نگاهي به ترديدافكني‌ها در مقابل مناقشه‌انگيزترين نيروگاه هسته‌اي ايران

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نگاهي به ترديدافكني‌ها در مقابل مناقشه‌انگيزترين نيروگاه هسته‌اي ايران
خبرگزاري فارس:در ژانويه ۲۰۱۱، «دميتري راگوزين» نماينده روسيه در سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) خواستار بررسي حمله سايبري به تأسيسات اتمي‌ايران شد و هشدار داد كه استاكس‌نت ممكن بود فاجعه‌اي هسته‌اي مانند «چرنوبيل» در بوشهر به راه اندازد. پس از آن «يوكيو آمانو» مدير كل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي‌گفت كه حملات كامپيوتري مي‌تواند به مراكز اتمي‌صدمه بزند اما ايران و روسيه توجه كافي به منظور جلوگيري از هرگونه حادثه احتمالي نشان داده‌اند.

در ساعات اوليه بامداد روز ۱۶ آوريل سال ۱۹۸۶، انفجاري در يكي از رآكتورهاي نيروگاه هسته‌اي چرنوبيل واقع در حدود ۱۱۰ كيلومتري شمال كيف، پايتخت اوكراين، كه در آن زمان يكي از جمهوري‌هاي اتحاد شوروي سابق بود، روي داد اما مقامات شوروي تنها دو هفته پس از اين واقعه و با ظاهر شدن آثار آلودگي راديو اكتيو در مناطق مجاور، اخباري در مورد «احتمال وقوع حادثه» در اين تأسيسات را انتشار دادند.

با وجود تحقيقات متعددي كه در مورد اين حادثه روي داده است، هنوز علت واقعي انفجار مشخص نيست؛ زيرا هيئت‌هاي تحقيق هركدام تحت تأثير مقامات دولتي، مسئولان بخش انرژي هسته‌اي و بازماندگان قربانيان دلايل مختلفي را مطرح كرده‌اند. براساس نخستين گزارش رسمي‌كه در سال ۱۹۸۶ و تحت نظر دولت شوروي منتشر شد، كارمندان نيروگاه مسئول اين انفجار شناخته شدند اما گزارش ديگري كه پس از فروپاشي شوروي در سال ۱۹۹۱ انتشار يافت، نواقص موجود در طراحي نيروگاه را مقصر قلمداد كرده است.

گروهي از كارشناسان نيز گفته‌اند كه علت اصلي وقوع حادثه ناآگاهي و فقدان تخصص مديران نيروگاه بود كه از نحوه استفاده صحيح از آن اطلاعي نداشتند. در مورد شمار قربانيان اين حادثه آمار متفاوتي انتشار يافته است و سازمان ملل متحد مرگ حدود ۹ هزار نفر در زمان انفجار و آلودگي بعد از آن را محتمل دانسته است.

از آن زمان تاكنون همواره بحث‌هاي مختلفي درباره ايمني نيروگاه‌هاي هسته‌اي مطرح بوده است. در اين بين پس از آنكه زلزله و سونامي‌عظيم در ژاپن باعث نشت مواد راديواكتيو از نيروگاه فوكوشيما به محيط اطراف شد، بحث‌هاي تازه و ترديدهاي جدي‌تري در مورد ايمني اتمي ‌و حتي عاقلانه بودن استفاده از انرژي هسته‌اي در جهان همه‌گير شده است؛ به نحوي كه پس از بروز فاجعه اتمي‌در نيروگاه فوكوشيما در ژاپن و در حالي كه ابعاد نهايي اين فاجعه هنوز مشخص نشده است، چين ساخت ۲۷ نيروگاه در حال تأسيس خود را متوقف كرد، آلمان ۷ رآكتور از ۱۷ رآكتور فعال خود را خاموش كرد، ساير كشورهاي اروپايي نيز بازرسي‌هاي ايمني تازه‌اي را آغاز كردند و كشورهايي مانند تايلند هم اعلام كردند كه در تصميم خود در مورد استفاده از انرژي اتمي ‌تجديدنظر مي‌كنند.

