جهاني سازي يك نماد ملي-1/نوروز در فرهنگ عمومي منطقه؛ آذربايجان و قزاقستان

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: جهاني سازي يك نماد ملي-1/نوروز در فرهنگ عمومي منطقه؛ آذربايجان و قزاقستان
خبرگزاري مهر- گروه بين الملل: نوروز يك جشن باستاني ايراني است كه علاوه بر ايران در چند كشور منطقه كه داراي فرهنگ مشترك هستند جشن گرفته مي شود، و در چند سال اخير برخي كشورها آن را در قالب تعطيلات رسمي خود گنجانده اند و اين نماد در حال تبديل شدن به يك نماد جهاني است.

به گزارش خبرگزاري مهر، جشن ها اصولاً هويت ملي و يا ديني هر ملتي را تشكيل مي دهند و هر مراسمي بيانگر علائق، سليقه ها و فرهنگ ملت و تعلقات قومي آن بشمار مي رود.

جشن ها امروزه در بين تمامي اقوام مختلف برگزار مي شود و اين جشن ها در هر نقطه و منطقه اي از زمين با ديگر نقاط متفاوت است و در صورتي كه مراسمي حركت خود را از يك قالب ملي و منطقه اي آغاز و به يك نماد بين المللي تبديل شود مي توان دليل آن را وجود ارزش هاي مشترك انساني در آن دانست كه منعكس كننده فطرت انسانها و تمايل آنها در كنار هم زيستن و صلح است.

عيد نوروز و جشن هاي سال نو شمسي يكي از جشن هاي مهم در بين ايرانيان است. اين جشن ها كه با آغاز فصل بهار و بيداري طبيعت آغاز مي شود همان حركتي است كه از يك فرهنگ ملي سرچشمه گرفته و در حال تبديل شدن به يك "نماد جهاني" است.

اين مسئله تا بدانجا اهميت دارد كه سازمان ملل براي ثبت عيد نوروز به عنوان يك روز جهاني آن را به نظر سنجي گذاشت.

تاريخچه نوروز

منشا و زمان پيدايش نوروز، به درستي معلوم نيست، اما اين جشن، قدمتي سه هزار ساله دارد و قديمي‌ترين آئين ملي در جهان به شمار مي‌رود. در برخي از متون كهن ايران از جمله شاهنامه فردوسي و تاريخ طبري، جمشيد و در برخي ديگر از متون، كيومرث به‌عنوان پايه‌گذار نوروز معرفي شده است. ابداع نوروز در شاهنامه، بدين صورت روايت شده است كه جمشيد در حال گذشتن از آذربايجان، دستور داد تا در آنجا براي او تختي بگذارند و خودش با تاجي زرين بر روي تخت نشست. با رسيدن نور خورشيد به تاج زرين او، جهان منور شد و مردم شادماني كردند و آن روز را روز نو ناميدند.

برخي از روايت‌هاي تاريخي، آغاز نوروز را به بابليان نسبت مي‌دهد. بر طبق اين روايت‌ها، رواج نوروز در ايران به ۵۳۸ سال قبل از ميلاد يعني زمان حمله كورش به بابل بازمي‌گردد. همچنين در برخي از روايت‌ها، از زرتشت به‌عنوان بنيانگذار نوروز نام برده شده است.

با افزايش محبوبيت عيد نوروز در آسياي ميانه و همچنين با اعلام رسمي شدن اين مراسم در تركيه، جهان در آينده نزديك شاهد برگزاري آن در ابعاد وسيعتر خواهد بود.

اين مقوله بر آن است تا به بررسي برگزاري اين مراسم در قفقاز و روسيه، خاورميانه و آفريقا بپردازد كه اين مقوله همراه است با چشم اندازي به جهاني شدن اين آداب و رسوم كهن ايراني.

عيد نوروز در آذربايجان

عيد نوروز در جمهوري آذربايجان همسايه شمالي ايران از اهميت ويژه اي براي مردم اين سرزمين برخوردار است.

عيد نوروز كه فرهنگ‌ها و باورهاي باستاني مردم آذربايجان و ارزش‌هاي اسلامي را در خود جمع كرده ، به عنوان عيد رسمي و ملي جمهوري آذربايجان بين مردم ارزش خاصي دارد. در زمان شوروي سابق ممنوع بود اما مردم در چارچوب محيط خانواده و محل زندگي توانستند اين عيد را زنده نگه داشته اند.

