بررسي تحليلي عمليات كربلاي 5 و نقش آن در پايان جنگ(5)

واضح آرشیو وب فارسی:جمهوري اسلامي: بررسي تحليلي عمليات كربلاي 5 و نقش آن در پايان جنگ(5)
دكتر حسين علايي
دانشيار دانشگاه امام حسين
شرح عمليات
گرچه ارتش عراق، قبل از شروع عمليات كربلاي 5، در بعضي از مناطق مثل پنج ضلعي، آماده باش 50 درصد اعلام كرده بود ولي به دليل اجراي عمليات كربلاي4 و نيز استحكامات فوق‌العاده قوي در محور شلمچه، امكان انجام عمليات در اين منطقه را بعيد و غير ممكن تصور مي‌كردوعمليات در شرايط غافلگيري نسبي ارتش عراق انجام شد. عراق در تفكر نسبت به توانايي ايران براي انجام عمليات در اين منطقه و نيز نسبت به زمان اجراي چنين عملياتي تا حدودي غافلگير شد. اين عمليات درست دو هفته پس از ناكامي در عمليات كربلاي4، صورت گرفت، در حالي كه زماني حدود يك ماه براي آمادگي رزمندگان اسلام ضروري بود. اگر اين فرصت به يگان‌هاي ارتش بعثي داده مي‌شد، مي‌توانستند بلافاصله نقاط ضعف خود را پوشانده و ايران را از دستيابي به منطقه شلمچه باز دارند. در حين عمليات و پس از به اسارت در آمدن تعدادي از نيروهاي دشمن مشخص شد كه برخي از فرماندهان ارتش بعثي چند روز پيش از آغاز اين عمليات، به مرخصي رفته بودند و برخي ديگر هم در شب عمليات، فرصت رساندن خود به قرارگاه مربوطه را نيافتند. حتي برخي از فرماندهان گردان‌هاي ارتش بعثي، فرصت پوشيدن لباس نظامي خود را نيز نيافتند و حتي با لباس شخصي به اسارت در آمدند آنها مي‌گفتند: ما در خانه بوديم كه به ما خبر دادند، بصره در تهديد است و ابلاغ كردند كه خود را سريعاً به منطقه عملياتي برسانيم لذا فرصت آماده شدن پيدا نكرديم.در حمله به مواضع دشمن سعي شد تا با اتخاذ تدابير مناسب از مواجهه با استحكامات حجيم، متنوع و گسترده دشمن اجتناب شود. از انجام تك جبهه‌اي خود‌داري گرديده و تهاجم به مواضع سخت دشمن در شلمچه از سمت شرق، صورت نگيرد. لازم به ذكر است كه تلقي دشمن از سمت اصلي تك رزمندگان اسلام، محور شلمچه بود. از سوي ديگر تلاش شد تا از تاكتيك سرعت در عمليات استفاده شود. بر همين اساس لشكرهاي 41 ثارالله و 25 كربلا توانستند در روز اول خود را به پشت كانال ماهيگيري رسانده و روز دوم از آن عبور نمايند.از سوي ديگرحمله به مواضع قواي دشمن از سمت آب گرفتگي و پنج ضلعي يعني از شمال به جنوب و درست عمود بر جهت مواضع آرايش گرفته دشمن، صورت گرفت. حمله از اين ناحيه موجب شد تا نيروهاي عراقي از سمتي مورد تهاجم قرار گيرند كه به آن حساسيتي نداشتند. بنابراين به مواضع دشمن از منطقه مورد اعتماد و اطمينان وي و جهتي كه قبلاً در آن نبردي اتفاق نيفتاده بود، حمله شد. همچنين تلاش شد تا براي بازكردن جاده شلمچه از طريق پشت خطوط جبهه دشمن، اقدام شود. بازشدن اين جاده تداركاتي، به منظور پشتيباني گسترده از نيروهاي در خط مقدم بود. عليرغم اتخاذ تاكتيك‌هاي مناسب براي شكستن خط دشمن در منطقه عملياتي كربلايي 5، با اين وجود جنگيدن در اين منطقه و عبور از خطوط مستحكم