فـوبـيا؛ تـرس غيـر مـنطـقـي

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: فـوبـيا؛ تـرس غيـر مـنطـقـي

همه ما كم و بيش كلمه فوبيا را شنيده‌ايم و تا حدودي نيز با معناي آن آشنا هستيم.‏

فوبيا در لغت به معناي نفرت و ترس بيمارگونه است.‏

از لـحاظ علـمي، فوبيـا بـه تـرس مـفـرط و غيرمنطقي از شيء يا موقعيت و شرايط خاص و معيني اطلاق مي‌شود كه در كاركردهاي معمول شخصي و اجتماعي فرد تداخل ايجاد كند.‏

بيمار مبتلا به اين اختلال به غيرمنطقي بودن ترس خود آگاه است، ولي در عين حال قادر به مقابله با آن نيز نيست. اين ترس به حدي نافذ است كه بـاعث اجتناب فرد از موقعيت‌هاي هراس آور مي‌شود يا حداقل به سختي مي‌تواند موقعيت مذكور را تحمل كند و در صورت مواجهه نيز اضطراب فراواني در او ايجاد مي‌كند.‏

فرد مبتلا به فوبيا ممكن است حتي از تصور قرار گرفتن در موقعيت خاص هراس آور يا تصور نتايج ناشي از مواجهه با موقعيت هراس آور نيز دچار اضطراب شود. مثلاً فردي كه از ارتفاع مي‌ترسد، ممكن است از تصور سرگيجه ناشي از قرار گرفتن در ارتفاع نيز دچار اضطراب شود.‏

فوبيا‌ها شايع‌ترين اختلال روان پزشكي هستند و به طور متوسط حدود 5 تا 10 درصد و حتي طبق برخي گزارش‌ها تا 25 درصد افراد جامعه به يكي از انواع فوبيا مبتلا هستند. البته در بسياري از موارد شدت اختلال در حدي نيست كه بيمار جهت درمان به پزشك مراجعه كند. به نظر مي‌رسد كه اين اختلال در زنان شيوع بيشتري از مردان دارد.‏

فوبيا‌ها را بسته به موقعيت يا شيء هراس آور به انواع مختلفي تقسيم مي‌كنند:‏

‏- گذر هراسي يا بازار هراسي (آگورافوبيا)

به معناي ترس از تنها ماندن در خيابان يا اماكني است كه فرد تصور مي‌كند احتمال كمك رسيدن به او‌اندك است. اين نوع فوبيا ناتوان كننده‌ترين مشكل فوبي و نيز شايع‌ترين نوع آن است كه بيماران را وادار به مراجعه به روان‌پزشك مي‌كند.‏

‏- فوبيا اجتماعي‏

به معناي ترس از قرار گرفتن در موقعيت‌هاي اجتماعي نظير غذا خوردن در رستوران، رفتن به سينما يا صحبت كردن در جمع است. در چنين شرايطي فرد تصور مي‌كند كه زير ذره بين ديگران قرار دارد و بقيه مشغول كند و كاو و حتي سرزنش و تحقير وي هستند. اين افراد از اين كه كاري بكنند كه موجب شرمندگي آنها شود، نگران هستند و در موقع صحبت كردن صدايشان مي‌لرزد، صورتشان سرخ مي‌شود و لرزش دست پيدا مي‌كنند.‏

‏- فوبيا‌هاي ساده

دسته ديگري از فوبيا‌ها به فوبيا‌هاي ساده يا اختصاصي معروفند و بسته به شيء يا موقعيت هراس‌آور به انواع مختلفي نظيرترس از ارتفاع، ترس از حيوانات، ترس از قرار گرفتن در اماكن بسته (مثل آسانسور)، ترس از وقايع محيطي طبيعي (مثل طوفان، رعد و برق و...) تقسيم مي‌شوند كه باعث اجتناب فرد از موقعيت‌هاي هراس آور مي‌شود؛ مثلاً شايد شما ديده يا شنيده باشيد كه بعضي افراد به دليل ترس از هواپيما مسافت‌هاي طولاني بين شهري را با وسايل ديگر به چه سختي و مشقتي طي مي‌كنند و هرگز سوار هواپيما نمي‌شوند. (دنيس برگ كمپ بازيكن هلندي تيم آرسنال از اين دسته افراد است. او تا به حال بسياري از بازي‌هاي مهم تيمش را به دليل هراسش از دست داده و حتي مبلغ قراردادش با تيم نيز به همين سبب كمتر از حد معمول است.)‏از سوي ديگر بيشتر ما از مار يا كروكوديل مي‌ترسيم، ولي چنين ترسي باعث ايجاد اختلال در زندگي روزمره ما نمي‌شود ؛ در مقابل خيلي از افراد را ديده‌ايم كه از سوسك مي‌ترسند و اين ترس به حدي است كه در ساعاتي از روز كه احتمال بيرون آمدن سوسك‌ها وجود دارد از رفتن به حمام اجتناب مي‌كنند.‏

