مفهوم و جايگاه خلاقيت و نوآوري

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: مفهوم و جايگاه خلاقيت و نوآوري
برخي از نويسندگان مديريت، بين خلاقيت و نوآوري تفاوت قائل مي شوند.

آن ها خلاقيت را ظهور يك ايده نو و نوآوري را انتقال چنين ايده اي در قالب توليد يك كالا، خدمت يا روش نو مي دانند.

به تعريف مهر خلاقيت اشاره به ارائه چيزي نو دارد: در حالي كه نوآوري اشاره به كاربرد چيزي نو مي كند.

بدين معني كه توانايي هاي مورد نياز خلق ايده هاي نو اين چنين تمايز قائل شدن در زندگي سازماني مي تواند مفهوم داشته باشد.

براي كاربرد تمام و كمال ايده ها، سازمان به كاركنان خلاق و نوآور نيازمند است. به علاوه، خلاقيت به تنهايي تأثير بسيار جزئي و شايد هيچ، در اثر بخشي سازماني دارد مگر اين كه ايده هاي خلاق بتوانند به طريقي به كار برده شده يا اجرا شوند.بنابراين در سازمان ها فرآيندهاي خلاق بايد شامل عناصر خلاق و نوآور هردو باشد: ايدة جديد در حقيقت بايد خلق شود، قابليت اجرا داشته باشد و براي منافع سازمان به مرحله اجرا درآيد.تحقيق در مورد خلاقيت و عناصر تشكيل دهنده آن، بيش از يك قرن پيش توسط دانشمندان علوم اجتماعي شروع شد، ولي انگيزه اساسي براي پژوهش بيشتر در سال 1950 توسط گيلفورد ايجاد شد.

خلاقيت فردي:
توانايي افراد در خلاقيت متفاوت است. افراد با توانايي خلاقيت بالا بيشتر تمايل دارند كه مبتكر اوليه باشند تا آن هايي كه خلاقيت كمتري دارند.افراد خلاق همواره طلب اختيار مي كنند و از دستوراتي كه برايشان غير منطقي است، اطاعت نمي كنند.به اين دلايل ممكن است اداره آن ها در اغلب سازمان ها دشوار باشد.

اين گروه از افراد با مشكلات جالب بيش از پاداش هاي مالي برانگيخته مي شوند و مدتهاي طولاني روي آن چه آن ها را آشفته كرده با جديت كوشش و كار مي كنند.

ايجاد خلاقيت در فرد و گروه:
روش هاي ايجاد خلاقيت عبارتند از: تحرك ذهني، فرآيند گروهي فرضي، همتا سازي و تصميم گيري گروه خلاق كه براي كاربرد در گروه طراحي شده است.بنابراين اصولي كه تحت اين روش ها قرار گرفته اند مي توانند افراد را براي رشد خلاقيت كمك نمايند.

تحرك ذهني:
تحرك ذهني روشي است آموزشي، براي برانگيختن تفكر خلاق، كه طي اين روش مسئله اي براي گروه كوچك شركت كنندگان مطرح مي شود.

آن ها چند دقيقه اي براي آماده كردن اظهار نظرهاي خود وقت صرف مي كنند.

آن گاه در فرصتي كه به هر يك داده مي شود نظرهاي خويش را سريع بيان مي كنند (نظرها را مي توان روي نوار ضبط كرد ولي به طور معمول نوشته مي شود و اغلب روي تابلويي در معرض ديد ديگران قرار مي گيرد).

تحرك ذهني جريان آزاد عقايد را تشويق مي كند بدون اين كه با انتقاد يا پيش داوري مانعي ايجاد كند.

در تحرك ذهني گروهي به اعضاي به هم پيوسته گروه، شرح مشكل داده مي شود و از آن ها مي خواهند نظرها و راه حل هاي خود را بيان كنند.

اجازه هيچ گونه ارزشيابي يا تأييد وتكذيب به كسي داده نمي شود. كميت بر كيفيت برتري دارد و سرعت تشويق مي شود.

فرآيند گروهي فرضي:
اين نگرش، در حقيقت تحرك ذهني توسعه و بهبود يافته است، كه فرآيند گروهي فرضي خوانده مي شود.اين روش موانع ابراز عقيده افراد گروه را تعديل مي كند. اعضاي گروه به تنهايي كار مي كند اما در يك مكان واحد ايده هاي خويش را مي پرورانند.آن گاه با يكديگر تبادل نظر مي كنند، سرانجام يك موضوع مورد تأييد قرار مي گيرد. اين نگرش بيش از تحرك ذهني ايده هايي را ارائه مي دهد و جالب اين كه بسياري از امتيازات آن را در بر دارد.