دفاعي دشمن نياز به انگيزه بسيار قوي رزمندگان خط شكن داشت. در بعضي مواقع آنقدر شرايط براي نفوذ به خط دشمن سخت مي‌شد كه شجاع‌ترين رزمندگان نيز، فتح سنگرهاي دشمن را غير ممكن مي‌پنداشتند. در لشكر 10 سيد الشهداء به هنگامي كه فرمانده لشكر برادر علي فضلي نتوانست نيروهايش را قانع كند تا به خط دشمن بزنند، رزمندگان سلحشور اين لشكر درخواست كردند كه وعده ديدار آنان با امام خميني پس از انجام عمليات به آنها داده شود و چون از طريق آيت‌الله هاشمي رفسنجاني به آنها چنين ملاقاتي قول داده شد، آنان چنان انگيزه‌اي پيدا كردند كه توانستند بدون توجه به سختي‌ها و استحكام شديد مواضع دشمن به سنگرهاي بعثي‌ها حمله كرده و خط نفوذ ناپذير دشمن را بشكنند و راه را براي ساير رزمندگان لشكر باز كنند. اين رزمندگان پس از پايان عمليات تنها بسيجياني بودند كه به طور اختصاصي در حسينيه جماران به ديدار رهبرشان كه او را با تمام وجود دوست داشتند، نايل آمدند. در دو روز اول، به دليل عدم آمادگي نيروهاي دشمن، عمليات به خوبي جلو مي‌رفت و رزمندگان موفق شدند 50 تانك دشمن را به غنيمت گرفته و حدود 650 نظامي عراقي را اسير نمايند. پايگاه موشكي هاگ نيز در اين عمليات فعال گرديد و توانست تعدادي از هواپيماهاي دشمن را مورد هدف قرار دهد. ولي از روز سوم به بعد آرام آرام، جنگ سختي از سوي ارتش عراق، عليه رزمندگان اسلام شكل گرفت. در سه روز اول 1500 نفر شهيد و بيش از 6 هزار نفر نيز مجروح شدند.1 حملات ارتش عراق به مواضع نيروهاي خودي به شدت ادامه يافت به طوري كه در روز هفتم ارتش بعثي با تمام قدرت و توان خود تلاش كرد تا تمام منطقه تصرف شده را بازپس بگيرد. تا اين زمان رزمندگان اسلام توانسته بودند با عبور از محور شلمچه خور را به 15 كيلومتري شهر بصره برسانند و با عبور از كانال ماهيگيري، در جنوب آن، يك خط پدافندي تشكيل دهند. در اين شرايط شهر بصره و تأسيسات نظامي آن زير برد آتش توپخانه كوتاه برد ايران قرار گرفت. از روز هفتم نبرد، پاتك‌هاي سنگين و جنگ بسيار شديدي از سوي دشمن آغاز شد. اين پاتك‌ها تا 20 شبانه روز ادامه يافت و تقريباً هيچ نقطه‌اي از شلمچه و منطقه نبرد نبود كه مورد اصابت آتش توپخانه و ساير آتش‌هاي دشمن واقع نشده باشد. ارتش عراق توپخانه خود را دور از برد آتش توپخانه ايران در پشت نهر كتيبان سازمان داده بود و توپخانه ايران با ضد آتشبار نمي‌توانست توپخانه دشمن را از كار بيندازد. با اين تاكتيك ارتش عراق پنج ضلعي را زير آتش مداوم توپخانه قرار داده بود و با هواپيما محل استقرار واحدهاي توپخانه ايران را مورد تهاجم قرار مي‌داد. ارتش عراق از ابوالخصيب تا شعاع 270 درجه مي‌توانست مواضع قواي ايران را زير آتش توپخانه قرار دهد در حالي كه منطقه مانور توپخانه ايران تنه 90 درجه بود. البته سپاه هم پر حجم‌ترين آتش توپخانه خود در دوران جنگ را با بكارگيري حدود 700 عراده انواع توپ در اين عمليات، بكار گرفت و جنگ توپخانه‌ها، در اين عمليات نسبت به ساير نبردهاي دوران دفاع مقدس، گسترده‌تر بوده است. در طي اين عمليات، ايران در حدود يك ميليون و 800 هزار گلوله توپ و حدود يك ميليون و 200 هزار گلوله انواع خمپاره را به سوي مواضع ارتش عراق پرتاب نمود.