در اين راستا نيروگاه هسته‌اي بوشهر نيز تحت تأثير تبليغات منفي قرار گرفته و چنين ادعا مي‌شود كه اگر نيروگاه بوشهر به هر دليلي آسيب ببيند، آنگاه علاوه بر ايران، كشورهايي نظير كويت، امارات متحده عربي و عربستان سعودي نيز متضرر خواهند شد. دليل اصلي اين تبليغات منفي به چهار مسئله مرتبط مي‌شود كه عبارتند از:

۱- خرابكاري در تأسيسات بوشهر
نخستين اخبار مبني بر رخ دادن خرابكاري در تأسيسات اتمي‌ايران، به انتشار ويروس «استاكس‌نت»(Stuxnet) بازمي‌گردد. ويروس استاكس‌نت يك حمله تروريستي سايبري محسوب مي‌شود كه تاكنون در ايران، اندونزي و هند فعال بوده و در چند كشور ديگر از جمله امريكا، بريتانيا و آلمان نيز موارد معدودي از رخنه اين كرم به رايانه‌ها گزارش شده است. ويروس اينترنتي استاكس‌نت نخستين بار در ماه ژوئن ۲۰۱۰ كشف شد.

در آن زمان كارشناسان كامپيوتري بلاروس متوجه وجود ويروسي شدند كه هدف آن سامانه‌هاي هدايتگر تأسيسات صنعتي با سيستم عامل ويندوز است. گزارشي از ماكروسافت نشان مي‌دهد كه طراحان اين كرم اينترنتي از امضاي ديجيتالي شركت معتبر «ريل سميكانداتتور كورپرشن»، توليدكننده سخت‌افزار استفاده كرده‌اند. بنابراين سيستم‌هاي ايمني فايروال بسيار قوي هم استاكس‌نت را به عنوان محصولي از اين شركت مي‌پذيرند و مقاومتي نمي‌كنند.

مسلماً سرقت اين امضاي ديجيتالي كاري بس دشوار است كه توسط يك باند بسيار پيشرفته يا سازمان‌هاي امنيتي كشورها با بودجه بالا امكان‌پذير است. اين بدافزار با ويژگي‌هاي كاملاً بي‌سابقه، منحصراً براي نرم‌افزاري صنايع خاص و در دست گرفتن كنترل آنها از راه دور طراحي شده است. توان بالاي استاكس‌نت اين امكان را براي اين ويروس به وجود مي‌آورد كه بتواند محيط كامپيوتري يك سيستم را به طور كامل تغيير دهد و كنترل فني سيستم‌هاي خودكار متصل به آن را در اختيار خود بگيرد. همچنين كرم استاكس‌نت مأموريت تخريب‌كننده دارد و اين تخريب مي‌تواند شامل از كار انداختن كامل سيستم كارخانه‌ها يا حتي انفجار در آنها باشد.

در ژانويه ۲۰۱۱، «دميتري راگوزين» نماينده روسيه در سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) خواستار بررسي حمله سايبري به تأسيسات اتمي‌ايران شد و هشدار داد كه استاكس‌نت ممكن بود فاجعه‌اي هسته‌اي مانند «چرنوبيل» در بوشهر به راه اندازد. پس از آن «يوكيو آمانو» مدير كل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي‌گفت كه حملات كامپيوتري مي‌تواند به مراكز اتمي‌صدمه بزند اما ايران و روسيه توجه كافي به منظور جلوگيري از هرگونه حادثه احتمالي نشان داده‌اند.

استاكس‌نت مشتركا توسط دستگاه‌هاي اطلاعاتي امريكا و اسرائيل ساخته شده و هدف از آن آلوده كردن سيستم كامپيوتري تأسيسات اتمي ‌ايران و تعويق روند غني‌سازي اورانيوم در ايران بوده است. در شرايطي كه براي ساخت يك بدافزار با چنين پيچيدگي‌هايي، به امكانات يك دولت نياز است، بنابراين انگشت اتهام همگان به سمت امريكا و رژيم اسرائيل نشانه رفته است. زيرا تنها امريكا و اسرائيل به صرف بودجه‌هاي هنگفت در اين خصوص پرداخته‌اند.

در اين بين حتي بسياري از كارشناسان غربي نيز منشأ اين حمله سايبري را ايالات متحده با كمك نخبگان اسرائيلي ماهر در جنگ‌هاي كامپيوتري مي‌دانند. به خصوص كه حدود يك‌سال پيش از كشف استاكس‌نت، گزارش‌هايي مبني بر متوسل شدن اسرائيل به جنگ نرم‌افزاري براي از كار انداختن برنامه هسته‌اي ايران منتشر شده بود.

