ناگفته‌هاي دكتر ملكوتي از سوء مديريت كشاورزي و تغذيه كشور

واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاين: ناگفته‌هاي دكتر ملكوتي از سوء مديريت كشاورزي و تغذيه كشور

جامعه > سلامت - دكتر محمدجعفر ملكوتي، چهره ماندگار كشاورزي ايران در گفت‌وگو با خبر آنلاين از سوء مديريت شديد در حوزه كشاورزي و لطمات آن به تغذيه و سلامت مردم مي‌گويد

مريم نوابي‌نژاد: در مراسم چهره‌هاي ماندگار امسال، از دكتر محمدجعفر ملكوتي در رشته كشاورزي تقدير شد. او دكتراي خاك‌شناسي دارد و سال‌هاي بسياري از عمرش را صرف تحقيق و پژوهش كرده است. دكتر ملكوتي موقع گرفتن لوح تقدير روي سن رفت و حرف‌هايي زد كه اغلب رسانه‌ها آن را منعكس نكردند و به همان بخش تقدير و تعارف اكتفا كردند. نتيجه تحقيقات او در زمينه كشاورزي، به نوعي به سلامت تمام افراد جامعه مربوط مي‌شود، به اين كه نتيجه بسياري از بيماري‌ها در جامعه، ريشه در خاك ناسالم دارد و براي تغيير شاخص بهداشت ايران از رتبه 123 در جهان، راه‌حل‌هاي كاربردي و آساني از طريق مديريت علمي كشاورزي وجود دارد.
چهره ماندگار كشاورزي ايران،‌ دلخور است از اين كه مسوولان به استنادهاي علمي‌اش بي‌توجهند، دلخور است از اين كه درد را مي‌بيند و درمان را هم مي‌داند و سال‌هاست نامه مي‌نويسد و با مسوولان صحبت مي‌كند اما جواب نمي‌گيرد.

بيشتر تحقيقات شما مربوط به تغذيه نادرست و پايين بودن سطح سلامت در جامعه است. چه ارتباطي ميان علوم كشاورزي و پزشكي وجود دارد؟
در دهه 70 بيش از 10 هزار طرح تحقيقاتي با كمك همكارانم در مركز تحقيقات خاك و آب وزارت كشاورزي اجرا و ثابت كرديم به دليل اين كه ماهيت خاك‌هايمان كه آهكي است و آب‌ها كه بي‌كربنات است، ثابت ماندن خواص عناصر غذايي به شدت تحت تاثير شرايط خاك قرار دارد. اگر ما بتوانيم خاك را سالم نگه داريم مي‌توانيم گياه سالم توليد كنيم و اين گياه سالم خودبه‌خود در زنجيره غذايي قرار مي‌گيرد و سلامت انسان را تضمين مي‌كند. در واقع ما ديوار بين علوم پزشكي و علوم كشاورزي را برداشتيم. درست است كه كيفيت غذايي به ما كه مهندسان علوم كشاورزي هستيم ربطي ندارد و مربوط به وزارت بهداشت است اما رتبه بهداشت ايران در جهان 123 است يعني از كشورهاي آفريقايي هم عقب‌تريم و اين نشان مي‌دهد كه در مسير تغذيه به بيراهه مي‌رويم. از نظر ما ريشه‌اش هم به سوء مديريت علمي در كود، خاك و منابع پايه‌اي آب و خاك برمي‌گردد كه متاسفانه مسئولان اجرايي كشور متوجه عمق مساله نيستند و سوء مديريت را به مديريت علمي ترجيح مي‌دهند.

