سياستهاي توليد محصول سالم مديريت تلفيقي آفات و بيماري‌ها/‌٢ ايرانيان براي سال‌ها از توليد محصول ارگانيك محروم شدند

واضح آرشیو وب فارسی:ايسنا: سياستهاي توليد محصول سالم مديريت تلفيقي آفات و بيماري‌ها/‌٢ ايرانيان براي سال‌ها از توليد محصول ارگانيك محروم شدند

خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران
سرويس: مسائل راهبردي ايران

اشاره:
آن‌چه كه درپي مي‌آيد بخش دوم گزارش كارگاه بررسي «سياست‌هاي به‌كارگيري مديريت تلفيقي آفات و توليد محصول سالم» است كه در سرويس مسائل راهبردي دفتر مطالعات ايسنا برگزار شد.
در اين كارگاه به‌كارگيري مديريت تلفيقي آفات(Integrated Pest Management) و جايگزين كردن روش‌هاي مبارزاتي زيستي كم خطر با آفت كش‌هاي شيميايي كه به مدت چندين دهه‌ به‌عنوان تنها روش قابل اطمينان براي نابودي آفات مورد توجه قرار گرفته است مورد بررسي قرار گرفت. به گزارش خبرنگار سرويس مسائل راهبردي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در اين نشست احمد طاهري با بيش از 30 سال سابقه در بخش اجرا و تحقيقات كشاورزي و مسوول كميته‌ي توليدكنندگان محصول سالم انجمن علمي كشاورزي بوم شناختي ايران و مديرعامل تشكل توسعه پايدار دشت گرمسار، مريم رحمانيان كارشناس موسسه‌ي توسعه‌ي پايدار محيط زيست و نماينده‌ي كميته‌ي بين المللي برنامه ريزي براي حاكميت غذا(IPS) در خاورميانه و دكتر خديجه رضوي دكتراي توسعه‌ي روستايي و رئيس موسسه‌ي توسعه‌ي پايدار محيط زيست حضور داشتند.
احمدطاهري با بيان اين‌كه محصولات سالم در كشور فاصله‌ي چنداني با محصولات ارگانيك دارند تاكيد كرد مي‌توان با تلفيق دانش بومي و علوم نوين كشاورزي روش‌هايي را براي نابودي آفات و بيماري‌ها به‌كاربرد كه سازگار با محيط زيست بوده و سلامت مصرف كنندگان را تهديد نكند.

*دريافت تائيديه‌ي تشويقي عدم باقيمانده‌ي سموم محصولات كشاورزي*

خبرنگار:
آيا محصولات توليدي شما كه ادعا داريد در آن از سموم و مواد شيميايي استفاده نمي‌شود، در آزمايشگاه‌هاي سنجش باقي مانده‌ي سموم مورد ارزيابي قرار مي‌گيرند و سپس به بازار عرضه مي شود؟ آيا استاندارد خاصي در اين باره وجود دارد كه بر اساس آن مهر يا برچسب محصولات سالم و ارگانيك به توليدات شما ارائه شود؟

رحمانيان:
متاسفانه در كشورما تا به امروز كار جدي در ارتباط با توليد محصولات سالم و ارگانيك انجام نشده است. سازمان‌ها و موسساتي همانند دانشگاه شهيدبهشتي و موسسه‌ي استاندارد براساس چارچوب IFOAM (اتحاديه‌ي بين المللي كشاورزي ارگانيك) بر روي استانداردها و برچسب‌هاي مورد نياز اين بخش كار مي‌كنند.
ما توانستيم خيارهايي در گلخانه توليد كنيم كه در آنها از مواد شيميايي استفاده نشده بود و براي اثبات ادعاي خود محصولات‌مان را به آزمايشگاه سنجش باقيمانده‌ي سم و كود شيميايي در موسسه‌ي تحقيقات گياه‌پزشكي‌ كشور و دانشگاه تهران برديم و تائيده‌ي عدم باقيمانده‌ي سم و كود شيميايي را براي محصولات توليدي‌مان دريافت كرديم.

