آسمان پر از دروغ يا آسمان پر از آزادي؟!

واضح آرشیو وب فارسی:تابناک: آسمان پر از دروغ يا آسمان پر از آزادي؟!
در كودتاي 28 مرداد 1332 گوينده خبر بي بي سي فارسي با اعلام جمله "اكنون ساعت دقيقا 12 نيمه شب است" به جاي جمله هميشگي "اكنون ساعت 12 نيمه شب است" پيامي رمزي به شاه و همراهانش براي اطمينان بخشيدن به آنان و نشان دادن آمادگي لندن براي عمليات كودتا داد...وي در حالي كه از قول مقامات دولت برمه اين شبكه را "آسماني پر از دروغ" ذكر كرده، خود در واكنش به اين اتهام، سرويس جهاني و به تبع آن، كتاب خود را "يك آسمان پر از آزادي" ناميده است.
مفهوم كلي ديپلماسي عمومي برقراري روابط حسنه دولت ها با ملت ها به جاي روابط بين دولت ها و در جهت فتح قلوب و اذهان عمومي همه يا بخش هاي انتخاب شده اي از مردم كشورهاي هدف از طريق سياست هاي فرهنگي و اجتماعي است.

دكتر سيد مجيد تفرشي در همين زمينه و با توجه به آغاز به كار شبكه ماهواره اي بي بي سي فارسي به خبرنگار تابناك گفت: تعريف رسمي پايگاه رسمي اينترنتي وزارت امور خارجه و مشترك المنافع بريتانيا از ديپلماسي عمومي، "دست يابي به اهداف سياسي از طريق كار با عموم مردم در كشورهاي خارجي" است. يك تعريف رسمي جديد تر از ديپلماسي عمومي بريتانيا اين گونه است: "كار براي رسيدن به اهداف نفوذ كردن مثبت در ديدگاه هاي افراد و سازمان هاي خارجي نسبت به بريتانيا و همكاري آن ها با بريتانيا".

اگرچه مبحث ديپلماسي عمومي به مفهوم رسمي غربي آن در ايران امري نسبتا جديد و داراي سابقه اي حداكثر چهل ساله است، ولي سياست هاي مشابه اين مساله توسط مقامات بريتانيا در ايران از ابتداي قرن نوزدهم با آغاز جدي و بي وقفه مناسبات ديپلماتيك دو كشور شروع و به خصوص از نيمه آن سده با استقرار دايره‌هاي مختلف ديپلماتيك بريتانيا در شهرهاي مختلف ايران گسترش يافت.از اين نظر و با توجه به دامنه فعاليت هاي متعارف و نامتعارف ديپلمات هاي محلي بريتانيا در ايران، شايد بتوان لندن را پيشگام ديپلماسي عمومي دولت هاي سلطه جوي خارجي در تاريخ ايران و احتمالا ديگر كشورهاي خاورميانه حتي پيش از رايج شدن اصطلاح و سياستي مشخص با اين نام دانست.

اين تاريخ نگار ايراني در ادامه با با اشاره به اينكه شيوه هاي اجرايي ديپلماسي عمومي بريتانيا در ايران و ديگر كشورها در طول دهه هاي اخير دچار تغيير و تحولات بسياري بوده و از راه هاي مختلفي اعمال شده اند افزود: در سال 2005 كميسيوني به رياست لرد "پاتريك كارتر" از سوي وزراي خارجه و دارايي بريتانيا مامور بررسي و بازنگري اساسي در سياست هاي ديپلماسي عمومي آن كشور شد. از زمان تدوين و انتشار گزارش لرد كارتر به بعد، بخش ديپلماسي عمومي در كميسيون سياست خارجي پارلمان بريتانيا نيز فعال و به طرز قابل ملاحظه اي بيشتر از گذشته موجب تعامل قانون گزاران آن كشور با سرويس جهاني بي بي سي و بريتيش كانسل و مسئولان آن موسسات در جهت دگرديسي و پوست اندازي آن دو نهاد سنتي و رسمي شده است.

