گزارشى از اماكن تاريخى و گردشگرى استان خوزستانخوزستان؛ ارض مقدس و گنجينه ايران

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: گزارشى از اماكن تاريخى و گردشگرى استان خوزستانخوزستان؛ ارض مقدس و گنجينه ايران
گزارش از: فاطمه زورمند خبرنگار كيهان در اهواز

استان خوزستان با مساحتي بالغ بر 67هزار و 282 كيلومتر مربع در جنوب غربي ايران قرار دارد كه از شمال به استان لرستان، از شمال شرق به استان اصفهان، از شمال غرب به استان ايلام، از شرق و جنوب شرقي به استانهاي چهارمحال و بختياري و كهگيلويه و بويراحمد، از جنوب به خليج فارس و از غرب به كشور عراق محدود مي شود. وجود تالاب ها، باتلاقها، نيزارها و سواحل زيباي خليج فارس در جنوب و كوههاي بلند و برفگير در تمامي نقاط شمالي استان و جلگه بسيار پست و گرم شرق خوزستان، دورنما و چشم اندازها و اقليمهاي متفاوتي بويژه در فصل بهار در چهارسوي استان فراهم آورده است. دسترسي به آبهاي آزاد در طول سواحل جنوبي و داشتن رودخانه هاي متعدد و پرآب كه از هزاره هاي پيش از ميلاد زيستگاه اقوام كهن ايراني و مهد تمدن و كشت و كار و آبياري بوده، از زيرساختهاي اصلي اكوتوريسم خوزستان محسوب مي شود. همچنين وجود درياچه پشت سدهاي استان از جمله دز كه به عنوان ششمين سد مرتفع جهان شناخته شده، كارون 3، كرخه و سدهاي شهيد عباسپور و خليل خان (چهل بري) امكانات فراواني براي بهره برداري هاي گردشگري در اين استان فراهم آورده است. در خوزستان به علت ارتفاع پايين بخشهايي از اين استان، در قسمتي از كرانه ها توسط دريا و در ساير نقاط به واسطه جريان رودخانه ها، باتلاقهاي وسيعي به وجود آمده كه به واسطه آب دائمي و زياد به اسم «هور» معروفند و هورالعظيم، هور مزرعه و هور دورق از اين جمله هستند.

خوزستان با وجود آب و هواي گرم، بستر رودخانه هاي مهمي چون كارون و اروند با قابليت كشتيراني در آنها و رودهاي ديگري مانند زهره، جراحي، مارون، خور، نهرگاهي، بهره، شاوور، مرغاب، آب سوسن، آب شلا، ابوالعباس، اعلا، دره حراز (دمهلي)، بولاواس، صيدون، ليراب و رامهرمز است. همچنين وجود چشمه هاي آب گرم و معدني عين خوش، دهلران، گراب، سيزنگر، گلگير، در استان زمينه ديگري براي اكوتوريسم فراهم آورده كه هر يك از آنها استفاده هاي درماني متفاوتي دارند، هر چند تاكنون بهره برداري گسترده اي از اين چشمه ها صورت نگرفته است. استان خوزستان با داشتن آثار و بناهاي تاريخي به جاي مانده از تمدنهاي پيشين كه در طول تاريخ حيات خود به طور مستمر و مداوم بر اين سرزمين حكومت كرده اند، از جاذبه هاي توريستي قابل ملاحظه اي برخوردار است. علاوه بر آثار تاريخي مشهور و اماكن مذهبي مانند زيارتگاهها و بقعه هاي متبركه، چشم اندازهاي طبيعي استان بويژه در مناطق كوهستاني از جاذبه خاصي برخوردار است. شايد براي كساني كه با جغرافياي استان آشنايي كامل ندارند و نام خوزستان براي آنان تنها تداعي كننده منظره اي از سرزميني گرم و تفتيده با مردماني با چهره هاي آفتاب سوخته است، دعوت به ديدن كوههاي با قله هاي پوشيده از برف ايذه، دامنه هاي سرسبز اطراف اين شهر، نرگس زارهاي وسيع بهبهان و دشتهاي لاله هاي واژگون رنگارنگ لالي و مسجدسليمان، غريب باشد، اما واقعيت اين است كه اينها تنها گوشه كوچكي از زيبايي هاي استان خوزستان است . كارون پرپيچ و تاب كه چون رقصنده اي خوش ادا بر پهنه دشت وسيع خوزستان مي خرامد، جلوه اي منحصر به فرد در طبيعت اين استان دارد و در جاي جاي آن مي توان از طنازي اين يار ديرين دشت خوزستان و شاخه هايش با نامهاي مختلف حظ برد. اما ساحل كارون در اهواز و شاخه هاي انتهايي آن اروند و بمهنشير در آبادان و خرمشهر چيز ديگري است، قايقرانان با قايقهاي كوچك و ناخدايان با لنجهاي چوبي نه چندان بزرگشان در اروند آماده اند تا مهمانان را در سفرشان به استان تا آخرين كرانه هاي اروند به مهماني پيوندگاه اين رود بزرگ با خليج هميشگي فارس ببرند، جايي كه يادآور دلاوريها و پايمرديهاي رزمندگان در دفاع از عروس شهرهاي ايران يعني خرمشهر و آبادان است.