رحمانيان:
نداشتن برچسب و استاندارد خاص باعث شده است كه محصولات سالم و سم زده باهم به فروش برسند و هيچ‌گونه تفاوتي ميان آنها وجود نداشته باشد، تعدادي از مصرف كنندگان ما متقاضي خريد محصولات سالم هستند اما متاسفانه در كشور مكان مشخصي براي فروش و عرضه‌ي اين محصولات وجود ندارد.
وزارت جهادكشاورزي تنها به جنبه‌ي صادرات محصولات ارگانيك توجه دارد اين درحالي ست كه در ابتدا مردم كشور بايد اين محصولات را مصرف كنند، متاسفانه درحال حاضر ميزان مصرف محصولات ناسالم در كشور بالاست و بسياري از مصرف كنندگان از اين موضوع ناآگاه هستند.
به باورمن بايد همراه اتحاديه‌ي توليد كنندگان غذاي سالم اتحاديه‌ي مصرف كنندگان نيز تشكيل شود، هم‌چنين NGOهاي مردمي در بازار مصرف وجود ندارد. در كشورهاي ديگر مصرف كنند‌ه‌ها برچسب محصولات سالم را بررسي مي كنند و درصورت مشاهده‌ي تخلف مي‌توانند موضوع را به‌درستي پيگيري كنند و به رسانه‌ها گزارش دهند؛ درهرصورت حق مصرف كننده است كه از كيفيت و سلامت موادغذايي خريداري كرده آگاهي پيدا كند.

*پيامدهاي پيوستن به تجارت جهاني*

خبرنگار:
يكي از دلايل عدم عضويت ايران در تجارت جهاني نبود استانداردهاي الزام آور در عرصه‌ي توليد محصولات كشاورزي است به باور شما اين موضوع به اقتصاد كشور آسيب مي زند؟

دكتررضوي:
ايران مي‌خواهد با عجله خود را به تجارت جهاني برساند اما اميدواريم كه اين اتفاق نيفتد.

خبرنگار:
آيا شما فكر مي‌كنيد پيوستن به تجارت جهاني براي كشاورزي كشور تهديدي به‌همراه خواهد داشت؟

دكتررضوي:
به باورمن ورود به تجارت جهاني ابتداي مرگ كشاورزي كوچك و سالم و كشاورزان خرده پاست.

رحمانيان:
در آمريكا باتوجه به آن‌كه كشاورزي بسيار پيشرفته‌اي دارند اما كمتر از 1 درصد جمعيت آنها كشاورز هستند اين درحالي ست كه ديگر كشورها به دنبال الگوبرداري از كشاورزي پيشرفته‌ي آنها هستند.
به باور من الگوي كشاورزي آمريكا، الگوي مناسبي براي كشورما نيست، زيرا اگر كشاورزان ما بي‌كار شوند كشور توانايي به كارگيري اين افراد و ايجاد مشاغل جديد را نخواهد داشت براي نمونه كشورهايي مانند تايلند از عضويت در تجارت جهاني آسيب ديده‌اند چراكه اين عضويت منجر به آن شده است كه تعدادي از افراد جامعه ثروتمند و عده‌اي ديگر نيز فقير شوند؛ براي نمونه تاجرين برنج در اين كشور بسيار ثروتمند شده‌اند چراكه به راحتي مي توانند برنج توليدي خود را به ساير كشورهاي دنيا صادر ‌كنند، اين درحالي ست كه عده‌ي بسياري نيز در فقر و گرسنگي به سر مي برند، هم چنين طي سفري به كشور هند متوجه شدم كه 17هزار كشاورز به دليل از دست دادن توان مالي و عدم پرداخت بدهي خودكشي كرده بودند.

