نگاهي به اهميت و فضيلت صلوات بر محمد و آل محمد

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نگاهي به اهميت و فضيلت صلوات بر محمد و آل محمد
خبرگزاري فارس: در آيه 56 سوره احزاب آمده است كه «خدا و فرشتگان بر پيامبرش درود و صلوات مي فرستند.» اكنون اين پرسش مطرح مي شود كه مفهوم صلوات خدا و فرشتگان چيست و كيفيت صلوات بر پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلّم) چگونه است.

مفهوم و كيفيت صلوات :

در آيه 56 سوره احزاب آمده است كه «خدا و فرشتگان بر پيامبرش درود و صلوات مي فرستند.» اكنون اين پرسش مطرح مي شود كه مفهوم صلوات خدا و فرشتگان چيست و كيفيت صلوات بر پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلّم) چگونه است.براساس رواياتي كه شيعه و سني به طور گسترده، به نقل آن پرداخته اند، كيفيت صلوات بر آن حضرت به دست مي آيد.ابوحمزه ثمالي از كعب بن عجره حديث مي كند، آنگاه كه آيه صلوات بر پيامبر نازل شد، گفتيم: يا رسول ا...! ما مي دانيم كه چگونه بر شما سلام دهيم اما كيفيت صلوات بر شما چگونه است. حضرت فرمودند كه بگوييد: «اللهم صل علي محمد و علي آل محمد كما صليت علي آل ابراهيم انك حميد مجيد اللهم بارك علي محمد و علي آل محمد كما باركت علي آل ابراهيم انك حميد مجيد.»(1)برجستگي «آل پيامبر» در اين حديث و حضور قطعي ايشان در كنار پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلّم) به هنگام درود بر آن حضرت نشان از رفعت مقام آنان و حضور دائمي عترت در كنار سنت پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلّم) دارد. در اهميت اين حضور بايد گفت، پيامبر صلواتي را كه شامل آل و خاندان آن حضرت نباشد نكوهش كرده و از آن به صلوات «ابتر و ناقص» ياد كرده است. به عنوان مثال، ابن حجر هيثمي كه از بزرگان اهل سنت است، روايت كرده كه پيغمبر فرمود: «بر من درود ناتمام نفرستيد.» گفتند: درود ناتمام چيست؟ فرمود: «اينكه بگوييد اللهم صل علي محمد بگوييد اللهم صل علي محمد و آل محمد(2)در تفسير «الدر المنثور، سيوطي هجده حديث از پيامبر نقل شده كه بر اساس آن «آل محمد» را به هنگام صلوات بايد ذكر كرد.»(3) در روايتي ديگر، قبولي نماز مشروط به صلوات بر پيامبر و خاندان او معرفي شده و آمده است: «هر كس نماز بگزارد و در آن بر من و اهل بيتم صلوات نفرستد، نمازش قبول نيست.(4)

اهميت صلوات :

صلوات شعار رسمي مسلمانان است كه هر صبح و شام بارها در بهترين عبادت خويش (نماز) آن را تكرار مي كنند. صلوات پيوسته خداوند و فرشتگان بر پيامبر و امر تأكيدي به مؤمنان بر تداوم صلوات بر ايشان را تسليم بودن در برابر فرمانهاي پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلّم) جلوه ديگري از اين اهميت است. «ياايها الذين ءامنوا صلوا عليه و سلموا تسيماً»در روايتي از امام صادق(عليه السّلام) آمده است كه ابوبصير سؤال كرد: منظور از صلات بر پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلّم) را فهميده ايم، اما معني تسليم بر او چيست؟ امام فرمود: «منظور تسليم بودن در برابر او در هر كار است.» (5)از صلوات، در روايات به عنوان «برترين اعمال» ياد شده، چنانكه خوارزمي در «مناقب» خود از ابوعلقمه نقل كرده كه روزي پيغمبر(صلي الله عليه و آله و سلّم) نماز صبح را با ما گزارد و بعد از آن به ما رو كرد و فرمود: «اي ياران، من ديشب عموي خود حمزة بن عبدالمطلب و برادرم جعفربن ابيطالب را در خواب ديدم. از ايشان پرسيدم: فدايتان شوم، كدام اعمال را برتر يافتيد؟ گفتند: بهترين اعمال را در سه چيز يافتيم: صلوات بر شما، آب دادن تشنگان و دوستي علي بن ابيطالب(عليهما السّلام).(6)

