نقش رسانه ها به ويژه مطبوعات در توسعه فرهنگي

واضح آرشیو وب فارسی:آفرينش: نقش رسانه ها به ويژه مطبوعات در توسعه فرهنگي
يكي از مباحث مهمي كه در جامعه بايد مورد توجه قرار گيرد، توسعه فرهنگي و بحث فرهنگ است.
تعريف و مفهوم توسعه از جنگ جهاني دوم تا امروز كاملا تغيير كرده است. برداشتها و مفاهيم اوليه از فرهنگ، مبتني بر كميات اقتصادي بود و شاخصهاي اقتصادي، مانند ميزان توليد ناخالص ملي، درآمد سرانه، مصرف انرژي، مصرف فولاد و... معرف سطح توسعه يافتگي يا عقب ماندگي بود. اما از دهه هفتاد ميلادي به بعد، شاخصهاي اجتماعي نيز به شاخصهاي توسعه افزوده گرديد. رشد جمعيت، رشد شهرنشيني، دموكراسي، عدالت اجتماعي يا توزيع عادلانه ثروت، دسترسي به وسايل ارتباط جمعي، ثبات سياسي و بودجه آموزش و تحقيقات، عواملي بودند كه به تدريج به عنوان شاخصهاي توسعه پذيرفته شدند.
بروز حوادث مختلف، در دهه هشتاد ميلادي، نظرها را بيش از گذشته متوجه عوامل فرهنگي ساخت و نقايص نظريه هاي اقتصادي توسعه را آشكارتر نمود. بروز بحران هاي اجتماعي، انفجار جمعيت، تضادهاي قومي، پيروزي انقلاب اسلامي ايران، نضج فعاليتهاي مذهبي و گرايشهاي ديني در غرب و فروپاشي شوروي سابق، عواملي بودند كه متفكران مسايل توسعه را بيشتر متوجه اهميت و نقش فرهنگ، در فرآيند توسعه و تغييرات اجتماعي ساخت.
امروزه جامعه اي توسعه يافته تلقي مي شود كه بتواند در كنار شاخصه هاي اقتصادي بر معيار آموزش و اطلاعات و در حقيقت عنصر دانايي اجتماعي تاكيد كند. در چنين جامعه اي، رسانه ها به ويژه مطبوعات با توليد و توزيع مطلوب اطلاعات، نقش زيادي در بالا بردن آگاهي هاي گوناگون و ضروري به عهده مي گيرند و جامعه را در نيل به تعالي و ترقي همه جانبه ياري ميكنند.
اگر معضلات جامعه را به خوبي بشناسيم و اهميت فناوري را در حل مشكلات در نظر بگيريم كمبودهاي فكري، ديدگاه هاي غلط و موانع مفهومي و فرهنگي كه وجود دارد را ميتوان به جامعه معرفي كرد. در اين بين رسانه ها عملا در توسعه پايدار جوامع نقش بسيار مهمي برعهده دارند و به عنوان نيروي محركه در رشد و توسعه فرهنگي جامعه، عامل مهمي به شمار مي آيند. اگر بخواهيم در كشورمان توسعه يا پيشرفتي اتفاق بيفتد، بايد مزيت ها و ضعف هاي فرهنگي خودمان را بشناسيم.
توسعه، به آموزش و آگاهسازي و آماده كردن افكار عمومي براي بهرهبرداري از امكانات مادي و معنوي نياز دارد. در اين ميان نقش رسانهها (به ويژه مطبوعات) به عنوان يكي از پارامترهاي مهم توسعه فرهنگي آشكار ميشود و در جامعه با كاركردهاي اطلاعرساني، آموزشي، تفريحي و سرگرمي خود، به توسعه همه جانبه كمك ميكند.
توسعه فرهنگي به عنوان وجه فرهنگي توسعه ملي بايد بتواند راهبردهاي لازم را براي كشف و شكوفايي عناصر مساعد در فرهنگ جامعه به كار گيرد. از اين رو توسعه فرهنگي بايد جامعه را در كسب و رشد اصالتها، خلاقيتها و فضيلتهاي اجتماعي به مدد بازشناسي و بازآفريني فرهنگ مستعد خودي ياري دهد. در عين حال با مشاركت دادن تمامي افراد جامعه در فرهنگآفريني و تقويت و گسترش رقابتهاي سازنده، راه همگاني كردن فرهنگ را بگشايد.
