استوانه فقه و حكمت تنظيم و نگارش: حميد رضا نظري (حكمت) به مناسبت چهلمين سالگرد درگذشت علامه شيخ محمدصالح حائري مازندراني (سمناني)

واضح آرشیو وب فارسی:جمهوري اسلامي: استوانه فقه و حكمت تنظيم و نگارش: حميد رضا نظري (حكمت) به مناسبت چهلمين سالگرد درگذشت علامه شيخ محمدصالح حائري مازندراني (سمناني)
يكي از دانشمندان برجسته و مفاخر بزرگ ايران اسلامي كه ساليان متمادي (بيش از سي سال) درخطه سمنان مي‌زيسته و به واقع مي‌توان ايشان رااز مهمترين و برجسته‌ترين مفاخر معاصر اين منطقه دانست، شيخ محمد صالح علامه حائري مازندراني (سمناني) است. علامه، گرچه متولد مازندران نبوده و خود دركربلاي معلي چشم به جهان گشوده، اما فاميل و نام خانوادگي وي حائري مازندراني است. از طرفي نيز خود دربرخي ازنوشته‌ها لقب سمناني را مطرح مي‌كرده و يا مقيم سمنان را به كاربرده است، چنانكه بعدها نيز بدين نام (سمناني) مشهور مي‌گردد.
اين عالم بزرگ و جليل القدر درسال 1259 هجري شمسي در شهر كربلا متولد شد. مادر وي دختر آيه‌الله حاجي ملا يوسف استرآبادي ازعلماي مشهور آن عصر و صاحب تاليفات بسيار در فقه و اصول بود. علامه حائري فرزند آيه‌الله العظمي ميرزا فضل‌الله حائري مازندراني است.
علامه حائري مقدمات را درطفوليت ازمحضر آخوند ملا عباس اخفش و آخوند ملا علي سيبويه فراگرفت و براي تكميل تحصيلات عازم نجف اشرف گرديد. وي درسن 18 سالگي رسالات علمي را تاليف نموده و به تصديق علماي بزرگ عصر به درجه اجتهاد مي‌رسد.
وي درمحضر بزرگاني همچون شيخ اسماعيل بروجردي و حاج ميرزا حسين بن ميرزا خليل و مرحوم آخوند محمد كاظم خراساني تلمذ نموده و نبوغ علمي خويش را با كسب درجه اجتهاد به اثبات مي‌رساند.
علامه درسال 1324 هجري قمري به علت بيماري چشم، پس از 12 سال تحصيل درنجف اشرف به ايران مراجعت نموده و پس از مدت كوتاهي اقامت در تهران عازم مازندران مي‌شود و در موطن اجدادي خود بابل ساكن مي‌گردد. ايشان دربابل يا بارفروش آن زمان به عنوان امام جماعت و خطيب و مدرس علوم ديني به تربيت شاگردان و ارشاد مردم و تربيت شخصيت‌هاي برجسته مشغول گرديده است.
علامه حائري دراوج قدرت رضاخان با گفتن اين جمله " هركه با قرآن مخالفت كند كافر است، گرچه رضاشاه باشد " زنداني گرديده و پس از تحمل 9 ماه زندان، به سمنان تبعيد مي‌گردد.
علامه حائري در سال 1318 هجري شمسي به اجبار به سمنان تبعيد شده و تاپايان عمرشريفش دراين شهر سكونت داشته است. اين عالم فرزانه پس از 91 سال زندگي درخشان، درشب سه شنبه 21 دي ماه 1350 هجري شمسي دارفاني را وداع گفته و پس از تشييع باشكوهي د ر سمنان و مشهد، درحرم مطهر امام رضا (ع) در دارالسياده مشهد به خاك سپرده مي‌شود.
مرحوم علامه حائري درطول مدت سالهايي كه درمحله اسفنجان سمنان جنب امام زاده يحيي (ع) ساكن بوده علاوه برتربيت شاگردان مبرز، تاليفات و آثار گرانسنگي رادرزمينه‌هاي مختلف علمي، فقهي و فلسفي به رشته تحرير در آورده است. علاوه براينها بسياري از شخصيت‌هاي برجسته علمي كشور و جهان با وي مراوده و مكاتبه داشته‌اند.
مرحوم علامه، بيشتر آثار و تاليفات علمي خود رادرزمان تبعيد درسمنان نگاشته كه پس از رحلت ايشان كليه آثار مكتوب و مخطوطات وي توسط يكي ازفرزندان آن بزرگوار به آستان قدس رضوي اهداء مي‌گردد.