در روايتي ديگر كه اهميت صلوات را نشان مي دهد، از امام صادق(عليه السّلام) به نقل از پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلّم) مي فرمايند: «هر كه نزد او نام من آورده شود و او صلوات بر من نفرستد، حق تعالي او را از بهشت دور گرداند.» (7) البته چنين عقوبت سنگيني از آن كسي است كه عمداً و از روي دشمني با آن بزرگواران از ذكر صلوات روي برتابد.وجوب صلوات در نماز و مشروط بودن قبولي آن بر درود بر پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلّم) و خاندان پاك وي، جلوه ديگري از اهميت صلوات را بيانگر است. اجماع علماي شيعه به وجوب صلوات در تشهد اول و دوم نماز است. علاوه بر رواياتي كه از امامان شيعه در اين زمينه آمده است، در كتابهاي اهل سنت نيز رواياتي كه بر وجوب صلوات دلالت مي كند، كم نيست. در روايتي، قبولي نماز مشروط بر صلوات بر پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلّم) و اهل بيت(عليهم السّلام) ياد شده است: «من صلي صلوة و لم يصل فيها علي و علي اهل بيتي لم تقبل منه»(8)از اين رو، از فقهاي اهل سنت «شافعي، آن را در تشهد دوم واجب مي داند و از احمدبن حنبل و جمعي ديگر از فقها بر وجوب آن عقيده دارند؛ اگر چه «مالك» و «ابوحنيفه» و عده اي نيز آن را مستحب مي دانند.(9)عده اي از مفسران بر اساس برخي روايات معنا و حقيقت صلوات را با پيمان روز الست (الست بربكم، قالوا بلي...) و عالم ذر مرتبط دانسته و صلوات را تجديد عهد و ميثاق با عهد اوليه آدم در آغاز خلقت دانسته اند.

از امام موسي بن جعفر(عليهما السّلام) روايت شده كه: كسي كه صلوات بر پيغمبر اكرم(صلي الله عليه و آله و سلّم) مي فرستد، معنايش آن است كه وفاي به عهد و ميثاقي كه در عالم ذر پروردگار فرمود «الست بربكم و محمد نبيكم و علي امامكم» بر زبان آورده و قبولي آن را اعلام مي كند و تجديد عمل و ميثاق به عمل مي آورد.(10)و آخرين سخن در اهميت صلوات شمار فراواني از روايات پيامبر و معصومين(عليهم السّلام) است كه فضيلت و آثار دنيوي و اخروي صلوات را بيان مي كنند و به جرأت مي توان گفت درباره كمتر ذكر و عبادتي مي توان چنين فضايل و آثاري را جست كه گوشه اي از اين فضايل و آثار را مورد اشاره قرار مي دهيم.

آثار و فضايل صلوات :

صلوات از سوي گوينده آن شعاري ظاهري و بدون پشتوانه نيست تا از فضايل بي شمار آن در روايات تعجب كنيم و انگشت حيرت بر دهان افكنيم و ذكري چنين كوتاه چگونه فضايلي چنين متبرك دارد: بر اهل ذكر و ايمان پوشيده نيست كه تمامي اذكار از جمله صلوات بر پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلّم) و خاندان پاكش يك لفظ و يك معنا دارد. تكرار لفظ بدون توجه به معنا سود چنداني ندارد و عمده فضايل در حقيقت ذكر و عبادت نهفته است. چنانكه خداوند مي فرمايد: «اي مردمان شما همگي فقير درگاه الهي هستيد.»(11) صلوات گوينده حقيقتي با واسطه قرار دادن پيامبر و خاندانش و با درود فرستادن بر آنان طلب رحمت و آمرزش مي نمايد تا با دعايي اين چنين از ذات غني بي نيازي طلب نمايد. چنانكه گفتيم، صلوات از جانب غير خدا طلب رحمت است.در آيه صلوات نيز خداوند بلافاصله بعد از امر به صلوات بر پيامبر دستور اكيد به تسليم شدن در برابر فرمان ايشان كه فرمان او فرمان خداست، مي دهد. به نظر مي رسد چنين دستوري بعد از امر به صلوات براي آن است كه بفهماند حقيقت درود بر ايشان، تسليم بودن در برابر امري نبوي است و چنين تسليمي حيات جاودانه و حقيقي به آدمي مي بخشد و او را رستگار مي كند و اي اهل ايمان، آنگاه كه خدا و رسول به آنچه شما را حيات مي بخشد فرا مي خوانند، اجابت كنيد.»(12) با بررسي روايات فضاييل صلوات، چنين به دست مي آيد كه بخشي از اين آثار مربوط به زندگي دنيوي و بخشي به زندگاني اخروي مربوط است كه به برخي از آنها اشاره مي كنيم، اگر چه ممكن است برخي از اين آثار مشترك بين دنيا و آخرت باشد.