شايان ذكر است كه اسرائيل در اوايل دهه ۲۰۰۰، يك نهاد مركزي براي محافظت از رايانه‌هاي دفاعي و نيز زيرساخت‌هاي استراتژيك ملي نظير آب، انرژي و سيستم بانكي تأسيس كرد و اغلب اين مسئوليت‌ها را به اداره كل امنيت «شين بت» محول نمود. علاوه بر اين، نيروهاي مسلح اسرائيل تمهيدات خاصي را به وسيله مراكز تحقيقاتي خود براي حفظ امنيت اطلاعاتي اتخاذ كرده‌اند. درحقيقت، فناوري‌هاي جديد در واحدهاي ويژه و محرمانه‌اي چون «مامرام» و «واحد ۸۲۰۰» متولد مي‌شوند و سپس رشد و توسعه مي‌يابند. اين مراكز نظامي، محل گردهمايي صدها كارشناس است كه به طور دائم با ارتش در ارتباط هستند.

مقام‌هاي ايراني ضمن تأييد آلوده شدن كامپيوترهاي كاركنان رآكتور اتمي‌بوشهر به كرم اينترنتي استاكس‌نت، تأكيد كردند كه اين ويروس به سيستم‌هاي اصلي نيروگاه صدمه نزده است. با اين حال «علي اصغر سلطانيه» نماينده ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، در ۷ اسفند ۱۳۸۹ گزارش مربوط به تخليه سوخت نيروگاه هسته‌اي بوشهر را تأييد كرد.

بر اساس درخواست روسيه، سوخت داخل قلب رآكتور براي انجام برخي آزمايش‌‌ها و اقدامات فني براي مدتي از قلب خارج ‌گشت و قرار شد پس از انجام آزمايش‌ها مجدداً در قلب رآكتور جاي گيرد.

علاوه بر اين، «فريدون عباسي» رئيس سازمان انرژي اتمي ‌ايران در اسفند ۱۳۸۹، نيروي انساني را عامل بروز خرابكاري در فعاليت برنامه‌هاي اتمي‌ ايران دانست و اعلام كرد كه اين سازمان در سال‌هاي اخير از ناحيه مديريت و منابع انساني آسيب ديده است. اين اولين بار بود كه مقامات سازمان انرژي اتمي ‌از سهم كاركنان و همكاران اين سازمان در ايجاد خرابكاري در برنامه اتمي ‌ايران خبر مي‌دادند. البته پيش از اين وزارت اطلاعات ايران نيز در چند مورد از دستگيري كساني به اتهام جاسوسي در برنامه اتمي ‌ايران خبر داده بود.

۲- دوگانه بودن تجهيزات نيروگاه
به رغم آنكه در سال ۱۳۵۷، حدود ۷۵ درصد از واحد اول و ۶۰ درصد واحد دوم نيروگاه ساخته شده بود، با اين حال پس از پيروزي انقلاب اسلامي، طرف آلماني كار روي پروژه را متوقف كرد. بعد از انقلاب، ايران از شركت آلماني در دادگاه داوري بين‌المللي شكايت كرد و براساس رأي ۱۳ مارس سال ۱۹۸۲ دادگاه بين‌المللي، مقرر شد كه كليه قطعات و دستگاه‌هاي ساخته شده در نيروگاه بوشهر تا آن زمان، به اضافه نيمي ‌از سوخت هسته‌اي به مالكيت ايران درآيد.

بدين ترتيب پيمانكار موظف شد كه اين قطعات را به صورت تحويل در بندر بوشهر، به ايران تحويل دهد. در دهه ۶۰ بار ديگر كار در نيروگاه بوشهر از سر گرفته شد اما همزمان با حضور كارشناسان آلماني در نيروگاه، حمله موشكي عراق به بخشي از ساختمان نيروگاه بوشهر، آلمان را از ادامه پروژه منصرف كرد.

در اين بين يكي از شرايط قرارداد هسته‌اي بوشهر بين ايران و روسيه اين بود كه تأسيسات و تجهيزاتي كه آلماني‌ها ايجاد كرده بودند، باقي بماند و مورد استفاده قرار گيرد. از اين‌رو روس‌ها مجبور شدند طراحي‌هاي خود را با اين تأسيسات و تجهيزات منطبق كنند. همين امر موجب شد كه مرزهاي مسئوليت هم مخدوش شود. به عنوان نمونه، در آستانه افتتاح نيروگاه بوشهر كه قرار بود در دهه فجر سال ۱۳۸۹ انجام شود، متخصصان روسي متوجه شدند كه يكي از چهار پمپ خنك‌كننده رآكتور به دليل لرزش‌ها و فشار وارد آمده در دوره آزمايشي، دچار آسيب شده است.

