بيش از ۵۰ درصد معلوليت هاي ناشي از آسيب نخاعي قابل پيشگيري است

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: بيش از ۵۰ درصد معلوليت هاي ناشي از آسيب نخاعي قابل پيشگيري است
ضايعات نخاعي كه جزو ناتوان كننده ترين صدمات است، نه فقط كيفيت زندگي فرد را دچار اختلال مي كند بلكه زندگي اعضاي خانواده را نيز تحت تاثير قرار مي دهد. متاسفانه اين دسته از آسيب هاي جسماني در كشور ما به دليل وقوع تصادفات رانندگي و سوانح گسترش پيدا كرده است. چنانكه طبق اعلام وزارت بهداشت هر ساعت ۲ ضايعه نخاعي در كشور رخ مي دهد. به گزارش ايرنا در حال حاضر مهم ترين علت وقوع ضايعات نخاعي، تصادفات است و سقوط از ارتفاع، كوهنوردي، سوانح مختلف و همچنين انجام ورزش هاي مختلف جزو ديگر علل محسوب مي شود. به گفته دكتر كاظم البرز كوه عضو انجمن حمايت از معلولان ضايعات نخاعي ايران، مهم ترين راه جلوگيري از ضايعات نخاعي، پيشگيري است. در همه مواردي كه ضايعه نخاعي رخ مي دهد، اگر اطرافيان بيمار آسيب ديده به دقت كار امدادرساني را انجام دهند، از وقوع بيش از نيمي از معلوليت ها پيشگيري مي شود.

آناتومي ستون فقرات

ضايعات نخاعي به صدمه هايي گفته مي شود كه طي آن به طناب نخاعي آسيب وارد شود و در اثر ضربه استخوان ها، عروق خوني، ليگمان هاي اطراف ستون فقرات صدمه مي بيند. دكتر سرمد قباد جراح و متخصص مغز و اعصاب با بيان اين مطلب به خراسان مي گويد: بيشتر اين ضايعات در اثر سوانح رانندگي، سقوط از ارتفاع و در تابستان بر اثر شيرجه در آب هاي كم عمق رخ مي دهد و زندگي فرد را تحت تاثير قرار مي دهد. بهتر است قبل از تشريح چگونگي وقوع ضايعه نخاعي آناتومي ستون فقرات را توضيح دهيم. ستون مهره ها از قاعده جمجمه شروع مي شود و در تمام طول گردن، تنه، ناحيه كمري و خاجي امتداد پيدا مي كند تا به لگن متصل مي شود. اين ستون شامل ۲۶ مهره است و ۷ مهره گردني، ۱۲ مهره سينه اي، ۵ مهره كمري، ۵ مهره خاجي و يك مهره دنبالچه اي را شامل مي شود. اين ۲۶ مهره توسط ديسك، رباط ها، ليگمان ها و عضلات به هم اتصال دارد. اين مهره ها قوس و انحناهايي دارد. به طوري كه در ناحيه گردن به سمت عقب، در ناحيه پشتي به سمت جلو و در ناحيه كمر، قوس مهره ها به سمت عقب است. مجموعه مهره ها قابليت انعطاف پذيري براي ثبات و حركت و خم شدن به طرف جلو، عقب و طرفين را دارد از نخاع كه داخل ستون فقرات آويخته شده است، محافظت مي كند. نخاع در واقع بخشي از سيستم اعصاب مركزي است كه باعث انتقال پيام هاي عصبي از مغز به اندام ها مي شود. نخاع در تمام طول ستون مهره ها امتداد ندارد و به علت تفاوت سرعت رشد مهره ها با طناب نخاعي، نخاع كوتاه تر است و در يك فرد ۱۲ ساله انتهاي نخاع در مرز ديسك مهره اول و دوم كمري قرار دارد و از آن به بعد شبكه حجيمي از ريشه هاي عصبي وجود دارد كه به دليل شبيه بودن به دم اسب به« كودااكواينا» مشهور است. طول نخاع در افراد بالغ ۴۵ سانتي متر است و همراه با رشته هاي عصبي آن مانند يك شبكه تلفني، سيستم اعصاب مركزي را به قسمت هاي مختلف مرتبط مي كند. تمامي پيام هاي حسي اندام ها براي رسيدن به مغز بايد از نخاع عبور كند و به مغز برسد. از طرف ديگر كل پيام هاي حركتي كه از قشر مغز صادر مي شود براي رسيدن به اندام ها بايد از نخاع عبور كند.