با اين همه، رزمندگان سپاه اسلام تنها توانستند كه تا خط نهر جاسم كه آخرين رده دفاعي ارتش بعثي در منطقه عمليات بود مرحله به مرحله پيشروي كنند و در نهايت، به دليل كمبود يگان پياده و واحد زرهي، امكان اين كه رزمندگان اسلام گام‌هاي بلندتري در پيروزي بردارند ميسّر نشد.در عمليات كربلاي5 ارتش عراق هرچه در توان داشت در پاتكهاي خود بكار گرفت. با توجه به آنكه واحدهاي احتياط دشمن به منطقه عمليات بسيار نزديك بودند، توانستند بدون نياز به جابجايي گسترده، از حداكثر توان خود براي اجراي آتش‌هاي سنگين و نيز پاتك‌هاي متوالي و شديد، استفاده نمايند. يكي از مهمترين پاتك‌هاي عراق در 10/11/1365 صورت گرفت كه عراق موفق شد نيروهاي ايراني را از جنوب كانال ماهي به عقب براند و نتيجه 20 روز جهاد را خنثي نمايد. در 12/10/1365 نيز ارتش عراق موفق شد جزيره صالحيه را پس بگيرد. سپاه در اين ايام طي نامه‌اي اضطراري به امام خميني درخواست 100 دستگاه تانك، 100 دستگاه نفربر و ضد هوايي 57 شني‌دار و 10 گردان توپخانه كرد.2 امام خميني طي حكمي در 11/11/1365 به آقايان خامنه‌اي و هاشمي مرقوم فرمودند: "با وضعيت بسيار خطيري كه با آن مواجه هستيم شرعاً و عقلاً لازم است براي رساندن مايحتاج رزمندگان جان به كف كربلاي 5 سريعاً اقدام شود. مسامحه در اين امر يك فاجعه خداي نخواسته ممكن است به بار آورد."3 لازم به ذكر است اين امكانات به سپاه واگذار نشد و قرار شد اقلام درخواستي براي مدت 5 هفته در كنترل عملياتي سپاه قرار گيرد. در جريان پاتك‌ها، از 180 تيپ موجود ارتش عراق، 110 تيپ يعني حدود دو سوم استعداد ارتش بعثي وارد منطقه عمليات شد. به طوري كه در خلال اين عمليات، نظامياني از 110 يگان و تيپ مختلف ارتش بعثي عراق اسير شدند. بنابراين مي‌توان گفت كه شديد‌ترين و گسترده‌ترين نبرد‌ها در ميان عمليات‌هاي 90 گانه سپاه در طول دوران دفاع مقدس، عمليات كربلاي 5 بوده است. شدت آتش دشمن در حين پاتكها به حدي بود كه هيچ شيئي بر روي زمين سالم نماند. مقدار گازهاي ناشي از پرتاب گلوله‌ها در فضاي جبهه، به حدي زياد بود كه تنفس را براي رزمندگان مشكل مي‌ساخت. در اين عمليات، فرمانده سپاه سوم به دليل شكست بركنار شد. بعد از 20 روز پاتك مداوم، وقتي دشمن نتوانست منطقه را از تصرف رزمندگان اسلام خارج كند و اين منطقه پس از يك مقاومت سرسختانه در اختيار ايران باقي ماند، فضاي منطقه آرام شد به گونه‌اي كه رزمندگان اسلام توانستند پس از دو هفته از آرامش منطقه، عمليات ديگري را تحت عنوان كربلاي 8، طراحي و اجرا كنند و با استفاده از قواي زرهي خود دو كيلومتر ديگر در همين منطقه پيشروي نمايند و خطوط عملياتي كربلاي 5 را تكميل نمايند. اين اولين بار بود كه سپاه از نيروي زرهي خود براي يك تك عليه دشمن، استفاده مي‌كرد.
