22 محرم‌الحرام؛ سالروز وفات شيخ طوسي ملقب به «شيخ‌الطائفة»

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: 22 محرم‌الحرام؛ سالروز وفات شيخ طوسي ملقب به «شيخ‌الطائفة»
گروه خبرنگاران افتخاري / حامد علي‌اكبرزاده: شيخ طوسي در تفسير قرآن كتاب تبيان، در فقه كتب نهايه، مبسوط و خلاف و در رشته كلام كتب تلخيص‌الشافي، المفصح و الغيبه، در حديث كتب تهذيب، استبصار و امالي و در رشته رجال، كتب رجال، فهرست و اختيار‌الرجال را به نگارش درآورد و اين‌ها همه قسمتي از آثار گران‌قدر وي را تشكيل مي‌دهد.
22 محرم‌الحرام، برابر است با سالروز وفات «ابوجعفر، محمد بن حسن بن علي طوسي»، صاحب كتاب‌هاي «الاستبصار» و «التهذيب» در سال 460 هـ.ق.

«ابوجعفر محمد بن حسن طوسي»، فقيه، رجالي، مفسر، اديب، متكلم و در يك كلام محقق بزرگ شيعه كه وي را «شيخ‌الطائفه» لقب داده‌اند، در ماه رمضان سال 385 هجري قمري به دنيا آمد.

از شواهد و قرائن بر مي‌آيد كه وي در منطقه طوس خراسان متولد شده و در همان شهر مقدمات علوم را فرا گرفته است. در آن دوران با توجه به حاكميت آل‌ بويه بر سرزمين ايران و حمايت آنان از علما و دانشمندان، حوزه‌هاي متعددي در شهرهاي مختلف ايران از جمله قم، ري، مشهد، نيشابور، همدان و ... داير بوده است، اما مشخص نيست كه آيا شيخ طوسي از اين حوزه‌ها و دانشمندان ايران توانسته بهره گيرد يا خير؟!

به گفته علامه حلي، مرحوم شيخ طوسي در سال 408 هجري قمري يعني در سن بيست‌و‌سه سالگي براي تكميل معلومات و دانش خود عازم بغداد شد و از اين دوره بود كه شخصيت شيخ، در سايه ترقي روزافزوني كه به‌دست آورد، به‌تدريج شناخته شده و مطرح شد. شيخ طوسي در حدود چهل سال يعني تا سال 448 يا 449 در بغداد زندگي كرد و پس از بغداد به نجف مهاجرت كرده و حوزه علميه اين شهر را پايه‌گذاري كرد.

شيخ طي دوره‌اي كه در بغداد حضور داشت توانست از محضر بزرگاني چون شيخ مفيد، ابو‌عبدالله حسين بن عبيدالله غضائري، ابو‌عبدالله احمد بن عبدالواحد بن احمد بزاز معروف به ابن‌الحاشر يا ابن‌عبدون ، ابوالحسين علي بن احمد بن محمد بن ابي‌جيد و ابن‌صلت اهوازي كه همگي از علماي برجسته شيعه در آن عصر محسوب مي‌شدند، استفاده كند و در پرتو استعداد و نبوغ ذاتي خود اعتماد آنان را به خود جلب كند به گونه‌اي كه تمام آثار اين مشايخ را از طريق سماع و قرائت و يا اجازه روايت كند.

در بدو ورود شيخ طوسي به بغداد، رياست مذهب اماميه در اختيار شيخ مفيد قرار داشت. او علاوه بر علم كلام در ساير رشته‌هاي ديني هم‌چون فقه، تاريخ، حديث و ... استادي بلامنازع به‌شمار مي‌رفت و شيخ طوسي توانست از محضر اين عالم بزرگ بهره‌مند شود.

شيخ طوسي علاوه بر اين مشايخ و اساتيد توانست مدت زيادي از محضر سيد مرتضي استفاده كند و از خواص شاگردان او به شمار رود. وي در محضر اين دانشمند بيشتر در زمينه‌هاي فقه، كلام، اصول و ادبيات به تحصيل پرداخت. هر يك از شخصيت‌هاي ياد‌شده به نحوي در ساختار شخصيت شيخ طوسي موثر بوده‌اند، اما به دليل شرايطي كه در آن زمان بر حوزه شيعه حاكم بود، شيخ مجبور شد تا سبك و سيره جديدي در پيش گيرد كه در پرتو آن بتواند بر بسياري از اختلافات و تشتتات غالب شود. ملاحظه دقيق آثار و تأليفات شيخ مي‌تواند تاحدودي در شناخت اين سيره مفيد باشد.

مرحوم شيخ طوسي در بين دانشمندان شيعه، شخصي پر‌كار و كثير‌التأليف بوده است و كتاب‌شناس معاصر او يعني نجاشي در كتاب خود ، بيست‌وسه كتاب از كتاب‌هاي وي را نام مي‌برد. شيخ طوسي خود به چهل‌ويك كتاب از مؤلفاتش اشاره كرده است و در عين حال مصادر ديگر آثار وي را تا پنجاه كتاب ذكر كرده‌اند.

با نگاه به تأليفات شيخ طوسي روشن مي‌شود كه اين دانشمند در مقام يك منجي و چاره‌گر به تأليف آثار خود اقدام كرده و همه‌‌‌جا در نگارش كتاب‌هاي خود، پاسداري از مذهب شيعه و رفع تناقض از چهره آن‌را وجهه همت خويش قرار داده است. وي پس از گذشت مدت كوتاهي از اقامت خود در بغداد به كار تحقيق و نگارش روي آورد و از جمله تأليف كتاب «تهذيب‌الاحكام» را در حيات استاد خود شيخ مفيد آغاز كرد.

علاوه بر حديث، وي در رشته‌هاي ديگر از جمله فقه، تفسير، رجال و كلام هم به تأليف كتب و خلق آثاري دست زد و كتاب‌هاي او به سرعت مورد تكثير و استفاده طالبان علوم قرار گرفت. چنان‌كه روشن است دو كتاب از كتب اربعه حديث يعني تهذيب و استبصار و دو كتاب از كتب اربعه رجال يعني فهرست و رجال، از آثار اين دانشمند هستند.

او در تفسير قرآن كتاب تبيان، در فقه كتب نهايه، مبسوط و خلاف و در رشته كلام كتب تلخيص‌الشافي، المفصح و الغيبه، در حديث كتب تهذيب، استبصار و امالي و در رشته رجال، كتب رجال، فهرست و اختيار‌الرجال را به نگارش درآورد و اين‌ها همه قسمتي از آثار گران‌قدر وي را تشكيل مي‌دهد.

از اين‌رو شيخ طوسي موقعيت بي‌نظيري در بين دانشمندان شيعه پيدا كرد و چنان‌كه گفته‌اند او مهم‌ترين حلقه‌اي است كه طبقه متقدمان را به طبقه متأخران وصل مي‌كند.

شيخ طوسي با هجرت به نجف و تأسيس حوزه علميه اين شهر پس از عمري تلاش مستمر و خستگي‌ناپذير كه حاصل آن تربيت شاگردان بي‌شمار و خلق آثار متعدد در همه شعب علوم اسلامي بود، سرانجام در سال 460 هجري يعني در هفتاد‌و‌پنج سالگي دعوت حق را لبيك گفت و طبق وصيت خود در منزل مسكوني‌اش در نجف اشرف به خاك سپرده شد.
دوشنبه 30 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 131]