به گفته متخصصان روسي، اين پمپ از تجهيزاتي بود كه از آلماني‌ها به جا مانده بود. بنابراين وجود تجهيزات دوگانه آلماني و روسي در نيروگاه بوشهر، نه تنها به يكي از دلايل روس‌ها براي تأخير در راه‌اندازي نيروگاه مبدل شده، بلكه نگراني‌هايي را نيز درباره كاركرد و ايمني آن برانگيخته است. شايان ذكر است كه ژنراتور نيروگاه اتمي ‌بوشهر از نوع «سنكرون» سه فاز مي‌باشد. سيستم خنك كنندگي در استاتور آب و در روتور و هسته استاتور آن نيز هيدروژن است. قدرت خروجي آن ۱۰۰۰ مگاوات و داراي دو قطب است. ولتاژ خروجي استاتور آن نيز ۲۷ كيلوولت مي‌باشد. نيروگاه اتمي ‌بوشهر داراي دو پست ۲۳۰ كيلوولت و ۴۰۰ كيلوولت مي‌باشد. پست ۴۰۰ كيلوولت از طريق دو خط به پست چغادك و شبكه سراسري متصل مي‌گردد و اتصال پست ۲۳۰ كيلوولت به شبكه سراسري توسط دو خط و از طريق پست بوشهر صورت مي‌پذيرد.

۳- وضعيت اقليمي ‌نيروگاه
غربي‌ها معتقدند نيروگاه بوشهر هم مانند نيروگاه فوكوشيما در يك منطقه زلزله‌خيز ساخته شده است، اما سازندگان آن مي‌گويند كه تحمل زلزله‌اي با قدرت ۸ تا ۹ ريشتر را خواهد داشت. البته نيروگاه بوشهر در كنار خليج فارس قرار گرفته و مانند فوكوشيما در ساحل اقيانوس نيست كه خطر مواجه شدن با سونامي‌هاي بزرگ را داشته باشد. با اين حال گرماي هوا در بوشهر به حدي است كه سيستم خنك‌كننده رآكتور بايد با شدتي بيش از حد معمول كار كند. ضمن آنكه وجود گرد و خاك زياد در تأسيسات بوشهر و دشوار بودن تميز نگاه داشتن تجهيزات آن نيز يك مشكل به حساب مي‌آيد.

۴- مشكلات ناشي از تحريم‌هاي غرب
تحريم‌هاي هسته‌اي عليه ايران نه تنها تهران را وادار كرده كه نيازهاي خود را به گونه‌اي ديگر تهيه كند، بلكه مهندسان و ناظران اتمي ‌ايران را از همكاري با همتايان غربي خود محروم نموده است. از اين‌رو بخش عمده آموزش آنها توسط متخصصان روسي انجام مي‌شود و محدوديت‌هاي مسافرتي، به معناي محروم شدن آنها از شركت در كارگاه‌هاي آموزشي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي ‌و آموزش‌هاي مربوط به ايمني است. در نتيجه عدم همكاري نهادهاي بين‌المللي نظير آژانس بين‌المللي انرژي اتمي ‌با ايران، خطر را متوجه همه اعضاي جامعه جهاني مي‌كند و تنها ايران از اين بابت صدمه نخواهد ديد.

در مجموع به نظر مي‌رسد وضعيت نيروگاه بوشهر، با نيروگاه چرنوبيل كه يكي از بدترين فجايع اتمي‌در آن اتفاق افتاد، به چند دليل متفاوت است:

۱- رآكتور بوشهر به اندازه رآكتور چرنوبيل تشعشع آزاد نمي‌كند.
۲- حتي در صورت وقوع ذوب هسته‌اي و از كار افتادن سيستم كنترل فشار، يك سازه بتوني براي مهار نفوذ مواد راديواكتيو به طبيعت تعبيه شده است.
۳- ايران همواره ايمني نيروگاه را با بالاترين استانداردهاي جهاني در اولويت و مورد تأكيد قرار داده است.

سجاد طايري
منبع : جوان آنلاين
انتهاي متن/

دوشنبه|ا|12|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 281]