امام رضا ع،خورشيد پرفروز ايران

واضح آرشیو وب فارسی:هموطن سلام: امام رضا ع،خورشيد پرفروز ايران
دو تن از مدموران مأمون به نام هاي رجاء بن ضحاك و ياسرخادم به همراه نامه ايي مأمور انتقال امام از مدينه به مقر حكومت وي بودند.

مسير تاريخي امام رضا(ع)براي رسيدن به خراسان اگرچه تلخ و جانگداز بود و شهادت آن حضرت را در پي داشت، اما خراسان را به كعبه دلهاي عاشقان و امامت ولايت در ايران اسلامي تبديل كرد.
مسيري كه مأمون تأكيد داشت حضرت رضا(ع) از آن عبور كند يكي از راههاي متداول آن زمان بود و آن از مدينه به بصره و از طريق سوق الاهواز( اهواز) به فارس و سپس از راه كوير و بيابان ميان فارس و خراسان مي گذشت و به مرو ختم مي شد.
راه ديگري كه در آن زمان متداول بود از مدينه به سمت كوفه و مدينة الاسلام (بغداد) مي رفت و سپس از آنجا به سمت ري، قم و خراسان و بالاخره به مرو منتهي مي شد.
كوفه و قم مركز تجمع شيعيان در آغاز قرن سوم اسلامي بود و عبور امام رضا از اين دو شهر مي توانست به قدرتمندي شيعيان اين نواحي و شورش احتمالي آنان بينجامد و شهر سوم يعني بغداد مركز تجمع و قدرت عباسيان كه از ولايت عهدي امام رضا خشمگين بودند و آن را انتقال قدرت از آل عباس به آل علي قلمداد مي كردند ، پس در هر دو صورت اين مسير و انتخاب آن به زيان مأمون بود، لذا دلايل عقلي و منطقي علاوه بر دلايل و مستندات تاريخي بر مسير اول مرتبت است. از اين رو مسيري كه مامون براي انتقال امام رضا از مدينه به مرو انتخاب كرده بود از ديدگاه جغرافياي طبيعي، اجتماعي، سياسي و مذهبي بسيار حساب شده و زيركانه بود.
سفر امام رضا از مدينه تا مرو در 5 بخش قابل دسته بندي است: از مدينه تا بصره، از بصره تا فارس، از فارس تا يزد، از يزد تا خراسان و امام در خراسان.

از مدينه تا بصره
دو تن از مدموران مأمون به نام هاي رجاء بن ضحاك و ياسرخادم به همراه نامه ايي مأمور انتقال امام از مدينه به مقر حكومت وي بودند.
رجاء بن ضحاك و ياسرخادم به منزل امام رفتند و نامه مأمون را به حضرت تسليم كردند. امام با فرستادگان مأمون سخني نگفت و با كراهت نامه را خواند و به ناچار پيشنهاد مأمون را پذيرفت و آماده سفر شد و در اولين گام قبل از آغاز سفر به سوي مرو، امام دست به اقداماتي زد كه ماهيت پذيرش ولايتعهدي را آشكار ساخت.
امام رضا(ع) به واسطه وداع با مرقد مطهر رسول اكرم، تعيين جانشين و اعلام امامت امام جواد(ع) و وداع با خانواده خويش نشان دادند كه ولايتعهدي ظاهري آراسته و مجلل بر چهره تبعيد و نفي بلد است.
منابع اوليه و ساير تاريخهاي معتبر آغاز حركت امام رضا(ع) را از مدينه به سوي بصره ذكر كرده اند. با اين وجود برخي از منابع به خصوص تذكره هاي متأخر مي نويسند: حضرت ، ابتدا به مكه رفته و در اين سفر امام جواد نيز همراه ايشان بوده است ، امام با خانه خدا وداع كرده و سپس از مكه به سفر ادامه داده اند.
گزارش منابع مختلف درباره سفر امام رضا از مدينه به مكه سپس به بصره متناقض و نامشخص است برخي امام جواد را همراه پدر بزرگوارشان در مكه ديده اند، برخي نامه ايي از امام رضا در مكه دريافت داشته براي امام جواد به مدينه برده اند، اينگونه اقوال از نامشخص و متناقص بودن سفر امام رضا به مكه حكايت دارد. به همين دليل نمي توان سفر امام رضا از مدينه به مكه و سپس به مرو را داري حجتهاي آشكار تاريخي دانست و به احتمال زياد بايد بر اين باور بود كه در سفر از مدينه به مرو امام رضا به مكه سفر نكرده است.

