گفت‌وشنودهمه چيز درباره «صكوك»

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: گفت‌وشنودهمه چيز درباره «صكوك»
گروه بورس- هديه لطفي: در كشورهاي توسعه يافته، بازارهاي مالي از جايگاه خاصي برخوردارند، در حالي كه در ايران، بانك‌ها نقش محوري در اقتصاد دارند؛ به اين معنا كه مردم حضور در بانك‌ها و سرمايه‌گذاري در سپرده‌ها را به واسطه دريافت سود تضمين شده (هرچند كم باشد) مطمئن‌ترين روش براي حفظ ارزش سرمايه خود مي‌دانند.

هرچند بخشي از اين امر را بايد به دليل ناآشنايي مردم با بورس و بازارهاي مالي دانست. اين عدم آشنايي تا اندازه‌اي است كه استقبال عمومي مردم حتي از اوراق مشاركت و صكوك (كه با سود بسيار بالاتر از شبكه بانكي فاقد هرگونه ريسك هستند) در بازار فرابورس قابل توجه نيست؛ اوراقي كه به جاي سود روزشمار 6 درصدي، سود 17 درصدي را به صورت روزشمار و بدون جريمه در اختيار سرمايه‌گذاران مي‌گذارند، اما هنوز عامه مردم با آن بيگانه‌اند. در گفت‌وگوي زير كه با مجيد پيره،‌ كارشناس مالي اسلامي و مشاور فقهي سازمان بورس اوراق بهادار، صورت گرفته، موارد لازم براي سرمايه‌گذاران در مورد اوراق پربازده و كم‌ريسك صكوك تشريح شده است.
مفهوم صكوك چيست و تفاوت آن با اوراق مشاركت عادي در چيست؟
كلمه «صكوك» از جمع «صك» در زبان عربي گرفته شده است كه در فارسي به «اوراق بهادار» ترجمه شده است. در واقع صكوك، گواهي‌هايي با ارزش اسمي يكسان هستند كه پس از عمليات پذيره‌نويسي، مبلغ مندرج در آن توسط خريدار به ناشر پرداخت مي‌شود و دارنده آن، مالك بخشي از دارايي‌ها و منافع حاصل از يك پروژه يا سرمايه‌گذاري خاص است.
صكوك در شكل كلي، همه انواع اوراق بهادار اسلامي را در برمي‌گيرد و با توجه به اينكه اوراق مشاركت نيز در انواع اوراق بهادار اسلامي طبقه‌بندي مي‌شود، بنابراين مي‌توان گفت اوراق مشاركت‌ هم يكي از انواع صكوك به شمار مي‌آيد.
انواع صكوك كدامند؟
صكوك به دو دسته كلي تقسيم مي‌شوند:
صكوك با نرخ بازدهي ثابت.
صكوك با نرخ بازدهي متغير.
اوراق صكوك اجاره و مرابحه از انواع صكوك با نرخ بازدهي ثابت و اوراق مشاركت و مضاربه از صكوك با نرخ بازدهي متغير هستند.
هر يك از انواع صكوك با چه هدفي مورد استفاده قرار مي‌گيرند؟
ابزارهاي مالي اسلامي، كاركردهاي تامين مالي مختلفي دارند و هر يك مي‌توانند در حوزه معيني مورد استفاده قرار گيرند.به طور مثال اوراق مرابحه، ابزار تامين مالي با سررسيد كمتر از يك سال است و بنابراين، براي تامين مالي كوتاه‌مدت مناسب است؛ يا اوراق اجاره از انواع صكوك با دوره سررسيد بيش از يك سال است و در بخش اوراق بلندمدت طبقه‌بندي شده است.بنابراين مي‌توان گفت با توجه به دوره سررسيد اوراق، بنگاه‌هاي اقتصادي در شرايط گوناگون از مدل‌هاي مختلف صكوك استفاده مي‌كنند و در واقع بنگاه‌هايي كه در پي تامين مالي كوتاه‌مدت با ارقام خرد هستند به دنبال اوراق مرابحه و آنها كه به دنبال سررسيد بلندمدت هستند، به دنبال اوراق اجاره مي‌روند.اوراق مضاربه نيز اوراق بهاداري است كه براساس عقد مضاربه طراحي شده است. ناشر اوراق مضاربه با واگذاري اوراق، وجوه متقاضيان را جمع‌آوري كرده و به عنوان مضاربه در اختيار باني قرار مي‌دهد تا آنها را در فعاليت اقتصادي سودآوري به كار گيرد و در پايان هر دوره مالي، سود حاصله را براساس نسبت‌هايي كه روي اوراق نوشته شده، ميان خود و صاحبان اوراق تقسيم كند.