علي‌رغم سياست‌هاي كمونيستي، مردم آذربايجان در عمق ضمير خود آداب و رسوم و باورها و اعتقادات ديني خود را حفظ مي‌كردند. براي اولين بار، در سال ۱۹۶۷ بود كه "شيخعلي قربانف" متفكر آذربايجان سعي كرد عيد نوروز به صورت كاملا آشكار از طرف مردم برگزار شود ولي او و برخي از گروهها مورد تعقيب دولت شوروي قرار گرفته و از كار بركنار شدند و از آن به بعد نيز به برگزاري عيد نوروز اجازه داده نشد.

علي ‌رغم ممنوعيت‌هاي برگزاري عيد در آذربايجان، به مناسبت عيد نوروز نغمه و داستان‌سرايي مي‌شد و اين مسئله حتي در نامگذاري بچه هايي كه در اين ايام به دنيا مي‌آمد نيز تاثير مي گذاشت.

"عيد نوروز در شهر باكو"

پس از استقلال جمهوري آذربايجان در ۱۸ اكتبر ۱۹۹۱ عيد نوروز از خانه‌ها به محله‌ها و سپس به ميادين شهرها گسترش يافت و تبديل به يك آئين و مراسم رسمي شد.

در سال جاري هيئت دولت آذربايجان، بمناسبت اين عيد 8 روز تعطيل رسمي اعلام كرد. اين تصميم دولت باكو به دنبال استقبال گسترده مردم اين كشور از برگزاري آئين‌هاي عيد نوروز اتخاذ مي‌شود و روند افزايشي اين تعطيلات كه ابتدا يك روز و سپس دو و پنج روز بود نشان از آن دارد كه مردمان اين خطه و در كل آسياي ميانه در صدد هستند تا جشن نوروز را كه سر بر آورده از خاكسترهاي دوران سيادت كمونيسم است ، وارد فرهنگ خود كند.

پيدايش نوروز در فرهنگ آذربايجان

در جمهوري آذربايجان درباره پيدايش جشن نوروز اسطوره‌ها و افسانه‌هاي گوناگوني نقل شده است. مثلاً در روايتي آمده است، سياوش پسر كيكاووس به كشور افراسياب سفر مي‌كند افراسياب از وي به نحو قابل توجهي پذيرايي مي‌كند و حتي دخترش را به عقد وي در مي‌‌آورد و سياوش به ياد سفرش از ديار افراسياب ديوار بخارا را بنا مي‌كند. ولي دشمنان كه از اين امر ناخرسند بوده‌اند ميان سياوش و افراسياب را بر هم زده به طوري كه افراسياب تصميم به قتل سياوش مي‌گيرد و پس از كشته شدن سياوش دستور مي‌دهد جنازه‌اش را روي كنگره‌هاي ديوار بخارا قرار دهند. زرتشتيان جسد وي را برداشته و در قدمتگاه دروازه شرقي دفن مي‌كنند و مرثيه‌هاي بسياري در وصف سياوش و مرگش سرودند به طوري كه اين مرثيه‌ها بين مردم گسترش يافت و در همين سياوش مرثيه‌ها روز دفن سياوش را زرتشتيان نوروز ناميدند.

فرهنگ عمومي در نوروز

غبارروبي و خانه تكاني منازل، خريد لباس و لوازم خانگي‌، دادن ضيافت و انجام ديد و بازديد و سفرهاي نوروزي و برگزاري مراسم ويژه چهارشنبه آخر سال و شب عيد ازجمله برنامه‌هاي مردم جمهوري آذربايجان درعيد نوروز است.

براساس رسوم بعد از پايان چله كوچك، مردم خود را براي استقبال از عيد نوروز آماده مي‌كنند. براي اعضاي خانه، لباس نو و براي بستگاني كه قرار است به ديدارشان رفته شود هديه‌هايي خريداري مي‌شود. خانم‌ها، دختران و عروسها به خانه ‌تكاني مي‌پردازند. همه سعي دارند تا با خانه ‌اي تميز، لباس‌هاي جديد و با روحيه‌اي شاداب وارد سال نو شوند. مردم بدون آنكه در جريان سال‌هاي شمسي قرار بگيرند عيد نوروز را اول سال مي‌دانند. در آذربايجان براي سفره عيد برنج مي پزند. در برخي از شهرها و روستاها همانند ايران سفره "هفت ‌سين" مي‌چينند. مردم در حياط خانه‌ها يا در محله‌ها، آتش روشن مي‌كنند. با تفنگ‌ها و با گلوله‌هاي مخصوص به تيراندازي مي‌پردازند و همه جا را روشن مي‌سازند از روي آتش مي‌پرند.