طاهري:
كشاورزان كشور كانادا نيز پس از پيوستن به تجارت جهاني با مشكل مواجه شدند چراكه اجراي كشاورزي صنعتي منجر به آن شد كه كشاورزان خرده پا به حاشيه روند و شغل‌هاي كاذب به‌جاي مشاغل وابسته به كشاورزي ايجاد ‌شود.
كشاورزان خرده پا با اجراي كشاورزي صنعتي بيكار مي‌شوند و كشاورزي صنعتي نيز هيچ‌گونه تناسبي با كشاورزي خرده پا و تنوع زيستي ندارد.
متاسفانه با اجراي كشاورزي صنعتي كشورهاي بزرگ كه شركت‌هاي چند ميليتي را در اختيار دارند به راحتي تنوع زيستي را در كشورهاي عضو تجارت جهاني از بين مي برند و در واقع كشاورزي سنتي را در اين كشورها نابود مي‌كنند. هم‌چنين با توليد بذرهاي هيبريد و اصلاح شده به‌تدريج استقلال بذري اين كشورها از ميان خواهد رفت و كشاورزان مجبور مي شوند بذور مورد نياز خود را از شركت‌هاي خارجي خريداري كنند.
درست است كه يكي از ابزارهاي تجارت، اجراي كشاورزي صنعتي است، ما نيز با پيشرفت علم مخالف نيستيم اما بايد به اين موضوع آگاه بود كه ابزار كشاورزي خرد به وسيله‌ي تجارت جهاني و كشاورزي صنعتي از بين مي رود.

خبرنگار:
مي‌توانيد براي اثبات ادعاي خود دراين‌باره براي خوانندگان مثالي بياوريد؟

دكتر رضوي:
كشورما پتانسيل گونه‌هاي متنوعي از انگور را در نقاط مختلفي همانند اروميه دارد اين تنوع گونه‌اي به حدي زياد است كه برخي از گونه‌هاي انگور را ما در بازار داخلي مشاهده نمي‌كنيم؛ حال اگر توليدات انگور كشورهاي ديگر مانند شيلي و برزيل وارد كشور شود توليد كننده‌ي ما ممكن است انگيزه‌ي توليد را از دست بدهد و به دليل عدم توليد برخي از آنها، تنوع گونه‌اي اين محصول كاهش پيدا كند.

رحمانيان:
بايد به اين نكته اشاره كرد محصول انگوري كه از كشورهاي ديگر به كشور ما صادر مي كنند به طورمعمول نرسيده چيده مي‌شوند و براي آن‌كه فاسد نشود از ميزان قابل توجهي مواد نگهدارنده استفاده مي كنند.
در جهان بيشتر جابجايي‌ها مربوط به مواد غذايي‌ست، تجارت‌هاي ميان كشوري غيرضروري مواد غذايي، علاوه بر احتمال پيدايي فساد در اين محصولات موجبات گرمايش زمين را نيز فراهم مي‌كند.
ما بايد تجارت موادغذايي را داشته باشيم اما نبايد به شيوه‌اي باشد كه بخش عمده‌ي سبد غذايي كشور را مواد غذايي وارداتي تشكيل دهد. افراط در تجارت غذا (صادرات و واردات) موجب نابودي كشاورزان خرده پا مي شود و نمي توان از آن به‌عنوان الگويي مناسب نام برد.
در طي سال‌هاي اخير كشاورزي صنعتي روند رو به رشدي داشته است اين درحالي ست كه اين نوع از كشاورزي الگوي مناسبي براي توليد و مصرف غذا نيست. نارضايتي‌هاي بي شماري از كوچك بودن زمين‌هاي زراعي و هم چنين عدم اجراي كشاورزي مكانيزه وجود دارد، در صورتي‌كه زمين‌هاي كوچك كشورما براي كشت ارگانيك بسيار مناسب هستند.
باتوجه به آن‌كه اجراي كشاورزي ارگانيك طولاني تر و نياز به كار بيشتري دارد بنابراين موجب افزايش اشتغال زايي در كشور مي شود.

*اسم محصولمان را سالم مي‌گذاريم درحالي‌كه با توليد محصول سالم و ارگانيك فاصله داريم*

خبرنگار:
از گفته‌هاي شما مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه با توجه به شرايط موجود در كشورما همانند ضعف قوانين و استانداردهاي لازم در بخش كشاورزي ما تنها مي‌توانيم محصولي را توليد كنيم كه نسبتاً سالم است، حال با اين پرسش مواجه مي‌شويم آيا مي‌توان ادعاي توليدكننده‌اي را كه مي‌گويد توانايي توليد محصول ارگانيك را دارد بپذيريم؟

طاهري:
خير، محصولات ما سالم ناميده مي‌شود اما ارگانيك نيستند چراكه ما هنوز در توليدات خود از كود شيميايي استفاده مي‌كنيم. يكي از مشكلات جامعه‌ي ما اين است كه استاندارد و شاخص واحد و تعريف شده‌اي‌ ميان توليد كننده، دانش آموخته و مصرف كننده وجود ندارد، اسم محصول مان را سالم مي‌گذاريم در حالي كه با توليد محصول سالم و ارگانيك فاصله ي بسياري داريم.