سدهاي خوزستان

غير از كارون، ديگر رودخانه هاي جاري در استان جاذبه هاي خاص خود را دارند كه سدهاي احداث شده در مسير آنها چشم انداز زيبايي به وجود آورده و مامن مسافران و ميهمانان به ويژه در ايام نوروز است تا ساعاتي از اوقات خود را در كنار آنها با آرامش سپري كنند.

سد كارون 3 با مخزني معادل سه ميليارد متر مكعب و نيروگاه 2000 مگاواتي آن علاوه بر تنظيم يك ميليارد متر مكعب آب براي مصارف كشاورزي، با تنظيم 5/7 ميليارد متر مكعب آب، سالانه توان توليد چهار ميليارد كيلو وات ساعت برق را دارد و ديدار از اين سد عظيم خاطره اي فراموش نشدني براي مهمانان نوروزي را بر جاي خواهد گذاشت.

بزرگترين پل قوسي كشور بر روي درياچه سد كارون 3 در خوزستان چشم اندازي بسيار زيبا دارد و بنا به گفته مسئولان اين سد، براي رفاه حال گردشگران و مسافران، توقفگاهي به ظرفيت 100 خودرو در اين محل در نظر گرفته شده تا آنها از چشم اندازهاي زيبا و طبيعي آن براحتي بهره ببرند. طول اين پل 336 و دهانه آن 264 متر است.

سد دز با ارتفاع 203 متري در شمال خوزستان روي رودخانه دز احداث شده و اكنون حدود 3/4 ميليارد مترمكعب آب در درياچه اي به وسعت 63 كيلومتر مربع در پشت اين سد ذخيره شده و به كمك توربين هاي اين سد سالانه 2/2 ميليارد كيلووات برق توليد مي شود.

سد شهيد عباسپور (كارون) در شمال شرقي مسجد سليمان نيز كه سال 1355 ساخته شده، مخزني به گنجايش 2/9 ميليارد متر مكعب را داراست و براي آبياري نزديك به 41 هزار هكتار زمين كشاورزي در نظر گرفته شده است. اين سد نيز محل مناسبي براي گذراندن يك روز مفرح است. سد كرخه كه به عنوان بزرگترين سد خاكي خاورميانه، روي رود كرخه احداث شده به همراه سد گتوند عليا، گدارلندر بر روي رودخانه كارون از ديگر سدهاي ديدني استان هستند. سدهاي بزرگي چون دز، عباسپور، كرخه، مارون و مسجد سليمان همه ساله در ايام نوروزي پذيراي ميهمانان نوروزي و هموطنان هستند.

عشاير در خوزستان

ديدار از زندگي عشاير كوچ نشيني كه در شش ماهه دوم سال در استان خوزستان اقامت دارند، تصويري هفت رنگ از چادرهاي سفيد كه مرداني در آن اتراق كرده اند و زناني كه دامن هاي پرچين و رنگارنگشان دل بيننده را به مهماني رنگ ها مي برد نيز مطمئناً علاقه مندان خاص خود را دارد.