مراحل اجرايي انتشار صكوك اجاره براي متقاضيان تامين مالي چيست؟
انتشار اوراق بهادار اسلامي (صكوك) از روش‌هاي مختلفي انجام مي‌شود. در انتشار صكوك اجاره، بنگاه مالي برخي از دارايي‌هاي خود كه قابليت خلق جريان نقدينگي دارند را شناسايي كرده و آنها را از طريق بازار سرمايه به سرمايه‌گذاران مي‌فروشند. سرمايه‌گذاراني كه در خريد اين اوراق مشاركت دارند، همان افرادي هستند كه دارنده صكوك محسوب مي‌شوند و در واقع به صورت مشاع، مالك دارايي مي‌شوند.دارندگان صكوك بعد از كسب مالكيت مشاع دارايي، آن را به همان بنگاه مالي اجاره مي‌دهند و اجاره بها را در دوره معيني دريافت مي‌كنند.
در حقيقت در الگوي صكوك اجاره، نرخ اجاره بهاي پرداختي به دارندگان صكوك، همان نرخ سود دريافتي سرمايه‌گذاران است.
درخصوص متغير ريسك چه مطالعات و محاسباتي قبل از انتشار صكوك انجام مي‌گيرد؟
برخي از انواع صكوك با نرخ بازدهي ثابت، ريسك كمتري دارند و در مقابل صكوك با نرخ بازدهي متغير از ريسك بيشتري برخوردارند.
از آنجا كه بين ريسك و بازده نسبت مستقيم وجود دارد در نتيجه افراد با پذيرش ريسك بالاتر به دنبال بازدهي بيشتر هستند كه اين مورد درباره صكوك هم صادق است. سرمايه‌گذاران در صكوك پرريسك، در صورتي حاضر به سرمايه‌گذاري هستند كه نرخ سود بيشتري دريافت كنند.نكته مهم در ريسك صكوك اين است كه درآمد آن از محل يك دارايي واقعي حاصل مي‌شود و به همين دليل، مخاطره آن نسبت به ابزارهاي مالي مانند اوراق قرضه كمتر است.در شرايطي كه ريسك برخي از ابزارها در نظام مالي غربي مي‌تواند بحران‌زا باشد، ريسك ابزارهاي مالي اسلامي بحران‌زا نيست و اين مساله، يكي از مزاياي بزرگ صكوك نسبت به اوراق بهادار غيراسلامي است.
مرجع تعيين‌كننده مقبوليت ريسك براي انتشار صكوك چيست؟
نهاد خاصي متولي سنجش ريسك صكوك نيست و در واقع ارزيابي ريسك صكوك بستگي به خود سرمايه‌گذاران دارد، به طوري كه هر كدام از افرادي كه در انواع صكوك سرمايه‌گذاري مي‌كنند، سطح متفاوتي از ريسك را مي‌پذيرند.