ضعف عمده كشور در توليد محصولات باكيفيت كشاورزي كجاست؟
در ايران 800 ميليارد تومان يارانه كود داريم كه متاسفانه اين يارانه را به اوره و فسفر مي‌دهند. اوره به دليل ارزاني و در دسترس بودن بي‌رويه مصرف و باعث تجمع نيترات در محصولات كشاورزي مي‌شود. يكي از علل شيوع سرطان‌هاي گوارشي هم ريشه در همين مساله دارد. از طرف ديگر كودهاي فسفري را ارزان در اختيار كشاورز قرار مي‌دهند و از آن طرف كود سولفات روي يا سولفات پتاسيم يا گوگرد كه جزو بهترين كودها هستند كيلويي 500- 400 تومان براي زارع تمام مي‌شود و بديهي است كه زارع كود ارزان‌قيمت 50 توماني را نمي‌گذارد كه بيايد كود 500 توماني بخرد. در واقع مديريت كود در كشور مشكل دارد.

و به نظر شما اين امر باعث شده رتبه بهداشت ايران در جهان اين همه پايين باشد؟
نه، ولي ما مشكلاتمان را ريشه‌اي نمي‌بينيم. معاون كميسيون بهداشت مجلس آقاي دكتر شهرياري هم در مصاحبه‌اي گفته كه در ميان 192 كشور جهان رتبه بهداشتي ايران 123 است و اين آمار براي كشوري با اين همه درآمد، تاسف‌بار است. چون نان يارانه دارد و ارزان است خوشبختانه آدم گرسنه در جامعه نداريم ولي سلول‌هايمان همه گرسنه‌اند. يكي كمبود كلسيم دارد يكي كمبود منيزيم دارد. يكي كمبود آهن دارد، ديگري كمبود عنصر روي دارد. در آمارها و اخبار پزشكي آمده است كه بيش از 50 درصد مردم كمبود كلسيم دارند، درحالي كه بايد مصرف شير را به جاي نوشابه‌هاي گازدار رواج بدهند و به آن ويتامينD اضافه كنند ولي متاسفانه نسبت فعاليت‌هايي كه در اين زمينه مي‌شود به كارهاي انجام نشده بسيار ناچيز است.

پس حرف شما اين است كه در واقع تغذيه صحيح مي‌تواند روي كاهش آمار بيماري‌ها تاثير بگذارد.
ما ثابت كرديم رابطه تنگاتنگي ميان خاك سالم، گياه سالم و انسان سالم وجود دارد و منشاء بيشتر بيماري‌هايي كه در جامعه مي‌بينيم سوء تغذيه است. دكتر سيادتي، متخصص اطفال كه جزو افتخارات كشور است مي‌گويد بيشتر از 80 درصد از كودكان و مادراني كه به ما مراجعه مي‌كنند، سوء‌ تغذيه دارند. كوتاهي قد، سرماخوردگي مزمن، پوكي استخوان، افسردگي، پايين بودن ايمني بدن همه و همه ريشه در سوء تغذيه دارد. اگر تغذيه درست باشد، نيازي به مصرف اين همه دارو در جامعه نيست. مصرف سرانه داروي كشور بسيار بالاست چون دارو هم يارانه دارد. ارزان كردن دارو و در دسترس مردم قرار دادن دارو كار درستي نيست. وزارت كشاورزي دولت نهم اگر مي‌خواست در مسير درست حركت كند بايد يارانه را به توليد مي‌داد نه اين كه به كود يارانه بدهد. كودي كه حكم سم دارد و وارد چرخه زندگي افراد جامعه از طريق خاك مي‌شود.

كودهاي زيستي هم از نعمت يارانه بي‌بهره‌اند؟
خيلي تلاش كردند كودهاي بيولوژيك يا زيستي را فعال كنند، در حالي كه يك كيلوگرم كود زيستي در سيستم يارانه‌اي نيست. اين فاجعه نيست؟ كودهاي شيميايي كه در خارج توليد مي‌شود يارانه‌اي است ولي كودهايي كه در داخل توليد مي‌شود و براي سلامت خاك و گياه و انسان لازم است، يارانه‌اي نيست. اين كارخانجات در داخل كشور تعطيل‌اند، حرف از حمايت گذشته چون بخش خصوصي نمي‌تواند با دولت در بخش كود رقابت كند. همين الان كود در بازار جهاني 500 تومان است ولي در بازار داخلي كودهاي مسموم و مضر، 50 تومان به فروش مي‌رسند. زارع نه تنها به جاي كود 50 توماني كود 500 توماني نمي‌خرد بلكه به وفور از آن استفاده مي‌كند و اين كار موجب مي‌شود تا محصولات كشاورزي مثل سبزيجات و سيب‌زميني سمي شود و مردم هم اين سم را استفاده مي‌كنند چون نظارتي بر كيفيت توليدات كشاورزي نمي‌شود.