تالابهاي خوزستان

تالابهاي زيبا و وسيع مانند تالاب «هورالعظيم» در دشت آزادگان و تالاب «بين المللي شادگان»، پارك هاي جنگلي دزفول، شوشتر، مسجد سليمان، نرگس زارهاي طبيعي بهبهان و منطقه جنگلي دب حردان از ديگر جاذبه هاي طبيعي خوزستان به شمار مي روند. تالاب بين المللي شادگان در جنوب خوزستان با وسعتي برابر با 400 هزار هكتار متشكل از عرصه هاي آب شيرين، شور و لب شور است كه شهرستان شادگان و روستاها و نخيلات آن را چون نگيني در برگرفته است.

تالاب شادگان از تالابهاي نادر و مهم كشور است كه به رغم فصلي بودن بخش آب شيرين آن، آب شور تالاب به دليل متصل بودن به خورها و خليج فارس، دايمي و پرآب است. بنابراين اكوسيستم و گياهان و جانوران و به طور كلي تنوع زيستي در دو محيط را مي توان در آن ملاحظه كرد. در اين تالاب پوشش گياهي زيبايي از «چولان» (گبن)، «بردي»، «ني» و علف شور دارد و بيش از 150 گونه پرندگان شاخص و حمايت شده نظر «اردك مرمري»، «تنجه»، «گيلانشاه خالدر»، «فلامينگو»، «اردك سرسفيد»، «ليكوتالابي» و نيز ماهياني نظير «شيربت»، «بني»، «كپور»، «بياح»، «شانك» در آن به وفور يافت مي شوند و همچنين لاك پشت فراتي (لاك نرم) نيز از جمله گونه هاي جانوري زيباي موجود در اين تالاب است.

طبق آمار رسمي 260 گونه پرنده از جمله 175 گونه پرنده مهاجر در فصول مختلف در اين تالاب زندگي مي كنند و همه ساله در فصل مهاجرت، پرندگان گوناگوني از سيبري و ديگر نقاط سردسير براي زمستان گذراني و زاد و ولد در اين تالاب فرود مي آيند كه تجمع آنها در نقاط مختلف تالاب و حتي آبگيرهاي كنار جاده اصلي مناظر بديعي در كنار آب پديد مي آورد.

روستاييان بومي حاشيه اين تالاب مردمي خونگرم و صميمي هستند كه اكثراً به زبان عربي سخن مي گويند، با هماهنگي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان روستاي «رگبه» به عنوان روستاي نمونه و پايگاه گردشگري تالاب تعيين شده و افرادي در زمينه راهنمايي و ارائه خدمات مورد نياز به گردشگران تعيين شده اند. همواره مي توان قايق هايي با قايقرانان نوجوان را در كنار آب منتظر يافت كه با كمترين توقعي و مختصر اشاره اي «مردي هاي» (پاروهاي مخصوص) قايق ها را به آب انداخته و روح انسان را برفراز پهنه وسيع تالاب با رقصي با نشاط پرواز مي دهند.

مناظر بسيار زيبا به ويژه در فصل بهار و اواخر زمستان بسيار ديدني است، همواره مي توان گاوميش هاي شناور در آب را ديد كه به فرمان كودكي دست از آب تني شسته و در خشكي به دنبالش روانه مي شوند، نيزارها، نخلها و زنان روستايي زحمتكشي كه پا به پاي مردان خود تورهاي ماهيگيري را تعمير مي كنند و علاوه بر آن هميشه بافته هاي حصيري رنگارنگ زيبايي دارند كه مي توان به يادگار از اين سرزمين به همراه برد.

مال آقا، روستاي نمونه گردشگري

«مال آقا» روستايي در 32 كيلومتري شهرستان باغملك در اين استان با بافت سنتي كه كاملا بافت قديمي خود را حفظ كرده است.

مال آقا در منطقه اي كوهستاني از سلسله جبال زاگرس واقع شده كه رودخانه اي مواج و سرد از كنار آن مي گذرد

و مسير فرح بخش و زيبايي را ايجاد كرده است، همه ساله خصوصاً در دو فصل بهار و تابستان دهها هزار نفر از اقصي نقاط خوزستان براي گذراندن اوقات فراغت و سياحت به اين مكان خوش آب و هوا سفر مي كنند.

يادمانهاي دفاع مقدس در خوزستان

مناطق عملياتي دوران هشت ساله دفاع مقدس و يادمانهاي ايجاد شده در مناطق اروندكنار، شلمچه، فكه، طلاييه و شهرهاي آبادان و خرمشهر از جاذبه هاي گردشگري دوران دفاع مقدس استان خوزستان به شمار مي روند.