شرايط ايجاد خلاقيت و نوآوري:
نويسندگان مختلف شرايط و زمينه هاي متفاوتي را براي بروز خلاقيت در نظر دارند به هرحال راه هاي عمده اي كه مي تواند محرك خلاقيت باشد، عبارتند از:

1 - فضاي خلاق: يكي از راه هاي مهم ظهور نوآوري به وجود آوردن فضاي محرك خلاقيت است.بدين معني كه مديريت بايد هميشه آماده شنيدن ايده هاي جديد از هركس در سازمان باشد. در واقع سازمان بايد در جستجوي اين گونه فكرها باشد و تنها منتظر ارائه انديشه جديد نماند.

2 - دادن وقت براي خلاقيت: موسسات مي توانند دفتر مخصوصي را به هريك از كاركناني كه شايستگي لازم را دارند اختصاص دهند.

3 - برقراري سيستم پيشنهادات: يكي از روش هاي ترغيب خلاقيت برقراري سيستم دريافت پيشنهادات است بدين ترتيب روشي براي ارائه پيشنهادات فراهم مي شود.

4 - ايجاد واحد مخصوص خلاقيت: گاهي گروه خاصي از كاركنان براي نوآوري و خلاقيت استخدام مي شوند و در بعضي از سازمان ها اين گروه را واحد تحقيق و توسعه مي نامند.

اين واحدها وقتشان را صرف يافتن ايده هاي جديد براي ارائه خدمات يا ساختن محصول، فناوري مي كنند و گاهي تحقيق محض انجام مي دهند.اين گونه تحقيقات براي پيشرفت دانش بدون تلاش براي يافتن كاربرد فوري آن صورت مي گيرد.البته بعدها اين انديشه ها مي تواند جنبه كاربردي داشته باشد.

ولي امروزه تحقيقات كاربردي بيشتر معمول و مورد توجه است. (رضاييان، 1373، ص 51-29)

ايجاد جو مناسب خلاقيت سازماني:
خلاقيت در يك جو مستعد پرورش مي يابد. (جايي كه كشف نظريه هاي جديد و راه هاي نوين انجام كار تشويق مي شود).

قبول چنين محيط هايي براي بسياري از مديران دشوار است.

آن ها ممكن است با استمرار فرآيند تغيير كه همواره ضروري خلاقيت است، راحت نباشند. آن ها همچنين توجه دارند كه در جو مستعد؛ كنترل نظم و هزينه اشكال آفرين است.

ويژگي هاي افراد خلاق و نوآور:
افراد از نظر خلاقيت متفاوتند كسي كه زندگي خلاق دارد، احساس توانمندي را در خود پرورش مي دهد، با مهر و محبت ناكامي ها را مي پذيرد و نيروهايش را در راه تحقق اهدافي كه دارد بسيج مي كند.

انسان خلاق سعادت را در القاب و زندگي در محلات مشهور و خوش آب و هوا جستجو نمي كند.

انسان خلاق از سرگرمي هاي انفعالي فاصله مي گيرد و علاقه مند و بانشاط براي هدف هايش گام بر مي دارد.

به قدري محو زندگي است كه فرصتي براي خودخواهي پيدا نمي كند و مشتاق و هدف گراست.

احساس جواني دائم دارد، احساسي كه همه به آن نياز دارند متاسفانه اغلب از آن محروم هستند.سازمان هاي خلاق خصوصيات ويژه اي دارند.

مهمترين ويژگي اين سازمان ها انعطاف پذيري آنها در رويارويي با بحران هايي است كه اغلب ناشي از رقابت هاي اقتصادي است.

عوامل تشديدكننده خلاقيت و نوآوري:
حس دروني تفكر، انسان را قادر مي سازد شرايطي را كه وجود خارجي ندارند، در درون ذهن شبيه سازي كند و به وي اين امكان را مي دهد تا در امكانات يكسان با ديگران براي خود فرصت هاي بهتري بيافريند.

در واقع امور خلاقيت شايد بيشتر اكتسابي باشد تا فطري و مي توان با آموزش هايي اين توانايي را در خود افزايش داد.مجموعه عواملي كه باعث تشديد و ترغيب فرد به نوآوري مي شود، به عوامل تشديد كننده نام دارد كه به دو بخش كلي انگيزه ها و ابزارها تقسيم مي شود.

نتيجه گيري:
ايده هاي جديد، باانديشيدن به دست مي آيد. كه در آن ذهن به طور عميق با يك مسئله درگير مي شود و به تجسم آن مي پردازد و با حذف و يا تركيب واقعيت هاي موجود، به روشن شدن فكر جديد كمك مي كند.افكار بشري با يكديگر ارتباط دارند و بافت به هم پيوسته اي را تشكيل مي دهند به همين دليل قدرت تداعي در ايجاد و ظهور يك فكر جديد بسيار كارساز و موثر است.به طور كلي، وجود محيط خلاق از مهمترين عوامل رشد خلاقيت است. در محيط نامطلوب براي پرورش خلاقيت از انديشه هاي جديد و نو بيشتر انتقاد مي شود و تمايلات دگرگوني و تغيير با مقاومت و ممانعت تقابل مي كند.

نرجس بهلگردي، حسين پناهي، فاطمه رحيمي و سعيد اعتصام نيا
شنبه 5 بهمن 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 234]