دكتر قباد با بيان اين كه بسته به محل ضايعه نخاعي، ارتباط اعصاب پايين تر از محل ضايعه با مغز مختل مي شود و مانند شبكه اي كه دچار اختلال شده باشد، پيامي از هيچ سو مخابره نمي شود، تصريح مي كند: در عين حال كليه فرامين از نواحي بالاي ضايعه متوقف مي شود و در نهايت به از بين رفتن كليه حس ها، درد، گرما و سرما منجر مي شود. از سوي ديگر اعصاب باقي مانده در زير ناحيه ضايعه ديده به طور خودكار و بدون كنترل قشر مغز مي توانند فراميني را به اندام ها صادر كنند. به اين ترتيب بسته به سطحي كه آسيب مهره اي ايجاد شده است، انواع گوناگوني از ضايعات نخاعي رخ مي دهد كه در ادامه به اختصار به توضيح آن ها مي پردازيم.

انواع ضايعات نخاعي

به طور كلي ضايعات نخاعي با توجه به عوارضي كه در اندام فوقاني و تحتاني به جا مي گذارد، در ۲ سطح تعريف مي شود. اگر ضايعه در سطح مهره هاي سينه اي (پشتي) يا پايين تر از آن اتفاق بيفتد، باعث فلجي در اندام هاي تحتاني مي شود كه از آن تحت عنوان (Paraplegia) نام مي برند. در اين حالت فرد قادر به حركت دادن پاها نيست.حال اگر ضايعه به صورت فلج كامل نباشد Paraparesia خوانده مي شود. اين ضايعات نخاعي باعث اختلال در عملكرد روده، مثانه، اعمال جنسي و در صورت اختلال شديد باعث اختلال در عملكرد تنفسي مي شود. دكتر قباد با بيان اين كه ضايعه در نخاع گردني به فلج شدن دست و پا منجر مي شود، نام علمي عارضه را quadriplegia بيان مي كند.به گفته وي اگر عارضه به صورت ناقص رخ دهد quadriparasis نام دارد. هرچه ضايعه نخاعي به مغز نزديك تر باشد، شدت ضايعه نخاعي بيشتر و بخش گسترده تري از بدن تحت تاثير آن قرار مي گيرد. اگر ضايعه در ناحيه مهره اول تا چهارم گردني اتفاق بيفتد، حيات فرد به خطر مي افتد و ممكن است به دليل درگيري عضلات بين دنده اي و اشكالاتي كه در تنفس فرد ايجاد مي شود، وي جان خود را از دست بدهد.همچنين ضايعات نخاعي را به ۲ دسته كامل و ناقص تقسيم مي كنند. در ضايعات نخاعي كامل، طناب نخاع كاملا قطع مي شود و فرد هيچ گونه حس و حركتي زير سطح ضايعه ندارد ولي در ضايعات ناقص، برخي از حس ها به طور خفيف در بخش هايي از سطوح ضايعه ديده به پايين باقي مي ماند. در اين شرايط در واقع قسمتي از نخاع سالم مانده است و مي تواند بخشي از عملكرد خود را انجام دهد.دكتر قباد با بيان اين كه بسته به سطح آسيب ممكن است آسيب وارده به خود نخاع يا ريشه هاي عصبي جدي باشد و فرد به آسيب نورون حركتي فوقاني يا نورون حركتي تحتاني مبتلا شود، مي گويد: در مورد اعمال حسي هم ممكن است شاهد از دست دادن حس، كاهش حس از دست دادن حساسيت يا به وجود آمدن احساس هاي غيرطبيعي مثل سوزش يا كرختي يا گزگز غيرعادي و بيش از حد در بيمار باشيم.