اگر مردم نخواهند اين مواد مسموم را مصرف كنند چه بايد بكنند؟
مردم بايد مسوولين را از طريق مجلس تحت فشار بگذارند تا مديريت علمي صورت بگيرد. يارانه كود را به كودي بدهند كه به سلامت جامعه كمك كند نه اين كه براي مردم مضر باشد. دولت موظف است مواد غذايي سالم در اختيار مردم بگذارد. اين مواد غذايي كه امروز در اختيار ماست سالم نيست چون كوددهي آن غلط است و چون سيستم يارانه‌اي درست نيست.

خيلي از مردم اين آگاهي را ندارند و ممكن است يك درصد هم احتمال ندهند محصولات كشاورزي فاقد خاصيت و حتي مضرند.
مردم كه نبايد همه چيز را بدانند، دليلي هم ندارد. مسئولين اجرايي بايد نتيجه تحقيق متخصصين و محققين را بگيرند و مثلا از ما بپرسند: آقايي كه اين همه از عمرت را صرف تحقيق كرده‌اي، براي بهتر كردن كيفيت نان، چه دستاوردي داريد؟ الان نان‌هاي صنعتي را راه انداخته‌اند. هيچكس سراغ ما نيامده كه از ما بپرسد ما از طريق علمي مي‌خواهيم اين نان را سبوس‌دار و غني كنيم، چه كنيم.

يعني نان‌هاي سبوس‌دار هم تقلبي‌اند؟
بسياري از اين نان‌هاي سبوس‌دار، اسيد فيتيك بالايي دارند و به همين دليل نسبت مولي‌شان بالاست چرا؟ چون كود فسفري زيادي به آن داده شده و اسيد فيتيك بالا مانع از جذب مواد موثر مي‌شود. اسيد فيتيك چه كار مي‌كند؟ اسيد فيتيك در سيگار، نوشابه و سبوس وجود دارد كه كاتيون‌ها را جذب مي‌كند و به صورت نمك فتيات مواد غذايي موثر را از طريق مدفوع دفع مي‌كند و مانع از جذب آن توسط بدن مي‌شود.

در واقع نان سالم همان مصداق شعار «پيشگيري بهتر از درمان» است.
شعار «پيشگيري بهتر از درمان» عملا در كشور ما مصداق ندارد. در آمريكا و كشورهاي اروپايي اكثر نان‌ها سبوس‌دار است و حتي براي نان‌هاي معمولي‌شان، آرد را غني مي‌كنند يعني سبوس‌ها را دوباره به آرد اضافه مي‌كنند و بيشتر نان‌هايشان قهوه‌اي‌رنگ است.

آردهاي غني‌شده‌مان چطور؟
آرد غني‌شده‌اي كه در ايران توليد مي‌شود فقط آهن و اسيد فوليك دارد در حالي كه دغدغه عدم تغذيه صحيح مردم به خاطر كمبود آهن نيست. مثلا خانم‌هاي باردار كه به دكتر مراجعه مي‌كنند برايشان فقط قرص آهن مي‌نويسند ولي هيچكدام عنصر روي و كلسيم و منيزيم را نمي‌نويسند، در حالي كه اينها مجموعه‌اي از عناصر است كه بدن ما به تمام‌شان نياز دارد. من با اطمينان مي‌گويم بيشتر از 90درصد افراد جامعه دچار گرسنگي سلولي‌اند درحالي كه شكم‌هايشان سير است.