شهرت علمي و جامعيت فكري و فقهي علامه درعصر خويش به نحوي بوده كه مرحوم ايه‌الله ميرزا محمدتقي شيرازي دردستخطي كه به ايران ارسال مي‌كنند كليه احتياطات خود را به ايشان ارجاع مي‌نمايند.
علامه مازندراني علاوه بر تسلط بر علوم عقلي و فقهي و كلامي و... درادبيات و سرودن شعر فارسي و بويژه عربي مهارت فوق‌العاده‌اي داشتند كه مورد تحسين و اعجاب صاحب‌نظران قرار مي‌گيرد. دانشمند ارجمند استاد محمدرضا حكيمي دركتاب ارزشمند ادبيات و تعهد دراسلام (ص 209) مي‌گويد: علامه سمناني از عالمان بزرگ و جامع شيعه بود دراين روزگار، من خود دريكي ازسفرهاي اخيراو به مشهد (حدود سالهاي 38-37) ازوي شنيدم كه مي‌گفت: صاحب كفايه الاصول درتنظيم جلد دوم از يادداشت‌هاي من (كه علامه درسردرس موحوم آخوندي نوشته است) استفاده كرده است. علامه در ادبيات عرب نيز از اساتيد مسلم بود و اطلاعاتي بسيار وسيع داشت و تاليفات و آثاري، ازجمله قصيده بديعيه، و شرحي برآن، حاشيه‌اي برانوارالربيع و ديواني عربي باقي گذاشت: او به فارسي نيز شعر مي‌گفت ولي درنظم عربي، قدرت شگفتي‌زا داشت و يكي از نمونه‌هاي كم مانند ايرانيان بود كه شعرعربي را درحد بالا مي‌سرايند. ازجمله اشعار عربي اوست قصيده (نونيه العجم) قصيده معروف وي، قصيده عينيه فلسفيه او و قصيده بديعيه او و همچنان كتاب سبكيه الذهب كه در آن كفايه الاصول را به نظم در آورده است.
آيه‌الله علامه حائري كه از مراجع مسلم تقليد نيز بود، مورد احترام اكثر مراجع و مردم عصر خويش بوده و تنها كسي است كه ازگذشتگان علماي نجف، سلسله روايت را با يك واسطه به صاحب جواهر مي‌رسانند.
بدين خاطر بسياري از علماء و حتي مراجع جهت اخذ اجازه روايتي و اجتهادي و استفاده از مقام علمي ايشان به محضر وي مي‌شتافتند.
برخي از شخصيتهاي برجسته علمي و معنوي ايران و جهان با ايشان به طرق مختلف مراوده داشته‌اند و يا بنحوي از ايشان كسب فيض نموده‌اند و يا در وصف ايشان مطلبي گفته يانوشته‌اند و يااينكه شعري سروده‌اند كه اسامي آنها بشرح ذيل مي‌بشد:
* مكاتبات و مراجعات آيه‌الله علامه بادانشمندان بلاد اسلامي از دارالتقريب بين المذاهب اسلامي (قاهره)
1-شيخ محمد عبداللطيف (مدير الازهر مصر)
2-شيخ محمود عبدالفتاح العناني
3-شيخ محمود شلتوت عضو جماعه كبارالعلماء المصر
4-شيخ عبدالمجيد سليم
5-شيخ محمدتقي القمي العالم الشيعي (رئيس دانشگاه الازهر مصر)
6-شيخ محمد امين الحسيني
7-شيخ بزرگ آيه‌الله سيد محسن حكيم
* مكاتبات و ملاقات‌هاي آيه‌الله علامه با مراجع بزرگ ايران اسلامي:
1- آيه‌الله العظمي كوهستاني مازندراني
2- حضرت آيه‌الله العظمي حاج سيد محمدرضا موسوي گلپايگاني(رض)
3-حضرت آيه‌الله العظمي حاج سيد احمد خوانساري
4-حضرت آيه‌الله العظمي مرعشي نجفي
5-حضرت آيه‌الله العظمي فقيه سبزواري
6-حضرت آيه‌الله العظمي حاج ميرزا حسن سبزواري
7-حضرت آيه‌الله حاج شيخ كاظم مهدوي دامغاني
8-حضرت آيه‌الله حاج شيخ محمود شاهرودي
9-حضرت آيه‌الله ميرزا خليل كمره اي
10-حضرت آيه‌الله حاج شيخ حسين مقدس
11-حضرت آيه‌الله حاج ميرزا جوادآقا تهراني
12-حضرت آيه‌الله حاج شيخ آقا بزرگ تهراني
13-حضرت آيه‌الله العظمي بروجردي (رض)

14-حضرت آيه‌الله العظمي امام خميني (رض)
* برخي از شخصيتهاي برجسته علمي و ديني كه درسمنان با آيه‌الله علامه ديدار نموده اند:
حضرت آيه‌الله العظمي حاج سيد هاشم نجف آبادي
حضرت آيه‌الله العظمي حاج آقا حسين قمي
حضرت آيه‌الله العظمي حاج سيد هادي ميلاني
حضرت آيه‌الله انصاري سبط شيخ مرتضي انصاري
حضرت آيه‌الله شيخ احمد انصاري سبط شيخ مرتضي انصاري
حضرت آيه‌الله ناصر مكارم شيرازي
حضرت آيه‌الله علامه محمد تقي جعفري، مرحوم علامه جعفري راجع به ملاقات خود با علامه در سمنان خاطره‌اي شيرين را نقل مي‌كند كه اين ملاقات در مجموعه ارزشمند ميراث ماندگار (انتشارات كيهان فرهنگي) مضبوط است.