تاكتيك‌هاي ارتش بعثي در حين عمليات كربلاي 5
جنگيدن در منطقه شرق بصره، هم براي ارتش عراق اهميت حياتي داشت و هم قواي ايران مصمم بودند تا از سدّ موانع و آتش‌هاي دشمن عبور كرده و خود را به شرق بصره نزديك نمايند. بنابراين هر دو طرف از نظر نظامي تمام توانمندي‌ها و ظرفيت‌هاي فكري و تاكتيكي خود را به همراه تمام امكاناتي كه مي‌توانستند فراهم نمايند براي موفقيت خود، بسيج نمودند. آنچه از مجموعه اقدامات ارتش عراق در حين 20 روز عمليات برمي آيد نشان مي‌دهد كه ارتش بعثي عمدتاً از شيوه‌ها و تاكتيك‌هاي ذيل جهت مقابله با رزمندگان اسلام، استفاده كرده است.
1- انجام پاتك‌هاي سريع و پيوسته
ارتش عراق به منظور مقابله با پيشروي نيروهاي ايراني به سمت بصره، از روز سوم عمليات به مدت 10 روز، پاتك‌هاي مداوم و پيوسته‌اي را به مواضع رزمندگان اسلام آغاز كرد. در اين ضد حمله‌ها، معمولاً لشكرهاي زرهي ارتش عراق، حركت خود را متكي بر جاده‌ها آغاز مي‌كردند و با اجراي آتش سنگين به درون مواضع نيروهاي ايراني راه پيدا مي‌كردند.
البته گاهي اوقات نيروهاي رزمنده پياده سپاه اسلام موفق مي‌شدند تا با ايستادگي و مقاومت، پشت سر آنها را بسته و اين واحدها را به محاصره خود در بياورند و تانك‌ها و نفربرهايشان را منهدم نموده و يا به غنيمت بگيرند. ولي به هر حال اصرار ارتش عراق بر جلوگيري از پيشروي نيروهاي ايراني و گسيل پشت سر هم لشكر‌ها و تيپ‌هاي زرهي به منطقه درگيري موجب شد تا قواي ايراني از ادامه پيشروي بازمانده و در مواضع جديد خود، تثبيت گردند. لازم به ذكر است كه سپاه پاسداران، ظرف اين ده روز حدود 200گردان رزمي را براي تصرف منطقه مورد نظر و دفع پاتك‌هاي دشمن بكار گرفت ولي سماجت قواي دشمن موجب شد تا واحدهاي ارتش بعثي حضور خود را در انتهاي ضلع غربي كانال ماهيگيري همچنان حفظ نمايند.
2- تشكيل مواضع پدافندي جديد وآفند با تكيه بر آنها
در حين عمليات، ارتش عراق سعي در احداث كانال‌هاي پشت سر هم و ايجاد مواضع جديد دفاعي داشت تا بدين وسيله بتواند با ادامه پيشروي يگانهاي تك‌كننده مقابله كند. در واقع ارتش عراق تلاش مي‌كرد تا به هر ميزان كه بتواند با انجام عمليات مهندسي و تغيير شرايط زمين، از امكان توسعه مواضع نيروهاي ايراني در منطقه عمليات، جلوگيري نمايد.ارتش عراق به طور مرتب، تهاجمات جديدي را متكي بر خطوط پدافندي احداث شده، برنامه ريزي و به مرحله اجرا مي‌گذاشت. در مجموع دشمن 20 پاتك عليه مواضع رزمندگان اسلام انجام داد كه سنگين‌ترين آنها در محور درياچه ماهي بود. رزمندگان اسلام در عمليات كربلاي 5، ميدان نبرد بسيار سختي را آزمايش كردند.
