موقعيت حزب‌الله در فضاي سياسي لبنان

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: موقعيت حزب‌الله در فضاي سياسي لبنان
خبرگزاري فارس:مقاله حاضر با نگاهي به شرايط سياسي در لبنان و موقعيت حزب‌الله، تأثيرات ترور مغنيه و واكنش‌هاي احتمالي حزب‌الله پس از تحولات اخير را مورد بررسي قرار مي‌دهد.

اهميت
فضاي سياسي، اجتماعي و رواني لبنان همچنان ناآرام و متلاطم است و جدال‌هاي سياسي و حزبي دو گروه رقيب، با درگيري‌هاي خشونت‌بار اخير، به اوج خود رسيد. اگرچه با توجه به ساختار خاص اجتماعي و وضعيت دموگرافي لبنان، اين كشور همواره مستعد بروز رقابت‌ها و كشمكش‌هاي سياسي، قومي و مذهبي بوده است، اما با تداوم بن‌بست سياسي اخير، مرزبندي طرفين منازعه بيش از گذشته نمودار شده است. جدال دولت سينوره و متحدانش در ائتلاف 14 مارس و مخالفين دولت (ائتلاف حزب‌الله، امل و ميشل عون)، فراتر از جدال‌هاي معمول سياسي است و نشانگر رويارويي دو ديدگاه، نگرش و طرز تفكر است؛ نگاهي كه خواهان همسويي بيشتر لبنان به غرب مي‌باشد و در مقابل ديدگاهي كه تعلقات منطقه‌اي لبنان را نسبت به همسويي با غرب ترجيح مي‌دهد. حزب‌الله لبنان با گذشت 25 سال از فعاليتش تبديل به جرياني قدرتمند، معتبر و تأثيرگذار در فضاي سياسي و اجتماعي لبنان شده است كه اعتبار و موجوديت خود را در صحنه مقاومت عليه اسرائيل كسب نموده است. ترور عماد مغنيه، درگيري‌هاي داخلي و تداوم مخالفت‌هاي گروه 14 مارس در قبال حزب‌الله، اين جنبش را با شرايطي كاملاً متفاوت و با مقتضياتي تازه مواجه ساخته است. مقاله حاضر با نگاهي به شرايط سياسي در لبنان و موقعيت حزب‌الله، تأثيرات ترور مغنيه و واكنش‌هاي احتمالي حزب‌الله پس از تحولات اخير را مورد بررسي قرار مي‌دهد.

تحليل
1- لبنان، در كشاكش و انتظار
تحولات چند سال گذشته لبنان، فضاي سياسي اين كشور را كاملاً دگرگون و متلاطم ساخته است. لبنان در طي دهه 90 ميلادي، دوره‌اي از ثبات سياسي و رشد اقتصادي را تجربه نمود و خروج اسرائيل از بخش‌هاي اشغالي لبنان در مي 2000، نويدبخش شرايط مناسب‌تري براي لبنان بود. تصميم پارلمان لبنان در سپتامبر 2004، مبني بر تمديد دوره رياست جمهوري اميل لحود و متعاقب آن صدور قطعنامه 1559 شوراي امنيت، پاياني بر دوره 15 ساله آرامش لبنان بود. آرامشي كه اين كشور كوچك پس از 15 سال جنگ داخلي تجربه مي‌نمود. ترور رفيق حريري، خروج نيروهاي سوري پس از سه دهه حضور نظامي و تركيب پارلمان لبنان (انتخابات مي 2006)، هركدام به تنهايي مي‌توانست اين آرامش سياسي را به طوفان تبديل نمايد. حذف حريري به دليل تأثيرگذاري او در ساختار سياسي و بهبود اوضاع اقتصادي لبنان پس از جنگ، براي بخش غالبي از افكار عمومي لبنان بسيار سنگين بود. پس از ترور حريري بهترين فرصت و بهانه براي كساني به دست آمد كه منتظر جرقه‌اي بودند تا از آتش حاصل از آن، سوريه را مجبور به ترك لبنان كنند، انتظاري كه بيش از 2 ماه طول نكشيد.