شلمچه

شلمچه درحد فاصل جايزه بوارين و جنوب پنج ضلعي قرار دارد و يكي از معابر وصولي به شهر بصره است. دشمن به علت وجود جاده استراتژيك و نزديكي اين منطقه به شهر بصره، يكي از مستحكم ترين استحكامات خود را در اينجا ايجاد كرده بود.

منطقه شلمچه از تعداد زيادي نهر آب، كانال، خاكريز، جاده و ساير عوارض طبيعي و مصنوعي ديگر تشكيل شده و تمامي آنها در بخش شمالي اروند قرار دارند.

عمليات غرورآفرين كربلاي 5 (دي ماه 1365) در اين منطقه انجام شد. در عمليات كربلاي 5 يكصدوپنجاه كيلومترمربع از خاك ميهن اسلامي آزاد و خطوط پدافندي دشمن تا عمق 9كيلومتر درهم شكست. بيش از 80تيپ و گردان كاملاً منهدم و هزاران دستگاه تانك و نفربر به آتش كشيده شد و نزديك به 3000نفر از نيروهاي دشمن اسير شدند.

بناي يادبودي در اين منطقه به همت دلسوختگان فرهنگ دفاع مقدس و توسط آستان قدس رضوي بنا شده است.

شهداي والامقام حسين خرازي و اسماعيل دقايقي، فرماندهان لشكرهاي امام حسين(ع) و بدر در اين منطقه به شهادت رسيدند.

پادگان دوكوهه

پادگان دوكوهه حدوداً در 7كيلومتري شهر انديمشك واقع شده است. پس از شروع جنگ به يكي از مراكز مهم تجمع رزمندگان اسلام تبديل شده بود.

اين پادگان متعلق به ارتش جمهوري اسلامي بوده اما به محلي براي تجمع دلدادگان لشكر 27 محمدرسول الله(ص)، لشكر 10 سيدالشهدا و ديگر يگانهاي تهران تبديل شد.

فكه

منطقه فكه بين چنانه، چزابه و مرز عراق قرار دارد. اين منطقه شاهد 3 عمليات دلاورانه فتح المبين، طريق القدس و الفجر مقدماتي بوده است.

هويزه

شهر هويزه بين سوسنگرد و مرز عراق قرار گرفته است. در آغاز جنگ به محاصره دشمن بعثي درآمد. اين شهر محل شهادت جمعي از دانشجويان پيرو خط امام و بسيجي است. شهيد حسين علم الهدي فرمانده غيور سپاه هويزه در اين منطقه به درجه رفيع شهادت نائل آمد.

دهلاويه

دهلاويه در حد فاصل جاده سوسنگرد و بستان قرار دارد. در سي ويكم خرداد 1360 دكتر چمران پس از شهادت ايرج رستمي فرمانده منطقه دهلاويه به آنجا اعزام و بوسيله تركش خمپاره 60 به شهادت رسيد.

بناي يادمان شهيد دكتر چمران و رزمندگان جنگهاي نامنظم و شهداي دشت آزادگان در دهلاويه توسط بنياد حفظ آثار و نشر ارزشهاي دفاع مقدس و با مشاركت نهادهاي ديگر در محل شهادت آن شهيد بزرگوار طراحي و ساخته شده است.

طلاييه

طلاييه يك منطقه مرزي در نزديكي جزاير مجنون و غرب كوشك است. اين منطقه يكي از محورهاي مهم عمليات فخرآفرين خيبر بود. فرمانده سرافراز سپاه اسلام، شهيد محمد ابراهيم همت در اين عمليات به شهادت رسيدند.

مسجد جامع خرمشهر

مسجد جامع خرمشهر در روزهاي اول جنگ محل تجمع و حضور نيروهاي مقاومت مردمي بود. مركز تجمع و اعزام رزمندگان اسلام به خط مقدم در اولين روزهاي هجوم دشمن بود. يكي از آخرين مكانهايي بود كه رزمندگان اسلام در اطراف آن تا آخرين نفس به مقاومت و مبارزه پرداختند.

تنگه چزابه

تنگه چزابه در شمال غربي بستان و بين هورالهويزه و تپه هاي رملي قرار دارد. چزابه يكي از محورهاي هجوم نيروهاي بعثي در اوايل جنگ تحميلي و از مناطق استراتژيكي مرز ايران و عراق محسوب مي شود. اين منطقه در عمليات طريق القدس از دست دشمن بعثي آزاد شد.