جرايد بخصوص روزنامه ها سودمندترين، فراوان ترين و ارزان ترين وسيله براي بالا بردن سطح آگاهي افراد جامعه و مبارزه با جهل و بيخبري به شمار مي آيند. با پذيرش اين موضوع كه توسعه، فرآيندي چندبعدي است و توسعه اقتصادي در اين ميان از برجستگي خاصي برخوردار است، تا جايي كه اين توسعه به عبارت دقيقتر صنعتي شدن به عنوان محور اصلي وموتور حركت هر گونه توسعه قلمداد شده، پژوهش هاي انديشمندان نشان ميدهد توسعه اقتصادي به پيش شرط اهرم هاي كمكي عوامل فرهنگي نيازمند است.
زماني كه مطبوعات به عنوان اولين رسانه ارتباط جمعي متولد شد، خبري از اينترنت، ماهواره و ديگر رسانه هاي ارتباط جمعي نبود; اما امروز با وجود تمامي ابزارهاي پيشرفته رسانهاي و ارتباط جمعي، نشريات و روزنامه ها همچنان جايگاه خود را به عنوان يك رسانه تعيين كننده در توسعه فرهنگي جوامع امروزي حفظ كردهاند.
بسياري از دانشمندان بر اين باورند كه نيل به توسعه و خلق جوامع مدرن و كارآمد، بدون استفاده از رسانه هاي همگاني غيرممكن خواهد بود; چرا كه توسعه فرآيندي است جامع و پويا كه با گذر زمان، جهت گيري ها و استراتژي هاي آن دستخوش تحول گرديده و بايد دائما با تغييرات جامعه و نيازهاي آن هماهنگ شود.
در برخي جوامع به صورت آگاهانه از رسانه ها سود ميجويند و روز به روز بر بهبود وضعيت فرهنگي و توسعه جامعه خود ميافزايند و در برخي ديگر ناآگاهانه از رسانه هاي جمعي استفاده ميشود كه در اين سيستمها تاثير رسانه ها بر جامعه ممكن است منشا ايجاد فرهنگ نامناسب از قبيل كار فردي به جاي كار گروهي، واردات به جاي صادرات و ورود نامناسب فرهنگ و هنجارهاي بيگانه وغيره مي شود كه اين عوامل سبب ضعف و عقب ماندگي جوامع ميگردد.
ديدگاه هاي حضرت امام خميني (ره) درباره فرهنگ و توسعه فرهنگي يكي از نيازهاي اساسي جامعه امروز ماست. اما متاسفانه در سالهاي اخير، پارهاي مطبوعات كشور با ترجمه و اقتباس از كتابها و مجلات غربي، بيش از گذشته به تبليغ و اشاعه نظريه هاي غربي توسعه مي پردازند و از ديدگاه هاي مذهبي، ملي و شخصيتهاي بزرگي چون امام خميني (ره) غافل ماندهاند.
حضرت امام خميني (ره) در مناسبتهاي گوناگون، ايده ها، خط مشي ها، اصول و سياستهاي كلان كشور و امت اسلامي را مطرح مي فرمود و راه مجد و عظمت را به انسانهاي در بند ميآموخت.
توسعه از ديدگاه امام خميني (ره) داراي پنج ويژگي است:
1-جامعيت مفهوم توسعه به نحوي كه كليه ابعاد وجودي انسان را فرا ميگيرد.
2-فرهنگ اساس توسعه است.
3-استقلال فرهنگي، عامل اصلي توسعه و وابستگي فرهنگي، عامل اصلي توسعهنيافتگي است.
4-فرهنگ اسلامي، اساس و هدف توسعه فرهنگي است.
5-تربيت و تعالي انسان، شرط توسعه و غايت آن است.
آنچه مشخص است اين است كه بايد امروزه براساس يك برنامهريزي و تفكر جمعي، تمامي تهديدها را به فرصتي براي رشد و شكوفايي تبديل نماييم. در اين ميان بايد از قدرت جادويي هنر و رسانه به عنوان يكي از تاثيرگذارترين شيوه هاي جذب مخاطب براي توسعه همه جانبه كشورمان استفاده كنيم تا آيندهاي درخشان و پراميدي را در به ثمر رسيدن زيرساخت هاي فكري - فرهنگي شاهد باشيم.
تهيه و تنظيم: هوشنگ سليماني
چهارشنبه 2 بهمن 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آفرينش]

[مشاهده در: www.afarineshdaily.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 111]