رحمانيان:
در حال حاضر شرايط توليد غذاي ارگانيك در كشور ما فراهم نيست، زيرا متاسفانه استاندارد و تعريف مشخصي ميان افرادي كه بيشترين استفاده را از كلماتي همانندمحصول Bio، ارگانيك يا زيستي را دارند وجود ندارد.
ما نمي توانيم ادعا كنيم چون در توليد محصولاتمان از نهاده‌هاي شيميايي همانند كود و سموم استفاده نمي كنيم بنابراين محصولمان ارگانيك است، زيرا براي توليد چنين محصولات نياز به آب، خاك و نهاده اي سالم داريم و نظارت مهندسين و كارشناسان مسوول در تمام مراحل كاشت، داشت و برداشت الزامي است.

*باورهاي نادرست از توليدمحصولات سالم*

خبرنگار:
آيا شما محصولات سالمي را كه توليد كرده‌ايد به كشورهاي ديگر نيز صادر مي‌كنيد؟

طاهري:
خير، تمام محصولات ما به منظور مصرف داخلي توليد مي شوند؛ من در اينجا بايد توضيح دهم كه متاسفانه يكي از موضوعاتي كه محصولات سالم و ارگانيك را تهديد مي‌كند اين است كه بسياري از توليدكنندگان و مصرف كنندگان بر اين باورند كه توليد محصولات ارگانيك و سالم بسيار پر هزينه و از لحاظ اقتصادي مقرون به صرفه نمي باشد، اين درحالي ست كه اين تفكر نادرست است شايد در سالهاي اول به دليل آن كه زمين هاي كشاورزي ما به مواد شيميايي و سموم آلوده هستند ما با مشكلاتي براي برطرف كردن آلودگي‌ها و از بين بردن عادت مصرف مواد شيميايي زمين مواجه بوده و مجبور به صرف برخي از هزينه ها باشيم اما پس از آن اين نوع از توليد از منظر اقتصادي براي بهره برداران به صرف است.
گاهي اوقات بيان مي شود محصول سالم يا ارگانيك بسيارلوكس است و بايد تنها براي مردم بالاي شهر كه توانايي خريد محصولات گران قيمت را دارند توليد شود و يا به كشورهاي ديگر صادر شود به باور من اين تفكر اشتباهي ست چراكه تمام مردم بايد حق مصرف محصولات سالم را داشته باشند.
مصرف داخلي اين محصولات محدود است زيرا بازار و فروشگاهها ي مخصوص اين محصولات وجود نشده و در اين باره استانداردهاي اجباري نيز وجود ندارد.

*ارتباط سرطان و غذاي ناسالم*

خبرنگار:
بر اساس گفته‌هاي كارشناسان و مسوولين وزارت بهداشت، درمان، آموزش پزشكي، وزارت استاندارد و هم‌چنين برخي از كارشناسان وزارت جهاد كشاورزي و جامعه‌ي دانشگاهيان وجود باقيمانده‌ي سموم و مواد شيميايي مي‌تواند تهديد جدي براي سلامت انسان‌ها باشد، شما نيز اين ادعا را تائيد مي‌كنيد؟

دكتر رضوي:
بايد آمار مراكز بهداشتي را در سراسر كشورمان داشته باشيم، لازم به توضيح است طي سفري كه به استان مازندران داشتم با مراجعه به مركز سرطان ساري متوجه شدم كه دختران جوان بسياري به دليل مصرف غذاي ناسالم به سرطان‌هاي دستگاه گوارش مبتلا شده‌اند.

رحمانيان:
درست است براساس آمار 30ساله ي موجود كشور در ارتباط با مصرف سموم و سرطان، به اين نتيجه رسيديم كه در استان‌هاي شمالي رابطه‌ي مستقيمي ميان سرطان و ميزان مصرف سم وجود دارد.