از بصره تا سوق الاهواز
از ديار عرب(عراق) تا خوزستان دو راه وجود دارد، يكي از بغداد به واسط و از واسط به خوزستان و راه ديگر از بصره به خوزستان كه كوتاهترين راه و فاصله ميان ايران و عراق آن روز محسوب مي شد.
راه بصره- اهواز در آن زمان 9 منزل و سي و شش فرسنگ بود ولي از نامهاي قديم منازل اين مسير در نقشه هاي امروزين اثري نمانده از اينرو به سختي مي توان مسير حركت امام را مشخص كرد . امام رضا از بصره به اهواز حركت كرد ولي از جزئيات مسير حركت امام و منزلگاههايي كه حضرت در آن توقف فرمود منابع گزارش دقيقي در اختيار نيست .
با ورود امام رضا به اهواز، بيماري امام روي مي دهد كه منابع دليل بيماري امام را هواي بسيار گرم و مرطوب اين شهر بيان مي كنند، لذا مي توان دريافت كه سفر امام در تابستان رخ داده است.
سه بقعه به نام امام رضا در شوشتر، دو بقعه به نام شاخراسون( شاه خراسان) در دزفول و شوشتر و دو بقعه ديگر به نام هاي امام ضامن وجود دارد كه بايستي با نظري تقادانه به آن نگريست. " اين بناها( يادبود امام رضا) كه تعدادشان قريب به ده بنا مي رسد اگر چه از حيث كثرت، گذر امام رضا را در ايندو شهر قوت مي بخشند اما به لحاظ اعتبار، متزلزل و مبهم هستند. سه بقعه امام رضا ديمي در شوشتر كه عوام آن را محل توقف حضرت رضا مي دانند برابر گفته شرف الدين شوشتري سندي ندارد... بقعه شاخراسون در دزفول نيز... با ابهام روبروست.تاريخهاي محلي، سفر امام به اين دو شهر را تائيد نمي كنند. همچنين با توجه به نقشه و موقعيت جغرافيايي شوشتر و دزفول گذر حضرت رضا را از اين دو شهر دور از واقع به نظر مي رسد چرا كه امام بايستي راه رفته به شوشتر را بازگشته و سپس به دزفول مي رفتند كه كار عقلاني نيست.

از اهواز تا فارس
درباره ادامه مسير حركت امام علي بن موسي الرضا به فارس منابع توضيحي نمي دهند كه حضرت از كدام راه به سمت فارس و از آنجا به خراسان عزيمت كرده است. و ما تنها از طريق اتصال نقاط جغرافيايي روشن كه در منابع ذكر شده مي توانيم جزئيات مسير حركت حضرت و منازل بين راه را به دست آوريم و يا حدس بزنيم زيرا مسير راه خوزستان به فارس منحصر به يك راه نيست.
از اهواز به فارس 24 منزل و در مجموع 102 فرسنگ راه بوده است. احتمال دارد حضرت در سفر تاريخي خود به مرو از راه ارجان، رامهرمز گذشته باشد زيرا نسبت به ابتدا و ميانه اين راه گزارشهايي از عبور آن حضرت وجود دارد . درباره خروج امام از اهواز خبر دقيقي وجود دارد كه امام از پل اربق يا اربك عبور كرده اند و اين خود كليدي براي حل اين معماست. در ادامه مسير پل اربك " در شهر ارجان قديم( بهبهان) قدمگاهي است موسوم به قدمگاه امام رضا. وجود اين قدمگاه در اين مكان مسير امام علي بن موسي الرضا را روشن مي كند.
منابع تاريخي اطلاع مي دهند كه امام رضا از اهواز و از طريق فارس و نه شهر شيراز به سمت خراسان رفته اند. از ورود حضرت علي بن موسي الرضا به شيراز در منابع گزارش موثقي ثبت نشده و در منابع محلي تاريخ اين شهر هيچگاه قدمگاه و يا بناي يادبودي به آن حضرت منسوب نيست.

