در يك مناظره راديويي با كارشناسان رسانه مطرح شد چرا بي بي سي فارسي به صحنه آمد

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: در يك مناظره راديويي با كارشناسان رسانه مطرح شد چرا بي بي سي فارسي به صحنه آمد
گروه سياسي، مسعود پيوسته؛ درست در روزي كه شبكه فارسي بي بي سي افتتاح شد، وزير اطلاعات به جمع خبرنگاران حوزه دولت آمد و فعاليت اين شبكه را مخل حوزه امنيت و مصالح كشور عنوان كرد تا مراسم افتتاحيه اين رقيب تصويري چندان هم بي سر و صدا برگزار نشود. چهارشنبه گذشته بود كه «غلامحسين محسني اژه يي» در حياط ساختمان سفيد نهاد رياست جمهوري اعلام كرد وزارت تحت امرش اقدامات لازم را در خصوص بي بي سي انجام خواهد داد. بلافاصله بعد از موضع گيري محسني اژه يي، «محمدكريم عابدي» عضو كميسيون امنيت ملي مجلس از دستگيري عوامل شبكه براندازي نرم زير نظر بي بي سي خبر داد. نايب رئيس كميته دفاعي كميسيون امنيت ملي مجلس به فارس گفت؛ «اعضاي اين شبكه به عنوان خبرنگار زير پوشش بي بي سي انگليسي يارگيري مي كردند.» البته كريمي پيشتر نيز در اين باره سخن گفته بود كه اظهاراتش مورد تاييد يا تكذيب مقامات امنيتي قرار نگرفته بود. با اين وجود موضع گيري صريح وزير اطلاعات، موضوع شبكه تازه تاسيس بي بي سي فارسي را به بحث روز تبديل كرد. هرچند پيش از اين شبكه تلويزيوني صداي امريكا (VOA) برنامه هاي مختلفي را پخش مي كرد، اما حساب امريكا از انگليس جدا است. مخالفان راه اندازي اين شبكه، نيت گردانندگان بي بي سي را هدايت افكار عمومي به قصد توطئه و تغيير مديريت كشور ارزيابي مي كنند اما در مقابل اين تحليل، گروهي نيز معتقدند در فضايي كه رسانه هاي مستقل اجازه فعاليت ندارند، صدا و سيما نيز كاملاً دولتي است و در انتشار خبر محدوديت وجود دارد. رسانه هاي ديگري چه در فضاي اينترنتي و چه راديو و تلويزيون براي پركردن اين خلأ فعال خواهند شد. آنها تولد اين رقيب جديد رسانه ملي را حاصل عملكرد مسوولان رسانه هاي داخلي مي دانند و تاكيد دارند كه نمي توان جلوي چرخش اخبار را گرفت. با اين وجود، هر دو گروه مدافعان و مخالفان راجع به اينكه شبكه هاي خارجي فقط صرفاً به دنبال انعكاس اخبار و برنامه سازي براي مخاطبان شان در منطقه نيستند، هم نظرند. هرچند «مجيد تفرشي» تاريخ نگار و همكار بي بي سي مي گويد؛ مسوولان اين بنگاه رسانه يي 80 ساله معتقدند اقدام شان در مسير اعتمادسازي است و مي خواهند سوء نيت به خارجي ها را بكاهند. تنوع بحث هايي كه درباره شبكه تلويزيوني فارسي زبان بي بي سي مي شود، مسوولان راديو گفتگو را بر آن داشت تا مناظره يي در اين رابطه را موضوع برنامه زنده گفت وگوي روز خود قرار دهند. به همين منظور ماشاءالله شمس الواعظين (روزنامه نگار و مشاور مركز مطالعات راهبردي خاورميانه)، يونس شكر خواه (استاد روزنامه نگاري) و حجت الاسلام آشنا (كارشناس رسانه و عضو هيات علمي دانشگاه امام صادق (ع)) عصر پنجشنبه روانه استوديوي راديو گفتگو شدند. مجيد تفرشي (تاريخ نگار و همكار بي بي سي ساكن لندن) نيز ميهمان تلفني برنامه بود. البته قرار بود بهروز آفاق رئيس منطقه آسيا در سرويس جهاني بي بي سي و مسوول راه اندازي تلويزيون فارسي بي بي سي هم ديگر ميهمان برنامه باشد كه اين امر ميسر نشد و بنابراين اين سوال بي پاسخ ماند كه چرا مسوولان بي بي سي تلويزيون فارسي راه اندازي كرده اند؟