طاهري:
به باور من با فرهنگ سازي و اطلاع رساني در ميان مردم مي توان گام موثري دراين باره برداشت. در برنامه هاي بهداشتي و سلامتي كه توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي برگزار مي شود به مواردي همانند قند، نمك، فشار بالا و پايين خون، غذاهاي سرخ كرده و ... توجه بسياري مي شود اما متاسفانه به موضوع مهم باقيمانده هاي سموم در محصولات كشاورزي توجهي چنداني نمي شود.
ما عادت كرده ايم تا با مشكل روبرو نشديم به سراغ راه حل نرويم درباره ي توليد محصولات سالم نيز در كشور چنين رويكردي نيز وجود دارد.

خبرنگار:
به باور شما جوامعي كه محصولات سالم توليد مي كنند داراي چه خصوصيتي است؟

*جايگزيني فناوري‌هاي پايدار با فناوري‌هاي زودبازده*

رحمانيان:
كشورهايي كه نظام‌هاي مدني فعال و قوي دارند از وضعيت بهتري براي توليد برخوردار هستند، تشكل‌ها و NGO هاي مردمي و محيط زيستي با بودجه و آزادي عملكرد هستند به شيوه‌اي كه به راحتي مي‌توانند موضوعات را پيگيري و با دولت مطرح كنند و درنهايت پاسخ مناسب را دريافت كنند.
گفتني ست اين سازمان‌هاي غيردولتي خود مي توانند به عنوان ناظر عمل كنند. در كشورهاي اروپايي و آمريكايي محصولات ارگانيك مشخص و با برچسب ويژه ارائه مي شوند.
اگرما به برخي از فناوري‌هاي موجود اعتراض كنيم تهمت عقب ماندگي به ما خواهند زد. البته بايد درنظر داشت كه فناوري‌هاي پايدار نيز وجود دارند اما هنگامي كه فناوري‌ با هدف پول‌سازي و سود بيشتر گسترش و ايجاد شود مشكل ساز خواهد شد و غذاي ناسالم، ترافيك و برج ها از پيامدهاي اين نوع از تكنولوژي‌ها مي باشند.

دكتر رضوي:
بايد مشكلات مربوط به بخش كشاورزي و منابع طبيعي شناسايي شده و بدون تعصب اقدام به برطرف كردن آنها كرد، براي نمونه اروپائيان متوجه اين موضوع شدند كه سيمان كردن كف رودخانه‌ها منجر به پيدايي سيل مي شود و رودخانه‌هاي تغيير يافته را دوباره به شكل طبيعي خود بازگرداندند؛ يعني اشتباهات خود را پذيرفتند؛ ازسوي ديگر با ساختن سدهاي بزرگ مخالفت مي‌شود چون اين سدها با جمع آوري تمام آب منطقه باعث به خطر افتادن محيط زيست مي شوند؛‌ ما نيز براي پيشرفت نيازمند انعطاف پذيري بيشتري هستيم.
بايد به توسعه‌ي كشاورزي توجه داشت اما نبايد با افزايش بي رويه سدسازي، جاده سازي، جنگل تراشي‌ها؛ الگوهاي پايدار و توليد محصولات سالم را نابود كرد و به دليل عدم آگاهي براي نسل آينده مشكل ساز شد.

*ارتباط IFOAM و شركتهاي خصوصي با توليد محصول ارگانيك*

خبرنگار:
در صحبت‌هاي خود به برچسب‌هاي ويژه محصولات ارگانيك اشاره داشتيد درحال حاضر ارائه‌ي اين نوع از برچسب‌ها توسط چه سازمان و يا نهادي صورت مي‌گيرد؟

رحمانيان:
IFOAM اين اجازه را به سازمان‌هاي مرتبط مي‌دهد. در هر منطقه و كشوري سازمان‌هاي خصوصي وجود دارند كه مورد تاييد IFOAM هستند؛ اين سازمان‌هاي خصوصي حق بازرسي و دادن برچسب به محصولات را دارند اما خود IFOAM مستقيماً اين كار را نمي‌كند.
IFOAM اين حق بازرسي و دادن برچسب را به اين شركت‌ها و سازمان‌هاي خصوصي داده و كشاورز بايد اين سرويس و خدمات آزمايشگاهي را از سازمان و شركت مربوطه خريداري كند و شركت مربوطه پس از آزمايش‌هاي لازم برچسب مورد نظر را مي‌دهد. اين كار يك روند خصوصي است اما نظارت دولتي هم بر آن اعمال مي‌شود؛ بايد در ابتدا استانداردهاي مربوط به محصول سالم و ارگانيك در كشور تدوين و به صورت قانون شود و در ادامه شركت‌هاي خصوصي مسووليت
ارائه‌ي آنرا به عهده گيرند.