يا مثلاً بسياري از افراد در موقعيت‌هاي اجتماعي مهم نظير سخنراني در حضور عده زيادي مخاطب دچار اضطراب مي‌شوند، در صورتي كه در حال طبيعي انتظار مي‌رود اين اضطراب طي چند دقيقه تحت كنترل فرد درآيد و همراه با علايم بارزي مثل سرخ شدن گونه‌ها، لرزش صدا، لرزش دست و اشتباهات كلامي نباشد.‏

علت فوبيا

درباره علت فوبيا مجموعه‌اي از عوامل زيستي و وراثتي در كنار عوامل محيطي و روان شناختي مطرح شده است، به طوري كه به نظر مي‌رسد در برخي از بچه‌ها كه ذاتاً مستعد فوبيا هستند، وجود نوعي فشار مزمن محيطي يا روان شناختي لازم است تا يك اختلال فوبيا كامل شكل بگيرد.‏

برخي از عوامل محيطي شامل تحقير از سوي برادر يا خواهر بزرگتر، دعواي والدين، از دست دادن يا جدا شدن از والدين و.. مي‌توانند باعث ايجاد نوعي فوبيا شوند.‏

عده‌اي از روان شناسان نيز معتقد به اصل يادگيري هستند و فوبيا را نوعي واكنش شرطي تلقي مي‌كنند، به گونه‌اي كه بروز اضطراب و ناراحتي به دليلي مشخص در حضور شيء يا يك موقعيت معمولي در آينده به ترس از آن شيء يا موقعيت اوليه منجر مي‌شود.‏

به هر حال درباره فوبيا نيز مثل ساير اختلالات روان پزشكي، روندي واحد به عنوان علت اختلال مطرح نيست و تعامل بين عوامل زيستي، روان شناختي و اجتماعي مختلف باعث بروز اين اختلال مي‌شود.‏

اكثر فوبيا‌هاي ساده در دوران كودكي شروع مي‌شوند و مواردي نظير ترس از هواپيما، مكان‌هاي بسته يا ارتفاع ممكن است در اوايل بزرگسالي نيز ايجاد شوند.

فوبيا اجتماعي نيز معمولاً در اواخر كودكي يا اوايل نوجواني شروع مي‌شود معمولاً فوبيا‌هايي كه در دوران كودكي شروع مي‌شوند، تا سنين بزرگسالي دوام خواهند داشت و احتمالاً شدت آنها نيز نسبتاً ثابت خواهد ماند و با نوسان‌اندكي همراه خواهد بود.‏

درمان

براي درمان اختلال فوبيا نيز تركيبي از درمان‌هاي غيردارويي و دارويي مؤثر شناخته شده است. بهترين روش درمان اين اختلال، رفتار درماني است. تكنيك‌هاي مختلفي نظير حساسيت زدايي تدريجي، مواجه‌سازي يا

غوطه ورسازي با كمك آموزش آرام‌سازي و... از سوي روان پزشكان يا روان شناسان باليني در درمان اين اختلال استفاده مي‌شوند كه به نحو كاملاً مؤثري با بهبود اين اختلال همراه است.‏

ساير روش‌هاي درماني نظيرروانكاوي، خانواده درماني و نيز استفاده از داروها از سوي روان پزشكان توصيه شده‌اند كه با بهبود قابل توجه اين اختلال توأم بوده است.‏

به هر حال با توجه به شيوع بسيار بالاي اين بيماري و ايجاد اختلال در عملكرد عادي و روزمره افراد مبتلا از يك سو و وجود درمان‌هاي مؤثر براي آن از سوي ديگر، تشخيص و درمان آن اهميت به سزايي خواهد داشت.‏

يك بار ديگر و اين بار بيشتر دقت كنيد، شايد شما نيز نوعي فوبيا داشته باشيد كه با مراجعه به يك روان پزشك قادر خواهيد بود آن را به راحتي درمان كنيد.‏

دكتر رضا دانشمند

سايت تبيان

پنجشنبه 3 بهمن 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 191]