برنامه نيز با همين موضوع شروع شد چرا كه حجت الاسلام آشنا در آنتن زنده اين برنامه در پاسخ به پرسش مجري برنامه سراغ او را گرفت و پرسيد آيا اين برنامه ميهمان خارجي هم دارد؟ چون در پاسخ به اينكه چرا تلويزيون فارسي بي بي سي راه افتاد، اول بايد مسوولان آن جواب دهند و بعد ما صحبت كنيم.

از سال 2004 ديپلماسي بريتانيا دچار بازنگري شد و به اين نتيجه رسيدند كه بايد تحولات راهبردي انجام شود. با چنين سياستي در سال 2004، تلويزيون عربي تاسيس شد. اما آن زمان خبري از شبكه فارسي نبود. بايد پرسيد پس از سال 2004 چه نگاهي از سوي world service به خاورميانه شد؟ بي بي سي مشكل بودجه پيدا كرد. در وزارت خارجه انگلستان مشكلات بودجه يي پيش آمد و اين مساله بر رسانه هاي آن تاثير گذاشت. در نتيجه بعضي «زبان ها» تعطيل يا محدود شدند و اين تلويزيون فارسي از دل اين فشارها بيرون آمد. به هر حال من دوست دارم نظرات مسوولان بي بي سي را بشنوم.

مجيد تفرشي؛ افكار عمومي و مردم عادي بريتانيا كه ماليات مي دهند، مي گويند چرا تلويزيون فارسي (خارجي) راه مي اندازيد؟ سوال اين است كه آيا سياست بريتانيا و ارتباطش با بي بي سي و بخش فارسي آن نسبت به 60 ، 70 سال پيش تغيير كرده؟ مسوولان بي بي سي معتقدند اين اقدام شان در مسير اعتمادسازي است و مي خواهند آن سوءنيت هميشگي خارجي ها را بزدايند.

مجري برنامه؛ آقاي شمس الواعظين آيا شما مشاور بي بي سي در تهران هستيد؟

شمس الواعظين؛ من دو بار با همكارانم در لندن نشست داشتم و يك بار هم در تهران به نوعي دعوت به كار شدم اما سياست خودم را اعلام كردم. من راه اندازي تلويزيون فارسي بي بي سي را در واقع وجود نياز به يك رسانه- به عنوان يك فرآورده- كه مصرف كنندگان زيادي دارد، مي بينم. حتي شكلات و پفك نمكي هم اگر در گروه هاي مختلف سني خريدار نداشته باشد، توليد نمي شود. در افغانستان، تاجيكستان، جمهوري آذربايجان و... يكصد و هفتاد ميليون فارسي زبان داريم. يك رسانه فراملي مي خواهد كه بتواند با يك ارتفاع به دولت ها و جوامع بنگرد. بي بي سي از سال 76 به بعد با وزيدن نسيم آزادي مطبوعات در ايران، اقدام به بررسي راه اندازي تلويزيون فارسي كرد. به علاوه آساني و دسترسي سريع به تكنولوژي ارتباطات، موجب تاسيس اين شبكه شد. يعني اگر در دهه 90 يا پيشتر از آن در دهه 80 اقدام به راه اندازي مي كرد، بودجه اش بيشتر از حالا بود.

آخرين چيزي كه به اين بحث كمك مي كند ، اين است كه آيا دولت انگلستان براي افكار عمومي ايران دلسوزي مي كند؟ مسلماً جواب منفي است. تاثيرگذاري در محيط پيام و دولت هاي آنها، بخشي از اين سياست رسانه يي است. چرا براي فرانسه، آلمان يا جاهايي كه به هر حال دموكراتيك اند، چنين تلويزيون هايي راه اندازي نمي كنند؟ چون مي خواهند افكار عمومي را مديريت كنند و تغييري در سلوك مديريتي دولت ها ايجاد كنند.

اما به لحاظ حرفه يي فكر مي كنم تلويزيون فارسي بي بي سي با شيفت كردن از راديو به تلويزيون به مشكل برخورد مي كند.