اروند كنار

اروند كنار از بخشهاي شهرستان آبادان و روبروي جزيره فاو عراق واقع شده است. اين منطقه محل عمومي عمليات غرورآفرين والفجر 8 است كه منجر به فتح فاو شد.

آبادان

شهرستان آبادان از شمال با خرمشهر همسايه است. اين شهر در آغاز جنگ تحميلي در محاصره دشمن بعثي قرار گرفت. محاصره اين شهر به فرمان حضرت امام خميني توسط غيورمردان سپاه اسلام در عمليات ثامن الائمه شكسته شد و در آن موقع جنگ، روحيه فوق العاده اي براي رزمندگان اسلام بود.

خرمشهر

خرمشهر كه در طول جنگ تحميلي به خونين شهر لقب گرفته بود، در كنار بندر ماهشهر قرار دارد. خونين شهر پس از 33 روز نظاره بر مقاومت دلاورانه مردمي به اشغال دشمن تا دندان مسلح در آمد.

اين شهر در طول 8 سال دفاع مقدس، به سمبل مقاومت مردمي ايران اسلامي تبديل شد. خرمشهر در سوم خرداد سال 61 پس از 19 ماه تحمل حضور دشمن بعثي در عمليات بيت المقدس آزاد شد و يكي از برگهاي زرين تاريخ انقلاب و دفاع مقدس را رقم زد.

آثار باستاني خوزستان

خوزستان در بحث جاذبه هاي تاريخي با برخورداري از پيشنيه اي غني از تمدنهاي باستاني ايران زمين جايگاه خاصي دارد و جاي جاي استان از شوش و شوشتر و ايذه گرفته تا بهبهان و مسجد سليمان و اهواز كه هر يك نشاني از هويت تاريخي اين مرز و بوم را بر تارك خود دارند، بازديدكندگان علاقه مند به اين جاذبه ها را به گرمي پذيرا هستند. شهرستان ايذه واقع در منطقه كوهستاني شمال خوزستان در 205 كيلومتري شمال شرق اهواز، مركز ايالت آياپير در دوره ايلاميان بوده و يكي از موزه هاي بي نظير سنگ نگاره ايران و جهان محسوب مي شود. بيشتر آثار ديدني و با ارزش ايذه كه در دوره پارتها نيز از شهرهاي مهم ايران زمين بوده است، به صورت نگاركنده و گنجينه هاي جاويدان نقش برجسته ها بر دل كوه هستند كه از وراي قرنها، استوار و پرشكوه همچنان ايستاده اند و عظمت آنها گويي گذر زمان رابه سخره گرفته است.

«كول فره» واقع در 8كيلومتري شمال شرق دشت ايذه، «اشكفت سلمان» در جنوب شهر ايذه، شيرهاي سنگي كه يادماني از شجاعان بختياري و «خونگ اژدر» يادماني از دوره ايليماييدها به شمار مي روند، از جمله آثار ديدني اين شهرستان هستند.

در اين نگاركنده ها، عبادتگاه نارسينا (از خدايان عيلامي) صحنه هايي از نيايش شاهان، قرباني كردن براي خدايان و آيينهاي مذهبي و غيرمذهبي را بر سينه خود به يادگار دارد.

اشكفت سلمان (نيايشگاه تاريشا) در برگيرنده چهارنقش برجسته ايلامي است كه نيايش «هاني» پــادشاه محلي آياپير به همراه وزير و خانواده اش را به نمايش گذاشته است. خونگ اژدر يا تنگ نوروزي نيز نقش برجسته اي از زمان ايلاميان مربوط به حدود 4 هزار سال پيش از دوران ايلاميان و »خونگ كمال وند» و «خونگ يارعلي وند» نيز نشان از دوران اشكانيان برپيشاني دارند.

شهرستان بهبهان در جنوب شرق استان خوزستان نيز با بافتي زيبا و كهن آثاري همچون شهر «ارجان» يادمان دوره ايلامي، پل «ساساني خيرآباد» يادمان دوره پيش از اسلام، آتشكده «خيرآباد»، كاروانسراي «دژ مهتابي» يادمانهاي دوره ساساني، حمام «بخت خان» و خانه «نجف خان» يادمانهاي دوره پهلوي و مقبره هاي امامزاده اباذر و بشير و نذير را در خود جاي داده است.