3- استفاده وسيع از آتش توپخانه
وسعت منطقه عملياتي كربلاي 5 بسيار محدود و برنامه ريزي به منظور استفاده پر حجم و متمركز از آتش توپخانه امكان پذير بود. گرچه ايران توانست از بيشترين تعداد و حجم آتش توپخانه در اين ناحيه بهره ببرد اما چنين امتيازي براي توپخانه ارتش عراق نيز وجود داشت. به همين دليل ارتش عراق توانست با آتش توپخانه خود، تلفات قابل توجهي را به رزمندگان وارد آورد. فشردگي فضاي منطقه عمليات به گونه‌اي بود كه بدون نياز به استفاده از ديده باني و طرح ريزي آتش هدفمند، هر گلوله‌اي كه پرتاب مي‌شدعملاً هدفي را مورد اصابت قرار مي‌داد و ضايعاتي را ببار مي‌آورد. بدليل آتش بسيار سنگين دشمن، شرايط و سختي جبهه و ميدان جنگ به گونه‌اي شده بود كه اكثر فرماندهان دنبال يك تركش مي‌گشتند تا از فشارهاي بي‌وقفه دشمن خلاص شوند.وزير دفاع وقت عراق - عدنان خيرالله - در مصاحبه‌اي تلويزيوني در زمان انجام پاتك‌ها اعلام كرد كه مواضع ايران با 2000 قبضه توپخانه سنگين ارتش بعثي زير آتش قرار دارد ولي همچنان ايراني‌ها منطقه تصرف شده را در دست دارند. البته صدام هم، حرف او را اينگونه توجيه مي‌كرد كه ايران قصد تصرف شهر بصره را داشت ولي ارتش بعثي توانسته است با اين آتش‌ها آنها را از ادامه پيشروي بازدارد و عدم پيشروي بيشتر ايرانيان، خود يك پيروزي بزرگ است. در اين زمان شايع شده بود كه كارشناسان شوروي و فرانسه در قرارگاه‌هاي فرماندهي ارتش بعثي حضور يافته و فرماندهان صدام را هدايت مي‌كنند.در عمليات كربلاي5،آتش پشتيباني توپخانه كاربرد وسيع و سرنوشت سازي داشت بطوري كه اين عمليات به جنگ آتش‌ها معروف شد.در اين عمليات حدود 2 ميليون گلوله انواع توپ شليك شد و اجراي آتش توپخانه درآن درطول 8 سال جنگ بي‌سابقه بود.
4- استفاده از سلاح‌هاي شيميايي
دشمن در سال 1365 در اكثر جبهه‌هاي جنگ، علاوه بر استفاده از انواع گازهاي خردل، در تركيب سلاح‌هاي شيميايي خود از گازهاي كشنده سيانور نيز استفاده مي‌كرد به طوري كه بلافاصله پس از به كارگيري اين نوع جنگ افزارها، افرادِ در معرض اين گازهاي مهلك، بلافاصله به شهادت مي‌رسيدند.ارتش عراق، در جريان عمليات كربلاي 5 نيز از سلاح‌هاي شيميايي استفاده كرد. با توجه به نزديكي خطوط دشمن و خودي، امكان بكارگيري اين سلاح‌ها در خطوط مقدم جبهه تقريباً غير ممكن بود، زيرا نظاميان عراقي نيز آسيب مي‌ديدند، بنابراين دشمن سعي نمود تا از اين سلاح‌ها در مراكز تجمع و عقبه‌هاي خطوط خودي استفاده نمايد. در جريان عمليات كربلاي 5 در حمل? شيميايي به يكي از مقرهاي تيپ امام حسن(ع) در جاده شهيد صفوي، 85 نفر از رزمندگان اين تيپ كه اكثراً از دانش آموزان شهر بهبهان بودند، به شهادت رسيدند.
نتايج و دستاورد‌هاي عمليات
اين عمليات باعث شد كه مستحكم‌ترين و پيچيده‌ترين خطوط دفاعي دشمن در منطقه شلمچه كه آنرا به خط بارلو تشبيه كرده بودند و با انواع موانع ايذايي و استحكامات دفاعي پوشانده شده بود از سوي رزمندگان اسلام و با تاكتيكي ويژه شكسته شود و نيروهاي ايراني به عقبه يگانهاي ارتش بعثي نزديك شوند. در اين عمليات بيش از 150 كيلومتر مربع از خاك عراق به تصرف قواي ايران درآمد و پاسگاه‌هاي بوبيان، شلمچه، كوت سواري و خين در اختيار رزمندگان اسلام قرار گرفت. جزاير بوارين، فياض و‌ام الطويل و شهرك دوعيجي، رودخانه دوعيجي و نهر جاسم و همچنين 14 كيلومتر از جاده شلمچه بصره و نيز 11 پاسگاه فرماندهي ارتش بعثي عراق نيز به كنترل قواي اسلام درآمد. در اين عمليات 2655 نظامي عراقي شامل چهل افسر ارشد و چهل افسر جزء و 600 درجه‌دار به اسارت در آمدند. استعدادي در حدود 55 تيپ تا حدود زيادي منهدم گرديده و به 870 دستگاه تانك، 180 قبضه توپخانه صحرايي و 1000 دستگاه خودرو آسيب وارد شد. حدود 90000 نفر از نظاميان عراقي كشته و زخمي و 30 هواپيماي دشمن آسيب ديده و 7 فروند بالگرد دشمن نيز ساقط شد. پس از 45 روز جنگ،ارتش عراق به منظور جلوگيري از انهدام بيشتر، دست از جنگ كشيد.4 همچنين 230 دستگاه تانك، 20 قبضه توپ، 200 دستگاه خودرو و 100 دستگاه وسايل مهندسي و 100 قبضه توپ ضد هوايي به غنيمت در آمد.