مجري؛ آقاي شكرخواه آيا بي بي سي فارسي براي ايران يك تهديد است يا فرصت؟

شكرخواه؛ با نكته اولي كه آقاي شمس الواعظين مطرح كردند، موافقم. بحث نياز به مخاطب درست است. اساسش هم برنامه ريزي متمركز است كه بخش BBC World Service با 265 ميليون پوند سرمايه گذاري در اختيار بي بي سي فارسي گذاشته. اينها همه برآمده از «هيات امناي بي بي سي» است. سرمايه زيادي براي گردش سازمان در جريان است. حالا آيا نياز مخاطب يا نياز داشتن به مخاطب، دوسويه و چندسويه بودن آن است؟ هيچ ماهواره يي رفراندوم برگزار نمي كند كه آيا برايتان برنامه پخش بكنيم يا نه.

مجري؛ ولي بي بي سي نظرسنجي كرده است.

شكرخواه؛ نه، نگفته كانال ماهواره يي برايت راه مي اندازم. فرصت و تهديد را از منظر خودمان نبينيم. به خصوص كه بودجه 265 ميليون پوندي را از دولت مي گيرد. موضوع اينجا كاملاً گره مي خورد به همان انگاره سازي ها. از خودش «ايماژ» به دنيا توليد مي كند.

ما چهار نظام رسانه يي در دنيا داريم.

- مدل توتاليتر كه عمرشان سپري شده و نمونه يي از آن در سپهر رسانه يي موجود نيست.

- مدل روسيه كه رسماً اعلام كردند آژانس طبقه كارگرند و مرتبط با كار و سرمايه و... است.

- مدل اروپايي يا همان ليبرال كه تفاوت هايي با آن دو به وجود آوردند.

- و مدل چهارم، مسووليت اجتماعي است مثل رسانه هاي امريكايي. در انگليس هم كه موضوع حضور دولت براي رسانه ها بسيار جدي است.

مجري؛ آقاي آشنا، وزير اطلاعات اين اقدام راه اندازي بي بي سي را خلاف امنيت ملي دانستند. از برخورد با رسانه بي بي سي فارسي چه تحليلي داريد؟

آشنا؛ ما تا به چرايي و چيستي نپردازيم، رسانه هاي ايران را بررسي نكنيم و رابطه دولت و رسانه را نگوييم، درباره تهديد يا فرصت بودن اين تلويزيون نمي شود وارد شد. در بحث اول، بي بي سي جهاني تابع دولت انگلستان نيست. تحليلم اين است كه پيش از آنكه سرويس امور خارجه باشد، سرويس بي بي سي جهاني است و امور خارجه را به تبعيت مي كشاند. با آقاي آفاق در لندن صحبت كردم. گفت تا وقتي كه جاي خالي داريد ما در آن جاهاي خالي حضور خواهيم داشت.

مجري؛ نمونه هايي هم هست؟

آشنا؛ بله، نوعي موسيقي را در برنامه هايشان نشان مي دهند كه در اينجا حضور ندارند. در حوزه خبر، شخصيت هاي خبري كه در اينجا ديده نمي شوند، آنجا ديده مي شوند. خانم عبادي مي تواند برايش يك مساله جدي باشد ولي در رسانه هاي ايران جايي ندارد. ببينيد ايران براي بي بي سي فارسي، كشور هدف است. موقعي شوروي براي بي بي سي هدف بود. حالا ايران و «جامعه عرب» براي بي بي سي هدف است و اين موضوع در دولت نهم تقويت شده است. يكي از رويكردهاي ما برخورد وزارت اطلاعات و قوه قضائيه با مجموعه يي از افراد است كه با بي بي سي همكاري مي كنند. اين در يك سطح. وزير اطلاعات گفته خلاف امنيت ملي است، پس دولت انگليس بايد آماده پرداخت هزينه هايش هم باشد. خب اين تهديد و هشدار بود. سطح ديگر اينكه راديو و تلويزيون بايد فكري كند. معنايش اين است كه كيفيت كار صدا و سيما بايد بالاتر برود.