از ديگر خصوصيات بارز عيد نوروز آن است كه مردم از آن به عنوان عيد صلح و دوستي و وحدت و يكپارچگي ياد مي‌كنند و طبق آيين‌هاي باستاني، آنهايي كه قهر هستند آشتي مي‌كنند و قهر و كينه از ميان برداشته مي‌شود. در آذربايجان بر خلاف ايران مراسم سيزده‌ بدر برگزار نمي‌شود.

در آذربايجان رابطه با عيد نوروز جاي مهمي به اعتقادات و فال‌ها داده مي‌شود به طوري كه در شب چهارشنبه سوري دختران نو رسيده در ته دل فالي گرفته و و مخفيانه پشت درنيمه باز به انتظار ايستاده و اگر در اين هنگام حرف خوب و موافقي بشنوند آرزويشان برآورده شده و اگر حرف نامناسبي مي‌شنيدند نيتشان عملي نمي‌گشته است. بنابر اين برمبناي آيين عيد مردم از بد گويي و حرف نامناسب دوري مي‌جويند.

نوروز در قزاقستان

مردم قزاقستان نوروز را اعتدال بهاري مي‌‌دانند و بر اين باورند كه در اين روز ستاره‌هاي آسماني به نقطه ابتدايي مي‌‌رسند و همه جا تازه مي‌شود و روي زمين شادماني برقرارمي‌شود. همچنين قزاق‌ها معتقدند كه نوروز آغاز سال است و در ميان آنان عبارات زيبايي دربارهٔ نوروز وجود دارد.

فرهنگ عمومي قزاق ها در نوروز

قزاق ها نيز در عيد نوروز علاوه بر برگزاري مراسم كلي داراي مراسمي خاص و ويژه خود اين خطه هستند.

در شب سال تحويل تا شب قزير صاحبخانه دو عدد شمع در بالاي خانه اش روشن مي‌كند وخانه اش را خانه تكاني كرده و چون مردم قزاق باور بر اين دارند كه تميز بودن خانه در آغاز سال نو باعث مي‌شود افراد آن خانه دچار بيماري و بدبختي نشوند.

در عيد نوروز جوانان يك اسب سركش را زين كرده و عروسكي كه ساخته دست خودشان است با آويز زنگوله‌اي به گردنش درساعت سه صبح كه ساعتي معين از شب قزير است رها نموده تا از اين طريق مردم را بيدار نمايند. عروسك در حقيقت نمادي از سال نو است كه آمدن خود را سوار بر اسب به همه اعلام مي‌كند.

همچنين پختن غذايي به نام نوروز گوژه ( آش) كه تهيه آن به معني خداحافظ با زمستان و غذاهاي زمستاني است و از هفت نوع ماده غذايي تهيه مي‌شود در اين ايام جزو آيين و رسوم اين سرزمين مي‌‌باشد.

نوروز براي قزاق‌ها بسيار مقدس بوده و اگر در اين روز باران يا برف ببارد آن را به فال نيك گرفته و معتقدند سال خوبي پيش رو خواهند داشت.

مسابقات معروفي نيز در اين ايام در قزاقستان برگزار مي‌شود كه مهمترين آنها "قول توزاق" است كه بين گروههاي مرد و زن برگزار مي‌شود. اگر برنده زن‌ها باشند قزاق‌ها معتقدند آن سال خوب و پربركتي است اگر مردها پيروز شوند آن سال نامساعد خواهد بود. از ديگر مسابقات مي‌توان به كوكپار برداشتن بز از مكاني مشخص توسط سواران، آودار يسپاق، قيزقوو و آلتي باقان اشاره نمود.

در عصر نوروز نيز مسابقه آيتيس آغاز مي‌شود كه مسابقه شعر و شاعري است.

سه|ا|شنبه|ا|20|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 114]