در ايران اوراق صكوك به عنوان اوراق بدون ريسك نزد سرمايه‌گذاران شناخته شده است. تا چه حد اين طرز تلقي را صحيح مي‌دانيد؟
اين مطلب را از نظر شخصي قبول ندارم، چون در ايران انتشار اوراق بيشتر از طريق مدل‌هاي بدون ريسك صورت گرفته، اين در حالي است كه در برخي بازارهاي مالي اسلامي، صكوك‌هايي با ريسك‌ بالاتر منتشر مي‌شود.
نرخ سود 17 تا 5/17 درصدي كنوني، چگونه براي اوراق صكوك به دست آمده است؟
نرخ سود كنوني صكوك در مقايسه با ساير اوراق بهادار رقيب، تعيين و مشخص مي‌شود.
در شرايط كنوني كه نرخ سپرده‌هاي بانكي و اوراق مشاركت، وضعيت مشخصي دارند، نرخ صكوك اجاره نيز بايد به صورتي تعيين شود كه براي سرمايه‌گذاران به عنوان يك ابزار سرمايه‌گذاري جذاب به حساب آيد و به همين دليل، صكوك تاكنون با نرخ‌هاي مورد اشاره منتشر شده‌اند.
در بازارهاي مالي دنيا نرخ بازده صكوك چگونه است؟
بستگي به ساختار و نوع صكوك، نرخ بازده آن متفاوت است. در برخي مدل‌هاي صكوك، حداقل نرخ سودي تضمين مي‌شود كه به سرمايه‌گذاران پرداخت شود، اين در حالي است كه برخي ديگر هيچ تضميني براي پرداخت سود ندارند.
چرا پس از يك دوره انتشار سريع و گسترده اوراق صكوك، در حال حاضر انتشار اوراق جديد با ركود مواجه شده است؟
علت عمده اين ركود، نرخ بالاي سود اوراق است كه متقاضيان تامين مالي را تحت فشار قرار مي‌دهد. براي رفع اين مشكل نيز سازمان بورس در حال مذاكره است تا نرخ اوراق به گونه‌اي تنظيم شود تا هم براي متقاضيان تامين مالي و هم براي سرمايه‌گذاران مطلوب باشد و به‌اين ترتيب بازار نوپاي صكوك تقويت خواهد شد؛ البته اين فرآيند زمانبر است.
آشنايي و استقبال مردم و متقاضيان انتشار از صكوك در بازار سرمايه چگونه افزايش خواهد يافت؟
در شرايط حاضر كه بازار نوپا است، بايد تبليغات و اطلاع‌رساني در اين زمينه بيشتر شود تا هم بنگاه‌هاي متقاضي استفاده‌كننده از صكوك از قابليت انتشار اوراق مطلع شوند و هم سرمايه‌گذاران با منافع صكوك آشنا شوند.
چشم‌انداز توسعه انتشار اين بازار جديد مالي را چگونه مي‌بينيد؟
صكوك در كشورهايي مانند مالزي و قطر از سابقه انتشار بيشتري برخوردار است و اگر سابقه انتشار صكوك در اين كشورها را بررسي كنيم، پي مي‌بريم كه اين اوراق بهادار اسلامي با استقبال زيادي از سوي سرمايه‌گذاران و همچنين سياست‌گذاران نظام پولي و مالي مواجه شده است. حال سوالي كه مطرح مي‌شود اين است كه علت جذابيت اين اوراق براي آنها چيست؟ علت اين است كه آنها در يك ابزار مبني بر قوانين و شريعت اسلام سرمايه‌گذاري مي‌كنند و در واقع اين ابزار از معاملات ربوي به دور است.دليل جذابيت اين اوراق براي سياست‌گذاران نيز اين است كه اين ابزار برخلاف انواع ديگر ابزارهاي غيراسلامي بحران‌زا نيست و بالطبع مورد استفاده بيشتر قرار مي‌گيرد.
در ايران نيز با فرهنگ‌سازي بيشتر، استقبال گسترده‌تر از صكوك در سال‌هاي آينده مورد انتظار است.

سه|ا|شنبه|ا|20|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 139]