مجري؛ آيا صدا و سيما مي تواند احساس رقابت كند؟

آشنا؛ مي تواند نكند چون بي بي سي كار خودش را مي كند. آنچه براي ما بايد مهم باشد، اينكه تفسير دريافت پيام از خود دريافت پيام مهم تر است. و سطح آخر، برخورد فني است. ما در بحث ماهواره دو نوع برخورد داشتيم؛برخورد پارازيتي و برخورد با دريافت كننده،

مجري؛ آقاي شمس، تعبيري هم هست كه مي گويد اين اقدام بي بي سي فارسي، نوعي براندازي نرم به حساب مي آيد، نظر شما چيست؟

شمس؛ نمي دانم اين عناوين، تيترها و اين واژه براندازي نرم از كجا درآمده. اينجا بحث رسانه مي كنم. از قالب بحث مي كنم. هرچه مي خواهيد در قالب بريزيد، به معناي جانبداري از بي بي سي نيست. به فرمايش آقاي تفرشي نقد جدي دارم. نقش بي بي سي در ايران، فيلم شده و كتابش هم موجود است. بي بي سي در ارسال پيام انقلاب فوق العاده بود اما نمي شود هم در دوره رضاخان برانداز باشد، هم در دوره محمدرضا و حالا هم بخواهد باز براندازي كند و كارش باشد براندازي، كار رسانه اين نيست. در جامعه تحولات بنيادين ايجاد مي كند. رسانه بي بي سي، 170 ميليون فارسي زبان را پوشش مي دهد. همچنين مخالف حرف هاي آقاي آشنا هستم. ايران، «هدف» نيست. بنابراين زبان فارسي را ترويج كردن، كار بي بي سي مي شود. عملاً كه رسانه هاي ما تاكنون عاجز بودند. دوم اينكه سيستم بسته اطلاع رساني ما را باز مي كند. توان رسانه يي ايران، به همان اندازه كاهش پيدا مي كند. بدون گردش آزاد اطلاعات امكان ندارد خلأها پر شود. كساني كه استفاده از ماهواره را ممنوع كردند امروز بي بي سي فارسي را ديدند. ديگر اين امكان وجود ندارد، دوباره با برخورد و محدوديت در دريافت پيام، ببينيم موج ايجاد مي شود. در واقع بي بي سي فارسي همان كاري را كرد كه ايران در جهان كرد. آنها العالم و پرس تي وي را در دنيا راه انداختند. در كنار اين موضوع تعداد عواملي كه در بي بي سي فارسي كار مي كنند قابل توجه است. اين شبكه 73 نفر نيرو دارد كه همگي از نسل جديد هستند.

مجري؛ اتفاقاً شاگردان شما هستند.

شمس؛ اين افراد در كلاس هاي روزنامه نگاري بومي رشد كردند ولي چون امنيت شغلي نداشتند بي بي سي آنها را شكار كرد و در حال بهينه سازي توانمندي هاي خود است.

مجري؛ آقاي شكرخواه، به نظر شما بي بي سي تهديد است يا فرصت؟

شكرخواه؛ ما در ارتباطات مي گوييم كه يك منبع پيام وجود دارد كه از مجرايي عبور مي كند و به مخاطبان مي رسد، تاكيد ما در ارتباطات روي منبع پيام است. اگر بي بي سي اصرار دارد روي 32 زبان دنيا حرف داشته باشد، بايد توجه داشت 265 ميليون پوند سرمايه گذاري دارد و توسط Charter سلطنتي اداره مي شود و سال به سال مورد بازبيني قرار مي گيرد. رسانه ها، ورزش و فرهنگ انگليس توسط همين بخش سلطنتي اداره مي شود. يك هيات امنا با 12 عضو ابتدا توسط Dcse گزينش و سپس به وزارت كشور انگليس معرفي مي شوند. در مرحله بعد هم نخست وزير انگليس در جريان قرار مي گيرد و سپس به ملكه انگليس اطلاع داده مي شود. مارك تامسون رئيس هيات اجرايي بي بي سي 24 ساعته در حال نظارت بر بي بي سي است. نكته اساسي كه مي خواهم بگويم اين است كه در فضاي بسته رسانه يي، تاثير رسانه هاي بيروني بيشتر است. ريچارد كبورك رئيس خبري بي بي سي مي گويد؛ هر جاي دنيا كه مي رويم از ما مي پرسند چگونه رسانه يي كه وابسته به دولت است صحبت از آزادي بيان مي كند؟ چپمن رئيس سرويس بي بي سي جهان در پاسخ مي گويد؛ «سازمان بي بي سي «چه كسي و كجا» را تعيين مي كند و «چه» «what» آن با ماست.» بي بي سي قبل و بعد از پخش كنترل دارد. آن كادربندي را قبلاً صورت داده است. جنگ ذهنيت ها، اساس جنگ رسانه يي امروز است. بايد قاعده بازي را بپذيريم. ما در سپهر رسانه يي سياليم. هميشه در فضاي رسانه يي برنده بايد بپذيرد كه وارد جنگ «ايماژها» شده كه براي تغيير واقعيت ها است.