حزب‌الله پس از ترور حريري كوشيد تا محتاطانه به مسائل نگاه كند و خود را در مقابله با خواست مخالفانش مبني بر خروج سوريه از لبنان قرار ندهد. ائتلاف مخالفان حزب‌الله كه در قالب گروه موسوم به 14 مارس و در فضاي احساساتي پس از ترور حريري شكل گرفته بود، موفق نشد در انتخابات پارلماني مي 2006، اكثريت قاطع را به دست آورد و گروه حزب‌الله، امل و ميشل عون (گروه مخالف دولت) موفق به كسب 35 كرسي پارلماني گرديدند. نتايج انتخابات مشخص مي‌كرد كه هيچ‌گروه و حزبي نمي‌‌تواند بدون لحاظ نظرات گروه رقيب، اهداف خود را به پيش برد. در بحبوحه جدال‌هاي سياسي و خواست دولت سينوره و متحدانش مبني بر اجراي قطعنامه‌هاي 1559 و 1680 شوراي امنيت مبني بر خلع‌سلاح جريان مقاومت، جنگ سي‌ و سه روزه آغاز گرديد. نتيجه جنگ و شكست اسرائيل در دستيابي به اهدافش، جايگاه حزب‌الله را در بين افكار عمومي ارتقا بخشيد و به همان ميزان، نگراني و دشمني ائتلاف حاكم و دولت سينوره را نسبت به حزب‌الله پررنگ‌تر از قبل نمود. حزب‌الله پس از جنگ، مأموريت تازه خود را مواجهه و مقابله با نفوذ و دخالت كشورهاي خارجي به ويژه ايالات متحده آمريكا در لبنان از طريق مخالفت با سياست‌هاي دولت سينوره تعريف نمود و ضمن رد هرگونه درخواستي مبني‌بر خلع‌سلاح، كنار گذاشتن سلاح از سوي حزب‌الله را منوط به رفع تهديد هميشگي اسرائيل و تشكيل يك دولت «قوي، توانا، منصف و پاك» دانست.[1] حزب‌الله در نوامبر 2006، وزراي خود را از كابينه خارج ساخت و هواداران خود را براي تظاهرات خياباني به منظور ساقط كردن دولت سينوره فراخواند. از سوي ديگر تحركات سياسي ائتلاف 14 مارس عليه حزب‌الله و متحدانش تشديد مي‌گرديد و جريان حاكم با طرح تشكيل دادگاه ترور حريري، از اين مسئله به عنوان ترفندي براي تحت فشار قرار دادن سوريه به عنوان متحد حزب‌الله بهره مي‌گرفت.

جدال‌هاي سياسي بين طرفين در طول سال 2007، با شدت ادامه داشت و موجي از ناآرامي، ترور و لفاظي‌هاي تند ادامه داشت. بحران سياسي در نوامبر 2007 و با پايان دوره رياست جمهوري اميل لحود كاملاً به بن‌بست رسيد و انتخاب جايگزين او محور مناقشات سياسي گرديد. طي چند ماه گذشته جلسه پارلمان بارها به تعويق افتاد و لبنان به عنوان يك نمونه كاملاً متمايز در دنيا، چند ماه بدون رئيس‌جمهور بوده است. با ميانجي‌گري اتحاديه عرب، گروه‌‌هاي معارض نهايتاً براي انتخاب ميشل سليمان، فرمانده ارتش، به توافق رسيدند؛ اما نحوه اصلاح قانون اساسي و متعاقب آن ميزان سهم هر كدام از دو گروه در كابينه و اصلاح قانون انتخابات نيز به دامنه مباحث سياسي افزوده شد. تفاوت عقيده و نظر دو گروه نسبت به هر كدام از موارد مذكور، هرگونه تلاش براي مصالحه را تاكنون بدون نتيجه گذاشته است. اصرار حزب‌الله به در اختيار داشتن از كرسي‌هاي كابينه (كه توانايي وتوي مصوبات كابينه را مي‌دهد)، و مخالفت گروه حاكم و تفسيرهاي متفاوت از اصلاح قانون انتخابات، انتخاب ميشل سليمان را تا پيش از نشست دوحه ناكام گذاشته بود.