دكتر رضوي:
بايد درنظر داشت خدماتي كه اين شركت‌ها ارائه مي‌دهند گران است؛ ما تصميم گرفتيم با شركتي هندي همكاري و مركزي به‌منظور اعطاي گواهينامه و برچسب محصولات سالم را راه‌اندازي كنيم اما متاسفانه با كسري بودجه مواجه شديم.

*نبود استاندار، بازار و تبليغ براي محصولات سالم*

طاهري:
به باورمن ايجاد نظامي جامعي دراين باره و بازار محصولات بسيار مهم است برچسب در الويت بعدي كار قرار مي‌گيرد. 6هزار توليد كننده، كشاورز و آشپز در مقابل بحث Fost food، مساله‌ي Slow food را مطرح كردند.
در جوامع اروپايي مردم به سلامت و كيفيت مواد غذايي خود اهميت بسياري مي‌دهند، براي نمونه در شهر رم بازار محصولات ارگانيك طرفدار بسياري دارد، چراكه در چنين كشورهايي فرهنگ و نظام جامع دراين‌باره وجود دارد.
ما در حدود 400 ـ 300 هزار تومان هزينه‌هاي سم و سم‌پاشي براي توليد گوجه فرنگي را كم كرده‌ايم؛ به اين صورت كه در يك استانبولي آتش درست كرده‌ايم و اسپند در آن ريختيم و دود اسپند آفات را از بين برد. توليدكنندگان هزينه‌هاي زيادي براي سم پاشي مي پردازند اين درحالي ست كه براي نمونه دو آفت تريپس و مينوز را مي توان با دود اسپند از بين برد، درصورتي كه حشرات مفيد از بين نمي‌روند و گرده افشاني نيز انجام مي‌شود؛ اين روش كاملاً بومي و ابداع كننده‌ي آن كشاورزي اصفهاني است، يا مي توان براي نابودي قارچ‌ها از آب برگ توتون و تنباكو استفاده كرد.

خبرنگار:
بنابراين مي‌توان با به‌كارگيري صحيح از مديريت تلفيقي و روش‌هاي مبارزاتي غيرشيميايي علاوه بر آن‌كه محصول سالم توليد كرد موجبات افزايش عملكرد محصولات را نيز فراهم كرد؟

طاهري:
درست است، من در كشور تايلند با توليدكننده‌ي برنج ارگانيكي آشنا شديم كه توانسته بود محصول خود را بدون مصرف كود و سم شيميايي و از 3 تن به 9 تن افزايش دهد اما متاسفانه بيشتر كشاورزان كشورما بر اين باورند كه بايد در توليد حتما از سم و كود استفاده كنند. با حمايت و تقاضاي مصرف كننده و نگرش درست توليد كننده مي‌توان توليد و مصرف غذاي سالم را گسترش داد. بايد در ارتباط با توليد محصولات سالم در كشور فرهنگ سازي شود. توليدكنندگان با تلاش فراوان محصولات سالم را توليد مي كنند اما متاسفانه هيچ گونه تبليغي براي چنين محصولاتي نمي شود.
بايد در ابتداي مسير برچسب محصول سالم و هم چنين بازار غذاي سالم تعريف شود، اين دو موضوع در واقع مكمل يكديگر هستند.

دكتر رضوي:
به باورمن تمام توليدكنندگان محصولات سالم بايد در راستاي هدفي مشترك فعاليت‌هاي گروهي داشته باشند ما بايد غذاي سالم را تعريف و تشريح كنيم.

گفت وگو: مهندس مرجان طاووسي
خبرنگار مهندسي كشاورزي سرويس مسائل راهبردي ايران

انتهاي پيام

سه|ا|شنبه|ا|20|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايسنا]

[مشاهده در: www.isna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 542]