آشنا؛ مشكل اصلي بر ارسال پيام است. برخورد بي بي سي در ايران، به ما مي گويد نمي خواهد فوري پنجه درپنجه ايران بيندازد. «نرم» دارد شروع مي كند. مشكل بي بي سي در ارسال زنده تصوير از ايران است. اينكه بتواند رابطه تصويري زنده با افرادي از ايران داشته باشد. قابل توجه آقاي شمس كه اشاره به تاجيكستان كردند، سفري به تاجيكستان داشتم. آنجا نصب ديش ماهواره ممنوع است. يعني واقعاً ممنوع است و مثل ايران نيست. مساله ايران با تاجيكستان و افغانستان فرق مي كند. سرويس جهاني بي بي سي قبلاً در افغانستان آموزش داشته اما در تاجيكستان نه. در مورد ايران، بي بي سي رسانه رقيب مي شود. اين شبكه با صداي امريكا (VOA) فرق مي كند.

شمس الواعظين؛ من شرايط حال حاضر بي بي سي را گفتم. نبود تصوير از ايران، اشكال ايجاد مي كند. اگر نتوان دوربين را در محيط پيام كاشت، پس پيام از دست رفته است. ذخيره آرشيوي بي انتها نيست. جنگ بين ذهنيت ها و عينيت هاست. معتقدم رسانه هاي جمهوري اسلامي ايران با پتانسيل هاي داخلي كه دارند در بحث رسانه ها، قوي تر از وضعيت فعلي و حتي آينده بي بي سي فارسي خواهد بود و فرصت ايجاد مي كند. براندازي نرم چه صيغه يي است و از كجا درآمده است.

آشنا؛ سه نكته دارم؛ اول اينكه بي بي سي فارسي حداقل تابع وزارت خارجه نيست بلكه خود وزارت خارجه است، بنابر اين خيلي دنبال روابط رسمي نگرديم. دوم مجموعه چيزي به نام باند ايراني ها كه به شكل سنتي براي خود هواخواهاني دارد؛ گاردلاين هايي كه شكرخواه درباره اش گفت، گاردلاين هاي بي بي سي مادر است. اينكه باور كنيم دستورالعمل هاي برنامه سازي world service، همان دستورالعمل هاي مادر است، دليل مي خواهد كه وجود ندارد. ما حضور بهاييت را به طور سنتي در بي بي سي داشته ايم. آقاي آفاق هم دور از اين پديده نيست. نگاهي كه در بي بي سي وجود داشته نگاهي نبوده كه حاكميت در ايران را برنتابد. چه رضاشاه، چه در دوره محمدرضا شاه و چه جمهوري اسلامي ايران. رسانه بي بي سي فارسي آمده كه بماند. من منتظر تغييراتي در آنجا نيستم ولي مي شود حدس زد اين تلويزيون چه مي كند.

مجري؛ با اين تفاسير آقاي شكرخواه چگونه با شبكه بي بي سي فارسي كنار بياييم؟

شكرخواه؛ بحث كنار آمدن با بي بي سي فارسي را نمي فهمم. رسانه ها به ابزارهاي تصويرسازي، تغيير و ... تبديل شدند. هركجا چندسويه است راه مقابله با اين فضاها نيز جز دو نكته نيست؛ اول ارتقاي سواد رسانه يي است و دوم اينكه هر چقدر در چرخش اطلاعات، امكانات را سهل بگيريم، تاثيرگذاري بيروني را كمتر مي كنيم.
يکشنبه 29 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 246]