2- تأثيرات ترور مغنيه
در اوج تنش‌هاي سياسي، ترور عماد مغنيه كه به عنوان مرد شماره دو حزب‌الله از آن ياد مي‌شود، براي جنبش مقاومت حدثه‌اي بسيار ناگوار بود. مغنيه فرمانده برجسته و ارشد نظامي و عملياتي حزب‌الله محسوب مي‌گرديد و حذف وي مي‌توانست تأثيراتي را بر فعاليت‌هاي جنبش به همراه داشته باشد. مغنيه از سوي آمريكا و اسرائيل متهم به يك سلسله بمب‌گذاري و قتل و گروگان‌گيري در طول دهه 80 ميلادي بود و از او به عنوان رابط اصلي جنبش حزب‌الله با گروه‌هاي مبارز فلسطيني نام برده مي‌شد. سيدحسن نصرالله، دبيركل حزب‌الله با متهم ساختن اسرائيل به ترور وي، به طور آشكار از ‌آغاز جنگ بدون مرز در هر زمان و مكاني با اسرائيل سخن راند.[2] حزب‌الله اگرچه مي‌كوشيد توانمندي‌ها و ظرفيت‌هاي نظامي خود را در دوره پس از جنگ 33 روزه قوي‌تر و مستحكم‌تر نشان دهد، اما مشخص بود كه با استقرار 15000 نيروي صلح‌بان در مرز بين اسرائيل و لبنان، با محدوديت‌هاي بيشتري (حدفاصل رود ليطاني و مرز اسرائيل) نسبت به قبل مواجه است. با توجه به تأثيرگذاري عماد مغنيه در تصميم‌گيري‌هاي سياسي و نقش بارز وي در عمليات‌هاي نظامي و ارتباطات خارجي حزب‌الله، فقدان وي براي حزب‌الله و جامعه شيعيان لبنان دردناك و به همان ميزان براي اسرائيل و آمريكا خوشايند بود.
نكته قابل تأمل آن است كه اسرائيل برخلاف ديگر ترورهاي رهبران مبارز فلسطيني، كه بلافاصله مسئوليت آن را به عهده مي‌گيرد، ترور مغنيه را به عهده نگرفته است. ترور وي در محله كفر سوسا در دمشق (محله‌اي كه غالب رهبران گروه‌هاي فلسطيني در آن مستقر هستند) و قرار دادن بمب در داخل خودروي حامل وي نشانگر ظرفيت بالاي عوامل ترور در اجراي اين عمليات دارد. مغنيه زندگي كاملاً مخفيانه‌اي داشت و محل سكونت و حوزه عملياتي او هيچ‌گاه مشخص نبود. اسرائيل به عنوان اصلي‌ترين گزينه در مورد ترور مغنيه مطرح مي‌باشد. اسرائيل بارها دست به چنين اقداماتي در خارج از اسرائيل و عليه مخالفان خود زده است و موساد از توانايي‌هاي اطلاعاتي و عملياتي لازم براي اين كار برخوردار است. اسرائيل از اين بابت مسئوليت ترور مغنيه را برعهده نگرفته است كه از اقدام مستقيم و فوري حزب‌الله و آغاز جنگ و درگيري در شرايط فعلي استقبال نمي‌كند، و ديگر‌ آنكه فضا را براي گمانه‌زني و اتهام بازگذارد. هدف دوم اسرائيل بلافاصله محقق شد. وليد جنبلاط، از رهبران مخالف حزب‌الله در لبنان و مخالف جدي سوريه، ترور مغنيه را به عوامل دولت سوريه منتسب نمود، او در مراسم يادبود حريري (يك روز پس از ترور مغنيه)، در جمع هواداران ائتلاف حاكم با انتساب ترور مغنيه به سوريه، هدف دمشق را نوعي معامله و معاوضه (ترور مغنيه درمقابل كاهش فشار غرب براي برگزاري دادگاه بين‌المللي حريري) با آمريكا دانست. اين اتهام وي از سوي سمير فرنجيه، عضو پارلمان لبنان نيز به گونه‌اي ديگر تكرار شد. او ترور مغنيه را هديه بزرگي دانست كه سوريه به اسرائيل داده است.[3] برطبق نظر وي شركت سوريه در آناپوليس و ترور مغنيه، تلاش دمشق به منظور كاهش فشارهاي خارجي بوده است و اين مسئله را به مانند كمك سوريه به آمريكا در جنگ سال 1991 (آزادسازي كويت)، در ازاي تداوم حضور سوريه در لبنان قلمداد نمود. اين اتهام را عبدالعليم خدام نيز تكرار نمود. اتهام عوامل ضدسوري از سوي مقابل نيز شنيده شد. برخي از مطبوعات سوري و لبناني از مشاركت سازمان‌هاي امنيتي عربي و نقش گروه‌هاي معارض حزب‌الله (مشخصاً گروه سمير جعجع) در اين ترور خبر دادند.[4] رويارويي حزب الله و مخالفانش در داخل لبنان طي چند ماه گذشته (پس از پايان رئيس‌جمهوري لحود) فراتر از جدال‌هاي سياسي رفته است و درگيري‌هاي خياباني منجر به كشته و مجروح شدن ده‌ها نفر گرديده است.