وزارت خارجه بريتانيا محورهاي اساسي كنوني ديپلماسي عمومي اين كشور را اين گونه اعلام كرده است: يك- سرويس جهاني بي بي سي، دو- بريتيش كانسل (شوراي فرهنگي بريتانيا)، سه- شبكه خبري ماهواره اي "بي.اس.ان" (بريتيش ساتلايت نيوز) و چهار- سازمان نمايشگاه هاي فرهنگي و تجاري بين المللي بريتانيا.

اين استاد دانشگاه با اشاره به بدنامي بي بي سي در بين مخاطبان خود در سراسر جهان گفت: از ابتداي تاسيس سرويس جهاني و بخش فارسي آن تاكنون، اين شبكه در بين مخاطبان خود در ايران و ديگر كشورهاي فارسي زبان با دو تلقي متفاوت و حتي متنافر مواجه بوده است: يكي به عنوان رسانه اي وابسته و پيوسته به وزارت خارجه بريتانيا يا يك امكان جهاني براي گسترش جريان آزاد رسانه اي. اين تقابل به خوبي در تاريخ رسمي بي بي سي به قلم اندرو واكر مشاهده مي شود. وي در حالي كه از قول مقامات دولت برمه اين شبكه را "آسماني پر از دروغ" ذكر كرده، خود در واكنش به اين اتهام، سرويس جهاني و به تبع آن، كتاب خود را "يك آسمان پر از آزادي" ناميده است.

در يك گزارش مجلس اعيان بريتانيا در بررسي منشور پيشنهادي سرويس جهاني در دوره پارلماني سال هاي 2005-2006 چنين آمده است: "از زمان تاسيس سرويس جهاني بي بي سي، استقلال آن اساس توفيق آن بوده است. با اين همه به دليل آن كه وزارت امور خارجه و مشترك المنافع اداره تامين كننده مالي سرويس جهاني است، روابط رسمي بين آن [سرويس جهاني بي بي سي] و دولت علياحضرت ملكه وجود دارد. توافق رسانه اي بين بي بي سي و وزارت خارجه تعيين كننده اهداف راهبردي سرويس جهاني بي بي سي است. اين [توافق] سرويس جهاني بي بي سي را متعهد مي سازد كه برنامه هاي توليد و پخش شده و اولويت هاي رسانه اي خود را بر اساس قراردادش با وزارت خارجه تنظيم كند. همچنين وزارت خارجه نقش تصميم گيرنده اي درباره شيوه كاركرد سرويس جهاني بي بي سي خواهد داشت.

وي در باره تاريخچه تاسيس بخش فارسي بي بي سي و همچنين نفوذ گسترده بهاييان در بي بي سي اظهار داشت: بريتانيا با بهره برداري از تجربيات بخش فارسي راديو برلين، بناي بخش تازه تاسيس فارسي بي بي سي را با كمك چند ايراني قرار داد كه از آن ميان دو نفر شاخص تر از بقيه بودند: حسن موقر باليوزي و مجتبي مينوي.كه هر دو به نوعي افرادي داراي ديدگاه ها و اغراض خاص ديني يا سياسي بودند كه بر خلاف ادعاي بي بي سي در بي طرفي رسانه اي، نوشته ها و محصولات راديويي آنان را دچار شبهه پيش داوري مي كرد.

در واقع چه در مساله دخالت وزارت خارجه در تعيين رييس بخش فارسي و چه در گزينش يك رهبر بهايي سرشناس ، بي بي سي نشان داد كه تا چه حد از ادعاي بي طرفي خود به دور بوده است. برخي از كاركنان اين شبكه معتقدند همه اين موارد استثنايي و محصول دوران خاص و تكرار نشدني جنگ جهاني دوم بوده و نمي توان حكم قاعده بر آن ها نهاد. ولي تجربه نشان داده كه چه در مساله تاثيرگذاري بهاييان در سياستگزاري بخش فارسي، چه در مورد جذب ناراضيان مستاصل سياسي ايراني و چه در مورد مداخلات وزارت خارجه بريتانيا با بازنگري ها و فراز و فرودهايي، حكايت همچنان باقي است.