قديمي ترين پل جهان به نام پل «ساساني» نيز در دزفول قرار دارد كه هنوز عبور و مرور بر روي آن در جريان است.

آرامگاه «يقعوب ليث»، مقبره «حزقيل نبي «ص»، «سبزقبا» برادر امام رضا (ع)، بقعه «شاه ركن الدين»، بقعه «رودبند» و بقعه «محمدبن جعفر طيار» در دزفول از جمله آثار ديني اين شهرستان هستند.

شهر شوش در شمال غرب خوزستان، شهري است با قدمت چند هزار ساله كه تاريخ، نام آن را به عنوان نخستين خاستگاه شهرنشيني و يكجانشيني در ايران به ثبت رسيده است.

اين شهر حدود 2400 سال پيش، مركز و پايتخت دو امپراطوري بزرگ و متمدن ايلام و هخامنشي بوده است كه فرمان جهاني حقوق بشر كوروش كبير در اين منطقه يافت شده است. بقاياي دوران باشكوه شوش در ويرانه هاي چهارتپه «آكروپل»، تپه «آپادانا»، شهر «شاهي»، شهر «صنعتگران با پيشه وران» به جاي مانده است. مقبره «دانيال نبي (ع) «قلعه شوش «شهر شاهي»، «كاخ شاوور» و معبد باستاني «چغازنبيل» از مهمترين آثار اين شهرستان به شمار مي آيند.

شهر 3 هزار ساله دورانتاش (معبد چغازنبيل) در نزديكي شهر كنوني شوش از آثار ثبت شده جهاني فهرست يونسكو است كه شكوه و عظمت خاصي دارد.

شوشتر، شهر سازه هاي آبي شگفت آور و گنجينه مهندسي آب ايران باستان در خوزستان حكايت ديگري دارد كه آسيابها و آبشارهاي آن در كنار بافت قديمي خاص با محله ها و خانه هاي قديمي شوشتر واقع در 95 كيلومتري شمال اهواز نيز گواه تاريخ كهن اين سرزمين است.

يادمانهايي چون «كلاه فرنگي»، «آسيابها يا آبشارها»، قلعه «سلاسل»، پل «شاپوري» مسجد جامع، امامزاده عبدالله از جمله آثار ارزشمند اين شهر است كه از دوره هاي مختلف تاريخي در دل آن به جاي مانده اند.

مسجد سليمان را شايد بتوان نخستين شهر پارسي در خوزستان و جنوب غرب ايران به شمار آورد، اين شهر به روايتي همان شهر «پارسوماش» ؛، نخستين شهر آرياييهاي مهاجر به اين سرزمين است. معبد «بردنشانده» مربوط به دوره پارتها، صفه «سرمسجد» و آتشكده آن به همراه چاه نمره يك به عنوان نخستين چاه نفت ايران و خاورميانه از جمله آثار تاريخي اين شهر هستند. در شهرستان رامهرمز، شهر سلمان فارسي قلعه «داو دختر» از دوران ساساني، شهر «مختارك» يادآور قيام سياهان عليه حكومت عباسيان و «تل برمي» بزرگترين سايت ايلامي نيز از جمله يادمانهاي تاريخي آن هستند كه در اين شهرستان واقع در شرق خوزستان قراردارند.

صنايع دستي خوزستان

با توجه به پيشينه تاريخي منطقه زاگرس كه در گذشته هاي دور مهد تمدن و فرهنگ عيلاميان بوده، اين سرزمين پيوسته بستر مناسبي براي رشد و شكوفايي هنر و صنايع دستي در زمينه هاي مختلف به شمار آمده است. همچنين تعدد و تكثر قومي و فرهنگي مردم خوزستان موجب شده تا صنايع دستي در خوزستان از تنوع چشمگيري برخوردار شود. از عمده ترين صنايع دستي رايج در استان مي توان به كپوبافي، حصير، قالي محلي، گليم، احرامي، گيوه، نساجي سنتي، و عبا اشاره كرد. توليدات عشايري استان هم شامل وريس بافي، خورجين، چوقا، حور، توبره و جل مهره و... است.

چهارشنبه|ا|21|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 293]