سيدحسن نصرالله پس از ترور مغنيه تهديد نمود كه اين ترور مي‌تواند موجوديت اسرائيل را نابود سازد. حزب‌الله براي درگيري مستقيم با اسرائيل، با وجود استقرار نيروهاي صلح‌بان، با مشكلاتي مواجه است. آغاز درگيري نظامي از جانب حزب‌الله مي‌تواند حتي به مقابله نظامي با نيروهاي سازمان ملل بيانجامد اما بدون ترديد حزب‌الله در واكنش به ترور مغنيه اقداماتي را عليه منافع اسرائيل انجام خواهد داد. فقدان مغنيه نمي‌تواند تأثيري در سياست‌هاي حزب‌الله در داخل لبنان برجاي گذارد و حزب‌الله برنامه‌هاي خود را در جهت مقابله با دولت سينيوره و ائتلاف حاكم ادامه خواهد داد. برخي از تحليل‌گران بر اين باورند كه بحران سياسي در لبنان تا زمان انتخابات آينده پارلمان در بهار سال 2009، ادامه خواهد داشت و حتي در صورت انتخاب رئيس‌جمهور تازه و تشكيل كابينه، تنش‌ها فروكش نخواهد كرد.[5]
ترور مغنيه در سوريه و بمب‌گذاري‌ در خودروي حامل وي مي‌تواند تأثيراتي را نيز بر رهبران گروه‌‌هاي حماس و جهاد اسلامي مقيم دمشق برجاي گذارد. شرايط لبنان همچنان شرايط نابسامان است و گروه‌هاي رقيب از يافتن راه‌حلي به منظور پايان دادن به بن‌بست سياسي درمانده‌اند. مواضع سياسي حزب‌ا... در قبال دولت سينوره، قبل و بعد از ترور مغنيه، تفاوت چنداني نكرده است و حزب‌ا... به همراه جنبش امل و جريان ميشل عون، برخواست‌هاي سياسي خود تأكيد مي‌نمايد.

حل معادله پيچيده لبنان به متغيرهاي فراواني وابسته است كه تحليل هر كدام از اين متغيرها مجالي ديگر مي‌طلبد، اما مي‌توان گفت شرايط سياسي در لبنان به قبل از تحولات سال 2006 (جنگ حزب‌ا... و اسرائيل) باز نخواهد گشت و دولت حاكم و نيروهاي سياسي منتقد حزب‌ا... پس از پيروزي سياسي، نظامي و رواني حزب‌ا... بر اسرائيل و ترور عماد مغنيه، در برخورد با جريان مقاومت به منظور خلع سلاح، با چالش‌هاي بيشتري مواجه خواهند بود. سيدحسن نصرا… چند ماه پس از جنگ 2006، در مصاحبه با تلويزيون دبي در پاسخ به ادعاي اسرائيل مبني بر تحليل قدرت نظامي حزب‌ا… پس از قطعنامه 1701، توان موشكي حزب‌ا... را بيش از 30 هزار راكت عنوان نمود و در نوامبر سال گذشته ميلادي، حزب‌ا... مانور بزرگي را در مناطق جنوبي لبنان برگزار نمود و استعداد و توانايي نظامي جنبش مقاومت پس از جنگ را نمايان ساخت. موقعيت سياسي حزب‌ا... در داخل لبنان، پس از ترور مغنيه، در مقابله با جريان‌هاي مخالف داخلي جنبش تضعيف نشده است و حزب‌ا... همچنان بر خواست‌هاي خود پافشاري مي‌نمايد.