شهداي عمليات
كميت وكيفيت شهدا و مجروحين عمليات كربلاي 5 نسبت به همه عملياتهاي دوران جنگ،بيشتر و بالاتر است. در اين عمليات 350 تن از فرمانده هان رده‌هاي مختلف سپاه پاسداران انقلاب اسلامي از جمله حسين خرازي فرمانده دلاور و كم نظير لشكر 14 امام حسين(ع) كه قبلاً در عمليات خيبر و در منطقه طلائيه دست راستش را در راه خداوند داده بود و نيز حجت‌الاسلام والمسلمين شيخ عبدالله ميثمي مسئول دفتر نمايندگي حضرت امام در قرارگاه خاتم الانبياء(ص)، اسماعيل دقايقي فرمانده لشكر 9 بدر، يدالله كلهر قائم مقام لشكر 10 سيد الشهدا(ع)، حاج قاسم مير حسيني قائم مقام لشكر 41 ثارالله، محمد فرومندي قائم مقام لشكر 5 نصر، هاشم اعتمادي فرمانده تيپ امام حسن(ع)، محمدعلي شاه مرادي فرمانده تيپ 44 قمر بني هاشم(ع)، خليل مطهرنيا مسئول عمليات لشكر 33 المهدي، مرتضي جاويدي قوي‌ترين فرمانده گردان خط شكن لشكر المهدي، نوري جانشين لشكر 27 محمد رسول الله، ذوالانوار رئيس ستاد لشكر 19 فجر به همراه سه برادر و دامادشان، محمدي زاده جانشين لشكر 7 وليعصر، اسلام نصب و نوزاد و... به شهادت رسيدند.عمليات كربلاي 5 هم پر هزينه و هم پر تلفات بود به طوري كه در اين عمليات حدود 12 هزار نفر به شهادت رسيده و نزديك به 15 هزار نفر زخمي شدند.5 سال 1365 پر تلفات‌ترين سال جنگ بود. در اين سال حدود 40 هزار نفر از مردم ايران در جريان عمليات‌ها و بمباران‌ها به شهادت رسيدند.