الف) آثار دنيوي
1 - نقش صلوات در استجابت دعا

در ادعيه و روايات معصومين(عليهم السّلام) ميان صلوات و مستجاب شدن دعا ارتباط عميقي ديده مي شود.

در دعاهاي صحيفه سجاديه، مناجات شعبانيه، مكارم الاخلاق و... صلوات به گونه اي در ابتدا يا آخر دعا آمده است، زيرا صلوات دعاي مقبوله است.(13) و روايت ديگري نقل شده كه: «هر كسي حاجتي از خداوند دارد، ابتدا صلوات بر پيامبر و آل او گويد سپس حاجت بخواهد و سپس صلوات گويد، زيرا خداوند كريم تر از آن است كه دو طرف دعا را مستجاب كند و وسط آن را مستجاب نشده رها نمايد، زيرا صلوات بر پيامبر و آل او محجوب و در پرده باقي نمي ماند و حتماً مستجاب مي شود.»(14) از آن جا كه خداوند از مؤمنان خواسته است كه به سوي او با وسيله و واسطه اي تقرب جويند (يا ايها الذين امنوا اتقواا... و ابتغوا اليه الوسيله) (15) صلوات به معناي واسطه قرا دادن واسطه هاي فيض الهي براي تقرب به خدا و درك رحمت الهي است چنانكه در تفسير اين آيه به رواياتي برمي خوريم كه معصوم(عليه السّلام) مي فرمايد: «منظور از وسيله در اين آيه، ما اهل بيت هستيم.»(16) از رسول خدا نيز روايت شده كه: «صلوات شما بر من باعث روا شدن حاجات شما مي شود و خداوند را از شما راضي مي گرداند و اعمال شما را پاكيزه مي كند.»(17)

2 - همراهي با ملائكه و برخورداري از استغفار آنان:

از آنجا كه ملائكه پيوسته بر پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلّم) صلوات مي گويند، صلوات مؤمنان به معناي همراهي با فرشتگان نيز هست ملائكه نيز براي كسي كه صلوات مي فرستد استغفار مي كند و براي او صلوات مي فرستند. از رسول خدا(صلي الله عليه و آله و سلّم) روايت شده كه حق تعالي مي فرمايد: «هر بنده اي كه براي تو صلوات فرستد، هفتاد هزار فرشته بر او صلوات مي فرستند و هر كه هفتاد هزار فرشته بر او صلوات فرستد، اهل بهشت خواهد بود.» (18)

3 - صلوات، از بين برنده «نفاق» و «غم» و «بخل»:

از پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلّم) نقل شده: «صلوات و درود بر من و خاندان من نفاق را از بين مي برد.» (19) و در روايتي ديگر به امام علي(عليه السّلام) توصيه مي كند كه هرگاه امري تو را اندوهگين ساخت، بر پيامبر و آل او صلوات فرست...» (20) و بر اساس روايتي ديگر از امام حسن مجتبي(عليه السّلام) از پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلّم) : «بخيل كسي است كه چون نام من در نزد او برده شود، بر من صلوات نفرستد.» (21)حصول عافيت، توانگري و غنا، به ياد آمدن فراموش شدها به وسيله صلوات و پاكيزه و طيب شدن مجالس با ذكر صلوات، از جمله آثار ديگر صلوات است كه در روايات به آنها اشاره شده است.