علل بروز آسيب هاي نخاعي

آسيب هاي نخاعي، ضربه اي يا غيرضربه اي است. بيشتر آسيب ها از نوع ضربه اي است كه به دليل شكستگي ستون مهره ها و به دنبال تصادفات ايجاد مي شود. گاهي اين عارضه به دليل كشيدگي بيش از حد نخاع ايجاد مي شود كه معمولا در مواردي كه خودرو واژگون مي شود و مصدوم را از زير لاشه خودرو خارج مي كنند يا مصدومان زمين لرزه را از زير آوار بيرون مي كشند، رخ مي دهد و باعث معلوليت هميشگي فرد مي شود. شكستگي ستون فقرات، دررفتگي مهره ها، شكستگي همراه با دررفتگي، آسيب حاد ديسك بين مهره اي، كنده شدن يا پارگي ريشه هاي عصبي از محل اتصال به نخاع، صدمات برون ريز كه به ايجاد هماتوم اپيدورال و سابدورال در اطراف نخاع منجر مي شود و زخم هاي بسيار شديد از مهم ترين عوامل آسيب نخاعي ناشي از ضربه است. درست به همين دليل است كه گفته مي شود امدادرساني صحيح به هنگام وقوع حادثه يا تصادف رانندگي مي تواند از معلوليت فرد جلوگيري كند. عوامل غيرضربه اي كه به ضايعه نخاعي منجر مي شود، شامل فتق ديسك بين مهره اي، لغزش مهره، تنگي مجراي مهره ها، مشكلات عروقي، بيماري ALS، بيماري ام اس، تومورهاي ستون فقرات، عفونت ها و آرتروز شديد ستون فقرات به خصوص در ناحيه كمر است كه فقط ۳۰ درصد موارد آسيب هاي نخاعي را به خود اختصاص مي دهد.خوب است بدانيد احتمال آسيب به نخاع در هر سطحي وجود دارد اما احتمال آسيب در ۲ ناحيه بين مهره هاي ۶ و ۷ گردني و مهره دوازدهم پشتي و اول كمري بيشتر است و علت آن تحرك زياد يك قسمت و ثبات قسمت ديگر است كه آن را آسيب پذير مي كند.نكته اين جاست كه اگر عموم مردم و امدادگران آموزش برخورد با مصدومان سوانح را ببينند، بهتر مي توان پيشگيري را كه بسيار ارزان تر و راحت تر از درمان است، انجام داد. رعايت ABC يعني باز نگه داشتن مجاري تنفسي، تنفس و گردش خون در هنگام امدادرساني و انتقال مصدوم به مراكز درماني اصل بسيار مهمي است كه حتما بايد آموزش داده شود. در صحنه تصادف بايد مجاري تنفسي فرد باز شود، امكان تنفس وي فراهم شود و از مسدود شدن يا توقف گردش خون جلوگيري كنيم. در مراجعه به مراكز درماني گرفتن عكس معمولي از ناحيه گردن براي تمام مصدومان ضروري است. توجه به ضربات مغزي و خونريزي مغزي و تشخيص از طريق سي تي اسكن يا ام آر آي نيز ضروري است و ضايعات شكمي هم بايد مورد توجه قرار بگيرد.

اعمال اورژانسي شامل جراحي براي برداشتن استخوان از مهره شكسته كه به آسيب نخاعي منجر مي شود و يا برقراري ثبات در ستون فقرات، درمان هاي دارويي، درمان اختلالات مثانه و روده، مراقبت پوستي، توان بخشي و بازتواني بيمار صدمه ديده، شامل فيزيوتراپي، كاردرماني، آب درماني، استفاده از وسايل كمكي براي راه اندازي بيمار مثل صندلي چرخدار، واكر و درمان هاي روان پزشكي و مشاوره هاي روان شناسي براي اين گونه بيماران توصيه مي شود.

محافظت از گردن نقش عمده اي در پيشگيري از آسيب هاي نخاعي دارد

پيشگيري از ضايعات نخاعي بهترين راهكار مقابله با اين دسته از آسيب هاست. اگر امدادرساني به مصدومان تصادف يا افرادي كه زير آوار مانده اند، اصولي و صحيح انجام شود هرگز يك ضايعه جزئي به معلوليت مادام العمر تبديل نخواهد شد.دكتر سرمد قباد متخصص جراح مغز و اعصاب با بيان اين مطلب به خراسان مي گويد: هرگز نبايد مصدوم را روي زمين يا هر جاي ديگري كشيد يا بلند كرد. محافظت از گردن نقش بسيار عمده اي در پيشگيري از آسيب هاي نخاعي دارد. مصدوم را بايد سريع روي يك تخته قرار داد و سپس منتقل كرد. از حمل و نقل بيمار با پتو يا بلند كردن دست و پاي بيمار بايد پرهيز شود زيرا ممكن است باعث كشيدگي طناب نخاعي شود. در تمام مراحل نقل و انتقال بايد اصل را بر ستون فقرات شكسته يا بي ثبات گذاشت و تلاش كرد كه ستون مهره ها ثابت باشد تا فرد به مركز درماني برسد.

جمعه|ا|16|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 191]