نتيجه‌گيري
تنش‌هاي سياسي لبنان طي چند سال گذشته نكاتي را آشكار نموده است؛ اول آنكه گروه‌هاي رقيب هيچ‌كدام به طور كامل موفق به محدود كردن و به حاشيه راندن طرف مقابل نخواهند شد. مناقشات سياسي در لبنان محدود به جريان‌هاي سياسي و اجتماعي داخل اين كشور نيست و لبنان تبديل به عرصه جدال و زورآزمايي بازيگران خارجي شده است. ائتلاف 14 مارس و دولت حاكم بر لبنان همچنان از حمايت كامل آمريكا، فرانسه و بخشي از جهان عرب (به ويژه مصر و عربستان) برخوردار مي‌باشند. خواست اين كشورها مبني بر فشار وارد ساختن به حزب‌الله و كم‌رنگ كردن نقش و تأثيرگذاري نيروي مقاومت در عرصه سياسي لبنان، خواستي مشترك است. ائتلاف 14 مارس طيفي از نيروهاي مسيحي ماروني و سني‌ها را شامل مي‌گردد كه نسبت به كاهش نقش و نفوذ خود در صحنه سياسي حساس و معترضند. از سوي ديگر گروه حاكم نيز اين واقعيت را با اكراه خواهد پذيرفت كه خلع‌سلاح حزب‌الله و تلاش براي در حاشيه قرار دادن اين جنبش، كه به همراه امل نمايندگي جامعه بزرگ شيعيان لبنان را برعهده دارند، در شرايط جديد لبنان امكان‌پذير نخواهد بود. توانايي و تأثيرگذاري حزب‌ا... ديگر محدود به صحنه نبرد با اسرائيل نيست و حزب‌ا... به جرياني قدرتمند و مهم در فضاي سياسي و اجتماعي لبنان تبديل شده است.
مسئله ديگر آن است كه تلاش براي حذف كامل نفوذ سياسي سوريه از سوي جريان 14 مارس، تلاشي ناكام خواهد بود. تاريخ و جغرافيا دو عامل اساسي است كه نمي‌تواند لبنان را از سوريه جدا سازد. لبنان براي حاكميت سوريه موضوع حياتي است و دمشق نشان داده است كه در ازاي حضور و نفوذ سياسي و اقتصادي در لبنان، مي‌تواند در ساير موضوعات منطقه‌اي با آمريكا و متحدان منطقه‌اي آمريكا بيشتر از قبل همكاري نمايد. ترور مغنيه نتوانست ضربه‌اي به توان عملياتي و ظرفيت‌هاي نظامي حزب‌الله وارد سازد. اگرچه رزمندگان حزب‌الله تحت رهبري مغنيه موفقيت‌هايي را در صحنه نبرد با اسرائيل به دست آوردند، اما فقدان وي نمي‌تواند باعث بروز ضعف‌هايي در توان نظامي حزب‌الله گردد. حزب‌الله به اين نكته واقف است كه ائتلاف 14 مارس از ضعف توان نظامي و كاهش نقش سياسي حزب‌ا... استقبال خواهد كرد. محل ترور مغنيه و نحوه اجراي آن، همراه با سؤالات و ابهاماتي خواهد بود و حتي با فرض دخالت قطعي اسرائيل، هماهنگي عواملي در داخل سوريه در اين حادثه محتمل است. اگر شواهدي مبني بر احتمال همكاري و دخالت عوامل مخالف حزب‌الله در اين ترور محرز شود (كه احراز آن توسط سوريه بعيد به نظر مي‌رسد)، رويارويي حزب‌الله با مخالفان داخلي خود ممكن است به ابعاد و اشكال ديگري بروز نمايد.
مخرج مشترك اسرائيل، آمريكا، فرانسه، عربستان و ائتلاف 14 مارس، محدوديت سياسي و نظامي حزب‌الله است. حزب‌الله خواهان تداوم درگيري مسلحانه و خياباني با مخالفين خود نيست اما نسبت به تحركاتي كه توان نظامي و عملياتي حزب‌ا... را محدود سازد، بي‌تفاوت نخواهد ماند. حزب‌الله به دنبال آن است كه ناكارايي و ضعف دولت سينيوره محملي براي افزايش و تأثيرگذاري حزب‌الله و مؤتلفينش باشد. احتمال درگيري نظامي حزب‌الله با اسرائيل بعيد به نظر مي‌رسد. لبنان عرصه رويارويي و صف‌آرايي نيروهاي خارجي شده است. نيروها و جريان‌هايي كه موفقيت و ناكامي خود را در نتيجه هماورد سياسي جريان حاكم در قبال مخالفانش، به ويژه حزب‌ا…، جست‌و‌جو مي‌كنند.
پي‌نوشت‌ها
[1] -David Shenker, Hezbollah"s New Mission,
www.dailystandard.com, Sep. 29, 2008.
[2] -Robert Worth, Decoding Lebanese Paranoia, New York Times, Feb 17, 2008.
[3] -www.newsvote.bbc.co.uk, Feb 18, 2008.
[4] -www.iht.com, Feb 17, 2008.
[5] -Mona.Yacoubian. Lebaon"s Deatly Political Statemente. www.usip.org, Feb 2008.

نويسنده: محمود دهقاني
................................................................................................................
انتهاي پيام/

پنجشنبه|ا|8|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 210]