقف،خروج مال از ملكيت مجازي انسان و پيوستن به ملكيت حقيقي خالق متعال است.
دو نكته مهم ديگر از آيات مذكور استنباط مي شود:
الف: در آيات مذكور موارد استعمال وقف به خوبي تبيين شده است تا واقف آگاه گردد كه مال خود را بايد در چه راههايي به مصرف برساند.
ب: يكي از مهم ترين شرايط مال وقفي براي آن كه در درگاه الهي مقبول افتد،اين است كه بايد از اموال دوست داشتني واقف انتخاب شود و همين نكته مي تواند بيانگر ايمان و عقيده واقعي واقف به خدا و روز جزا باشد.

تهيه و تنظيم: مرتضي نظري افلاك

يکشنبه|ا|25|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آریا نیوز]

[مشاهده در: www.aryanews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 211]