ارزيابي عمليات كربلاي 5
عمليات كربلاي 5، از جمله نبردهايي بود كه در خاك عراق و در يكي از حساس‌ترين جبهه‌هاي جنوب انجام شد. در اين عمليات، بصره در آستانه خطر قرار گرفت. در آن زمان بخشي از سرزمين‌هاي ايران از جمله نفت شهر هنوز در دست ارتش متجاوز بعثي بود. اين عمليات حدود 4 سال و نيم پس از فتح خرمشهر و يازدهمين عمليات صورت گرفته پس از عمليات مهم بيت‌المقدس بود. عمليات كربلاي5 از نظر شدت درگيري و تصميم طرفين جنگ براي كسب موفقيت، يكي از شديدترين نبردهاي دوران جنگ محسوب مي‌گردد. قرار بود به موازات اين عمليات، ارتش به صورت مستقل در جبهه‌هاي غرب كشور، عمليات مستقلي انجام دهد كه صورت نگرفت. يگان‌هاي تك‌كننده در اين عمليات، فقط از سپاه پاسداران انقلاب اسلامي بودند. در اين عمليات، استقلال كامل سازمان سپاه از سازمان ارتش در طرح ريزي و اجراي منطقه عملياتي مستقل، تحقق يافت.طرحريزي و اجراي اين عمليات، نشان دهنده انعطاف پذيري سازمان سپاه و اوج خلاقيت و جسارت تصميم گيري اين نهاد در شرايط بحراني و پذيرش ريسك زياد بود و در ميان ناباوري و غافلگيري نسبي ارتش بعثي آغاز شد.عمليات كربلاي5 نشان داد كه سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، قدرت اتخاذ ابتكار عمل‌هاي مناسب را در شرايط سخت و دشوار در اختيار دارد و مي‌تواند خلاقيت فرماندهان خود را براي شكستن خطوط مستحكم دشمن به كار گيرد. سپاه مي‌تواند انعطاف لازم را در سازمان خود براي انجام عملياتي ويژه و پيچيده به وجود آورده و از پذيرش خطر در شرايط ضرورت ابايي ندارد. عمليات كربلاي 5 نشان داد كه ايران مي‌تواند در سخت‌ترين شرايط و مشكل‌ترين جبهه‌ها، از پيچيده‌ترين موانع عبور كرده و به سوي اهداف مورد نظر پيشروي نمايد.عمليات كربلاي 5 سخت‌ترين، مشكل‌ترين و پر اضطراب‌ترين و پر تلفات‌ترين عمليات دوران جنگ، محسوب مي‌گردد. عمليات بيت‌المقدس در مقايسه با آن، يك عمليات بسيار راحت، شيرين و آساني بود.گرچه ارتش عراق درمكان و زمان اين عمليات نسبتا غافلگير شد ولي به محض آگاهي از تهاجم وسيع ايران به منطقه شلمچه به سرعت پاي كار آمده و يگان‌هاي خود را وارد عمل كرد.با اينكه جهت تك رزمندگان، مخالف جهت آرايش دفاعي ارتش عراق بود ولي نبرد سخت و شديدي به وقوع پيوست. از آنجا كه هر گام پيشروي در اين زمين، يك قدم به سوي بصره بشمار مي‌رفت و براي رژيم بعثي صدام اهميت فراواني داشت، لذا ارتش عراق با تمام توان به مقابله با عمليات پرداخت و به صورت سنگر به سنگر در لايه‌هاي دفاعي ايجاد شده و در درون دژها و خاكريزهاي چند رديفه مي‌جنگيد و دست به پاتك‌هاي سريع و يورش‌هاي سازمان يافته و غير سازمان يافته مي‌زد تا بتواند در برابر نيروهاي ايران ايستادگي نمايد. بنابراين، دادن تلفات سنگين و انهدام تجهيزات و جنگ افزارها اهميت چنداني براي رژيم بعثي نداشت. سرعت عمل در انجام پاتكها و وجود موانع متعدد،باتلاق ونخلستان موجب شد تا رزمندگان نتوانند بيش از 4 كيلومتر پيشروي نمايند. به هر حال عمليات كربلاي 5 نتوانست به تمامي اهداف خود دسترسي پيدا كرده و تبديل به يك عمليات سرنوشت ساز شود ولي از نظر نظامي اين عمليات، موفقيت‌هايي را در بر داشت. اين عمليات بار ديگر موازنه قواي مقطعي را به نفع ايران تغيير داد و تفوق ايران در جبهه زميني را نشان داد.6 عدم دسترسي به نتايج مورد انتظار، حاكي از نتيجه بخش بودن ارسال تسليحات پيشرفته براي رژيم صدام و نيز در اختيار قرار دادن اطلاعات نظامي ايران به ارتش بعثي بود. اين عمليات كه حدود يك سال پس از تصرف فاو انجام شد، مشخص ساخت كه قدرت و توانايي