از فارس تا يزد
ابن بلخي منازل شيراز به يزد را 9 منزل و مسافت ميان اين دو شهر را 54 فرسنگ ياد كرده است. در آن روزگار يزد نه شهر مهمي به قاعده امروز كه از توابع شهر اصطخر بوده است. در اين منطقه چند قدمگاه و بناي يادبود امام رضا(ع) وجود دارد.
با توجه به تأكيد منابع به عبور آن حضرت از راه كوير به سوي مرو، بر اعتبار اين قدمگاه ها افزوده مي شود. ولي چنانكه گفته شد يزد در قرن دوم اسلامي نه يك شهر كه يك منطقه بياباني بوده است لذا از عبور حضرت رضا از يزد در منابع اوليه به صراحت نامي به ميان نيامده و تنها به ذكر عبور آن حضرت از يك كوير و يا بيابان اشاره كرده اند.
برخي بر اين باورند كه امام ر ضا طي مسير وارد شهر قم شده و در منزل يكي از اهالي اين شهر منزل كرده اند كه اين مكان امروزه به مدرسه رضويه يا مأموريه شهرت يافته است. ولي بايد اذعان كرد كه مأمون گذر امام از شهرهاي محل تجمع شيعيان را ممنوع كرده بود. لذا حضور امام در اين شهر سند محكم ندارد از سوي ديگر در مورد توقف حضرت در قم منابع تاريخ محلي نيز آن را تائيد نمي كنند.

از يزد تا خراسان
شك نيست كه تعيين خط مسير دقيق سفر امام رضا به واسطه گزارشهاي متعدد و گاه متناقض منابع دشوار است. تنها نقطه روشن كه در اين مسير از منابع اوليه به دست مي آيد اشاره ايي است كه شيخ صدوق و ساير منابع معتبر به مسير راه كوير و ورود آن حضرت به نيشابور كرده اند.
برخي معتقدند كه امام از رباط پشت بادام به دامغان سپس به نيشابور رفته و برخي منابع معتقدند كه امام با گذر از جناح شرقي كويرلوت به نيشابور وارد شده. دامغان به لحاظ جغرافيايي در خط سير حركت حضرت رضا واقع شده، گذر آن حضرت از اين منطقه محتمل به نظر مي رسد.

امام در خراسان
خوشبختانه از ورود امام رضا به نيشابور گزارشهاي متعدد و مستندي وجود دارد به ويژه حديث سلسله الذهب كه امام در اين شهر ايراد فرموده اند خود به قوت گزارش هاي ورود امام به نيشابور افزوده است. مهمترين و معتبرترين گزارشي كه از توقف حضرت رضا در نيشابور ضبط شده روايت عبدالسلام بن صالح ابوصلت هروي است كه حديث مشهور و معروف سلسله الذهب را از امام رضا در نيشابور نقل مي كند.
چشمه كهلان كه امام در آن غسل كرده و در كنار حوض آن به نماز ايستاده اند و همچنين قدمگاه نيشابور در 24 كيلومتري آن شهر يادگاري هاي مستند و مستدل حضور امام رضا در اين شهر است.
بايد توجه داشت كه نيشابور در آن زمان از شهرهاي آباد و بزرگ خراسان بوده و ابر شهر ناميده مي شد لذا بعيد نيست مكان فعلي قدمگاه نيشابور كه اينك در جاده نيشابور به مشهد واقع شده است ، آن زمان در خود شهر نيشابور و يا در حومه آن بوده باشد. امام رضا پس از نيشابور به طوس، ده سرخ و كوه سنگي سفر كرده اند داستان هاي مشهور بين مردم اين ناحيه خود گوياي حضور امام در اين مناطق است.
استقبال گرم مردم نيشابور از امام سبب مي شود كه مأمون به حبس امام در سرخس دستور دهد. تا شايد از اين طريق تماس امام با مردم را غيرممكن سازد. سرخس آخرين شهر پيش از مرو و يا مقصد حركت است امام رضا (ع) در شهر مرو با وجود سلطه آشكار مأمون مورد استقبال مردم و اهالي آن شهر قرار مي گيرد، و در همين شهر است كه به ناچار ولايتعهدي مأمون را پذيرفته و به زهركين خاندان سياه جامه و سياه دل بني عباس به شهادت مي رسد.

پنجشنبه|ا|8|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: هموطن سلام]

[مشاهده در: www.hamvatansalam.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 175]