ب) آثار اخروي صلوات

اگر چه برخي از آثار ياد شده در آخرت نيز محقق است، اما بخشي از آثار مختص زندگي اخروي است كه به آنها اشاره مي كنيم:

1 - قرب به رسول ا... (صلي الله عليه و آله و سلّم) و بهره گيري از شفاعت آن حضرت:

پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلّم) مي فرمايد: «هركس بر من صلوات بفرستد، شفاعت من به او مي رسد.» (22) و «نزديكترين مردم در روز قيامت بر من در هر جا كه باشد كسي است كه بر من بيشتر در دنيا صلوات بفرستد.» (23)

2 - كفاره گناهان، خلاصي از آتش و رفع عذاب قبر:

امام رضا(عليه السّلام) مي فرمايد: «كسي كه نتواند با كارهاي نيك گناهانش را بپوشاند، بايد فراوان بر محمد و آل محمد درود فرستد كه صلوات گناهان را نابود مي كند.»(24)و نيز فرمودند: «صلوات بر من نور است بر صراط و هر كس بر صراط نور باشد، از اهل نار نخواهد بود. » (25) «بسيار بر من صلوات فرستيد كه صلوات بر من نور است در قبر و نور است در بهشت.»(26)

3 - بهره مندي از حسنات مضاعف و سنگيني بر ترازوي اعمال نيك:

از انس بن مالك روايت شده كه گفت: بر پيامبر خدا(صلي الله عليه و آله و سلّم) داخل شدم و نديدم هيچ روزي كه مسرورتر و شاداب تر از آن روز باشد،از دليل آن پرسيدم فرمود: «چرا شاداب نباشم، حال آن كه جبرئيل هم اكنون بيرون رفت از نزد من و گفت كه خداوند فرمود: هر كسي يك بار بر تو صلوات فرستد، ده صلوات بر او مي فرستم، ده سيئه را از او محو مي كنم و ده حسنه براي او مي نويسم.»همچنين از امام صادق(عليه السّلام) روايت شده «سنگين ترين چيزي كه در روز قيامت در ترازوي اعمال مي گذارند، صلوات بر حضرت رسول و اهل بيت ايشان است.»(27) با اين حال، آنچه ذكر آن رفت تنها بخشي از آثار و فضايل درود بر پيامبر و خاندان پاك ايشان است كه صد البته روايات بيش از آن است كه اين نوشتار گنجايش ذكر آن را داشته باشد. اميد آن كه ذكر اين فضايل مقدمه عمل به آن و بهره مندي از آثار گسترده آن باشد.

پي نوشتها :
1 - تفسير منهج الصادقين، ج 7، ص 335/ سنن ابن ماجه ج1، ص 293
2 - تفسير، 7 نمونه، ج 17، ص 319
3 - تفسيرالميزان، ج 16، ص 517
4 - الصواعق المحرقه، ص 147-146
5 - تفسير مجمع البيان، طبرسي، ج 7، ص 579
6 - منهج الصادقين، همان، ص 361
7 - اصول كافي، كليني، ج 2، ص 395
8 - بررسي آيات و روايات صلوات، مرتضي محسني كبير ص 123
9 - منهج الصادقين، همان، ص 357
10 - تفسير جامع، ج 5، ص 37
11 - فاطر/آيه 15
12 - انفال/ آيه 24
13 - بررسي آيات و روايات صلوات، ص 9
14 - اصول كافي، همان، ص 252
15 - مائده/ آيه 35
16 - تفسيرالميزان، ج 5، ص 517
17 - همان، ص 326
18 - جامع الاخبار، فصل 28، ص 68
19 - محجة البيضاء، ج 2، ص 313
20 - كنز العمال، ج 1، ص 181
21 - همان، ص 289
22 - شرح و فضايل صلوات، ص 86
23 - همان، ص 85
24 - آثار الصادقين ج 11،ص 214

نويسنده:علي اسدي
.............................................................................
انتهاي پيام/

چهارشنبه|ا|7|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 218]