چرا اين همه روي عنصر «روي» تاكيد مي‌كنيد؟
عنصر «روي» پليس راهنماي بدن است. من سال‌هاي سال است كه از خواص روي گفته‌ام و هيچكس حرفم را جدي نگرفته. چند كار تحقيقاتي كه با عده‌اي از پزشكان انجام داده‌ام، از خواص روي بسيار گفته‌ام. چرا اين همه ايمني بدن به خصوص در كودكان پايين است؟ چرا يك نفر چندبار پشت سر هم به سرماخوردگي دچار مي‌شود و هنوز خوب نشده دوباره مبتلا مي‌شود؟ بوي بد عرق بعضي از آدم‌ها را مجبور مي‌كند روزي 2 بار دوش بگيرند، حتي علت عمده پروستات در آقايان و كم‌خوني در خانم‌ها به خاطر كمبود روي است. مثلا يكي از عوامل كم‌خوني در انسان به خاطر تركيب آهن و روي است و آهن به تنهايي نمي‌تواند كم‌خوني را جبران كند.

چطور مي‌توانيم اين عنصر را وارد چرخه غذايي‌مان كنيم؟
الان خوشبختانه قرص روي توسط شركت الحاوي در كشور توليد مي‌شود و ارزان هم است ولي اين راه‌حل نيست. راه‌حل اين است كه نان سبوس‌دار غني شده به مردم بدهند. 10 سال پيش بالاترين جايزه وزارت بهداشت را به خاطر تحقيقات گرفتيم چون مرز بين پزشكي و كشاورزي را برداشتيم تا جامعه تحقق شعار «پيشگيري بهتر از درمان» را لمس كند.

الان توليد كود در كشور چه وضعي دارد؟
در سال 77 تعداد كودهاي يارانه‌اي 17 تا بود ولي الان شده 2 كود! اين فاجعه است. مگر ما دنبال اشتغال نيستيم؟ چرا شرايط به قدري سخت مي‌شود و بخش توليدي آنقدر ضعيف مي‌‌شود كه ناچار مي‌شوند كارخانه‌شان را ببندند؟ چند سال پيش آقاي نعمت‌زاده رييس پتروشيمي بود و 4 ميليارد وام داد و در بندر امام، زميني را در اختيار فردي گذاشت تا كارخانه كود اوره گوگردي بنا كند. اين نگرش آن آقاي مسوول به خاطر اين بود كه اهميت موضوع را درك مي‌كرد و مي‌دانست اگر اين كود توليد بشود جامعه سرطان نمي‌گيرد. اين كارخانه ساخته شد و به توليد انبوه رسيد يعني 60 هزار تن در سال و بعد يارانه حذف شد و كشاورزان رفتند سراغ كود 50 توماني و اين كارخانه مهم و بزرگ تعطيل شد.

شما براي گفتن حرف‌هايتان چه اقداماتي كرده‌ايد و چه جواب‌هايي گرفته‌ايد؟
نامه‌هاي زيادي نوشته‌ايم و با مسئولان زيادي صحبت كرده‌ايم ولي صدايمان به جايي نمي‌رسد. همراه با 154 استاد كشاورزي نامه‌اي نوشتيم كه سعي كنيد برنامه چهارم در توسعه، الگو باشد. به ما گفتند: اخراجي‌هاي وزارت‌خانه! به نظر شما زشت نيست كه وزير مملكت اين اتهام را به اساتيد برجسته كشور بزند؟ در قرآن آمده كه همه حرف‌ها را گوش كنيد و به بهترينش عمل كنيد. مدير يعني همين!

در اين نامه‌ها چه نوشتيد؟
نوشتيم: «با اميد اينكه با رعايت سياست توسعه پايدار در بخش كشاورزي و احساس تعهد از سوي مسوولين كشور، نسبت به بهبود كمي و كيفي محصولات كشاورزي، بهبود تغذيه و به تبع آن سلامتي مردم شريف ايران، قدم اساسي‌تري در عمل و نه در حرف برداشته شود.» خوشبختانه اين روزها همه خوب حرف مي‌زنند. در حرف همه‌چيز عالي است. مگر قرآن نمي‌گويد آن چيزي كه توان اجرايش را نداريد به مردم نگوييد؛ ولي ما مي‌گوييم و اجرا نمي‌كنيم.