رزمندگان اسلام مي‌تواند جبهه ارتش عراق را در هر شرايطي مورد تهاجم قرار دهد و با شكستن خطوط دفاعي مستحكم، بر قدرت سلاح و حجم انبوه آتش و توانايي اطلاعاتي وي فايق آيد. عمليات كربلاي5 زنگ‌هاي سقوط جبهه بصره را به صدا درآورد. برخي از تحليل گران غربي معتقد بودند كه يك حمله بزرگ ديگر مي‌تواند شيرازه ارتش عراق را به هم ريخته و جنگ را پيروزمندانه به نفع ايران خاتمه دهد. تحليل گران پنتاگون هم كه معمولاً عزم و شيوه‌هاي ابتكاري ايراني‌ها را در مقابل موانع عظيم ارتش عراق، كمتر از آنچه بود ارزيابي مي‌كردند، با انجام اين عمليات، احتمال پيروزي بزرگتر ايران را رد نمي‌كردند. آمريكا پيروزي ايران را در جنگ تحميلي، فاجعه‌اي بزرگ مي‌دانست و نگراني وي موجب شد كه كمك‌هاي بيشتري را در اختيار رژيم صدام حسين قرار دهد و مانع پيشروي بيشتر رزمندگان اسلام گردد. همچنين اين عمليات نشان داد كه عمده توانايهاي ارتش عراق در كسب پشتيباني‌هاي قدرت‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي نهفته است. پس از اين عمليات، سپاه به اين نتيجه رسيد كه براي انجام عمليات بزرگ و سرنوشت‌ساز نياز به تجهيزات و جنگ افزارهاي جديد دارد كه بخش عمده‌اي از اين تجهيزات در ارتش موجود است. بنابراين پس از عمليات كربلاي 5، آقايان رفيقدوست و غلامعلي رشيد خدمت حضرت امام خميني رسيدند و درخواست تجهيزات مورد نياز را از ارتش نمودند كه امام هم موافقت فرمودند ولي عملاً واگذار نشد.
منابع و مأخذ
1. هاشمي عماد، خاطرات هاشمي رفسنجاني، اوج دفاع، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، 1388 ص /421
2. هاشمي عماد، خاطرات هاشمي رفسنجاني، اوج دفاع، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، 1388، ص/449، 451 و 453
3. صحيفه امام، مجموعه آثار امام خميني، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني، 1378، جلد 20، ص/194
4. اظهارات سردار احمد غلامپور در بهداروند مهدي، ما و جنگ، تهران، پژوهشكده مطالعات و تحقيقات دفاع مقدس، 1388، ص/286
5. اظهارات سردار غلامعلي رشيد در بهداروند مهدي، ما وجنگ، تهران، پژوهشكده مطالعات و تحقيقات دفاع مقدس، 1388، ص/ 130
6. هاشمي رفسنجاني اكبر، دفاع و سياست، كارنامه و خاطرات سال 1366، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، 1389، صفحه7
* عل?رغم اتخاذ تاكت?ك‌ها? مناسب برا? شكستن خط دشمن در منطقه عمل?ات? كربلا? 5، با ا?ن وجود جنگ?دن در ا?ن منطقه و عبور از خطوط مستحكم دفاع? دشمن ن?از به انگ?زه بس?ار قو? رزمندگان خط شكن داشت. در بعض? مواقع آنقدر شرا?ط برا? نفوذ به خط دشمن سخت م?‌شد كه شجاع‌تر?ن رزمندگان ن?ز، فتح سنگرها? دشمن را غ?ر ممكن م?‌پنداشتند
* در دو روز اول، به دليل عدم آمادگي نيروهاي دشمن، عمليات به خوبي جلو مي‌رفت و رزمندگان موفق شدند 50 تانك دشمن را به غنيمت گرفته و حدود 650 نظامي عراقي را اسير نمايند
* در عمليات كربلاي5 ارتش عراق هرچه در توان داشت در پاتكهاي خود بكار گرفت. با توجه به آنكه واحدهاي احتياط دشمن به منطقه عمليات بسيار نزديك بودند، توانستند بدون نياز به جابجايي گسترده، از حداكثر توان خود براي اجراي آتش‌هاي سنگين و نيز پاتك‌هاي متوالي و شديد، استفاده نمايند
* عمليات كربلاي5 از نظر شدت درگيري و تصميم طرفين جنگ براي كسب موفقيت، يكي از شديدترين نبردهاي دوران جنگ محسوب مي‌گردد

شنبه|ا|24|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جمهوري اسلامي]

[مشاهده در: www.jomhourieslami.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 464]