برخي از شخصيتهاي مشهور علمي و فكري و ادبي ايران اسلامي به مناسبت‌هاي مختلف در آثار ارزنده خويش از علامه تجليل نموده‌اند و يا در زمينه‌اي علمي مبحثي را مطرح نموده و ديدگاههاي علامه را مورد بحث قرارداده‌اند كه ذيلا به نام آنها اشاره مي‌شود:
1-مرحوم علامه محمدتقي جعفري در مقدمه كتاب حكمت بوعلي سينا جلد سوم
2-استاد محمدرضا حكيمي در كتاب ادبيات و تعهد دراسلام
3-مرحوم شيخ آقا بزرگ تهراني در نقباء البشر و نيز دركتاب الذريعه
4-استاد جلال الدين همايي كه باحضرت علامه ملاقات‌ها و مكاتبات علمي داشته است
5-استاد نيما يوشيج (علي اسفندياري) شاعر نوپرداز ادبيات ايران كه مدتي رااز محضر علامه كسب فيض نموده است
6-استاد حسين عماد زاده از اساتيد برجسته دانشگاه تهران
7-استاد ملك الشعراي بهار
8-شيخ محمد شريف رازي مولف كتاب گنجينه دانشمندان
وبرخي دانشمندان ديگر
آثار علمي، فقهي و فلسفي و ادبي علامه حائري بيش از سيصد و شصت اثر گرانسنگ بوده كه درسال 1351 هجري شمسي تحويل آستان قدس رضوي گرديده است. به نظر مي‌رسد اگر تعداد بيانيه‌ها، اعلاميه‌ها و اشعار برخي از امامزاده‌هاي سمنان را كه حضرت علامه به مناسبت‌هاي مختلف گفته ياسروده‌اند بر آثار ايشان ضميمه نمايند قطعا ميزان آثار علامه ازرقم پانصد تجاوز خواهد نمود. دراينجا به برخي از عناوين آثار علامه سمناني اشاره مي‌شود، اين آثار به زبانهاي فارسي و عربي مي‌باشد:
1-ابطال قاعده الواحد لايصدر منه الاالواحد
2-اتحاد عاقل و معقول
3-احكام كفار و فرقه‌هاي مختلف در اسلام
4-احوال اسماعيليه و دولت سيصد ساله فاطميه درمصر
5-اربعين‌ها و كتب ديگر ازبزرگان فريقين
6-حاشيه مكاسب شيخ انصاري
7-حكمت بوعلي سينا در 5 جلد
8-حاشيه انوارالربيع
9-خاتميت محمد (ص)
10- داستانهاي اخلاقي و پنديات فارسي
11-ديوان الادب
12-ذخيره العباد
13-رد استدلالات
14-سبكيه الذهب في نظم كفايه الاصول
15-سيماي ايمان
16-گفتار افلاطون درشرايط تحصيل حكمت
و بسياري آثار ارزشمند ديگر كه فرصت و مجال طرح آن در اينجا نيست.
* علامه حائري سمناني در اوج قدرت رضاخان با گفتن اين جمله "هر كه با قرآن مخالفت كند كافر است، گرچه رضاشاه باشد"، زنداني مي‌گردد و پس از تحمل 9 ماه زندان، به سمنان تبعيد مي‌شود
* علامه سمناني علاوه بر تسلط بر علوم عقلي و فقهي و كلامي در ادبيات و سرودن شعر و به ويژه شعر به زبان عربي مهارت فوق‌العاده داشت و مورد تحسين و اعجاب صاحب‌نظران قرار گرفت.
* علامه سمناني علاوه بر تربيت شاگردان، آثار گرانسنگي در زمينه‌هاي مختلف علمي، فقهي و فلسفي و ادبي به رشته تحرير درآورد

چهارشنبه|ا|21|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جمهوري اسلامي]

[مشاهده در: www.jomhourieslami.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 470]