اين قدم اساسي را در نامه تعريف هم كرديد؟

بله! در ادامه نامه نوشتيم: «اينجانب يعني گروه خاك‌شناسي دانشكده كشاورزي دانشگاه تربيت مدرس به عنوان يكي از خادمين شريف ملت ايران، آمادگي دارد كه مسئوليت اين طرح ملي را «غني‌سازي از مزرعه» در صورت همراهي مسئولين محترم به عهده گرفته و در مدت زمان 5 سال، موقعيت و رتبه بهداشتي ناشي از سوء تغذيه مردم ايران را 50 رتبه ارتقا بدهيم.»

كار كمي نيست!
تازه اين منهاي افزايش توليد است. ما حداقل افزايش 25درصدي توليد را با اين طرح تضمين مي‌كنيم يعني زارعي كه 4 تن گندم بي‌خاصيت توليد مي‌كند مي‌تواند 5 تن گندم سالم توليد كند آن هم با مصرف بهينه كود و مديريت خوب علمي خاك.

راه‌حل كاربردي شما چيست؟
دولت بايد اين 800 ميليارد تومان يارانه كود را به دانشگاه بدهد و از ما بخواهد كه فقط مديريت علمي كنيم و نظارت داشته باشيم آن هم فقط در توليد محصول گندم، آن وقت مي‌بيند كه آمار بيماري و مصرف دارو در هر سال چقدر كاهش چشمگيري خواهد داشت. مي‌گويم گندم چون غذاي همه مردم است. اگر نان را غني كنيم و اسيد سيتريك نان را پايين بياوريم مشكل تغذيه ناسالم مردم برطرف مي‌شود. چون سبوس موجب مي‌شود مينرال‌ها جذب شود و سيستم گوارشي مردم بهتر كار مي‌كند. دكتر ملك‌زاده مي‌گويد بيشترين درصد سرطان در ايران مربوط به سرطان‌هاي گوارشي است. علتش چيست جز آلوده بودن آب‌هاي زيرزميني به نيترات؟ اينها جز به دليل تعطيلي كارخانه اوره يا گوگردي كه همين دولت نهم تعطيلش كرد و ناسالم بودن توليدات كشاورزي است؟

مگر با پشتيباني اين كارخانه پا نگرفته بود؟
چرا! به پيشنهاد دولت هشتم اين كارخانه راه‌اندازي شد. آن زمان من مشاور وزير و رييس موسسه خاك و آب بودم كه پيشنهاد كردم به آقاي نعمت‌زاده و گفتيم 30 ميليون دلار به كانادايي‌ها ندهيم و اين كود را با هزينه كمي در كشور توليد كنيم كه موافقت شد و كارخانه راه‌اندازي شد. كارخانه‌اي كه به كود علاوه بر مواد مورد نياز خاك، «روي» هم مي‌زد چون خاك كشور كمبود شديد عنصر «روي» دارد. ولي همين كه به توليد انبوه رسيد با تغيير دولت هشتم به نهم، يارانه را از روي كود آن كارخانه برداشتند. الان صاحب آن كارخانه بزرگ، به دليل سياست غلط دولت، ورشكسته شده و كارخانه‌اي كه نقش مهمي در توليد عناصر اصلي و مواد غذايي مورد نياز مردم داشت تعطيل شده و دارد خاك مي‌خورد.

و سوال آخر: چرا اين‌قدر آزرده‌خاطريد؟

آخر چه فايده دارد گفتن حرف‌هايي كه گوش شنوايي براي شنيدنشان نيست؟ مدام جايزه بدهند، لوح تقدير بدهند، ما را چهره ماندگار كنند، ولي از شما مي‌پرسم: فايده علمي كه به درد مردم نخورد، چيست؟

Print چاپ مطلب
چهارشنبه 25 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبر آنلاين]

[مشاهده در: www.khabaronline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 2748]