تفرشي ضمن بيان اينكه اغلب محققان و نويسندگان ايراني كه در بخشي از زندگي خود به دلايل مختلف سياسي يا اقتصادي، چه با نام و چه بدون نام تن به همكاري تمام وقت با بي بي سي داده اند علاقه اي به ذكر اين نكته در كارنامه، خاطرات و بيوگرافي خود نداشته و يا از آن با افتخار و به نيكي ياد نكرده اند در بيان جهت دار بودن فعاليت اين بنگاه خبري گفت:گزارشگران اعزامي بخش فارسي به اسراييل و عكا كه در گزارش هاي خود جمهوري اسلامي را متهم كرده اند،مي بينيم كه همه گزارشگران اعزامي و تهيه كنندگان اين قبيل آگهي هاي گزارش گونه در عكا و ديگر شهرهاي آن خطه، به سرعت راه ترقي را در بي بي سي فارسي پيمودند و همه آن ها در تغيير و تحولات اخير اين شبكه ارتقاي رتبه يافته و از هم اكنون جايگاه بالايي در تلويزيون در آستانه تاسيس آن يافته اند.

وي در مورد نقش اين بنگاه به اصطلاح بي طرف در سرنگوني دولت مردمي دكتر مصدق با بيان اينكه، اصرار مسئولان وزارت خارجه و سرويس جهاني به پخش برنامه هاي تبليغي عليه ملي شدن نفت در ايران و حكومت مصدق بيان داشت: در آن زمان كار تا آن جا پيش رفت كه تهيه كنندگان و كاركنان فارسي اين شبكه به عنوان اعتراض به اين سياست دست از كار كشيدند. به دنبال روي كار آمدن دولت دكتر محمد مصدق در خرداد 1330 و با بالا گرفتن تدريجي مناقشه بين تهران و لندن و طرح احتمال وارد كردن ناوهاي جنگي بريتانيا به آب هاي ايران و اشغال مراكز نفتي، مسئولان وزارت خارجه بريتانيا به بخش فارسي دستور دادند تا نيم ساعت به برنامه هاي روزانه خود بيفزايد. اين افزايش برنامه بي بي سي فارسي در 15 دقيقه عملي شد، ولي پس از مدتي با از ميان رفتن گزينه نظامي بريتانيا عليه ايران متوقف شد.

پرده آخر نمايش همگامي بي بي سي فارسي با دولت بريتانيا عليه ملي شدن نفت در ايران، همكاري مستقيم اين شبكه در كودتاي 28 مرداد 1332 و سرنگوني حكومت مصدق بود. شبكه چهار راديوي بي بي سي در روز 22 آگوست 2005 برنامه اي از سري برنامه هاي موسوم به "داكيومنت/ سند" با عنوان "يك كودتاي خيلي بريتانيايي" پخش كرد.

در اين برنامه كه توسط "مايك تامپسون" مجري و برنامه ساز شناخته شده اين شبكه توليد شد و بعدا چندين جايزه رسانه اي هم دريافت كرد، تصريح شد كه گوينده خبر بي بي سي فارسي با اعلام جمله "اكنون ساعت دقيقا 12 نيمه شب است" به جاي جمله هميشگي "اكنون ساعت 12 نيمه شب است" پيامي رمزي به شاه و همراهانش براي اطمينان بخشيدن به آنان و نشان دادن آمادگي لندن براي عمليات كودتا دادند.

وي با اشاره به اينكه مسئولان وزارت خارجه بريتانيا و سرويس جهاني بي بي سي سال ها است به اين نتيجه رسيده اند كه چرخ تبليغات راهبردي و ديپلماسي عمومي آن كشور با دروغ پراكني مستقيم و مداوم نمي چرخد گفت: بي بي سي نيازي به دروغ گويي مداوم ندارد. اين شبكه سال ها است كه در پي جلب اعتماد مخاطب از طريق ارايه گزارش هاي درست و ارايه تصاوير غلط و ناكامل به مخاطبان خارجي تنها در مواقع لزوم و خاص است.

در واقع بحث ديپلماسي عمومي بريتانيا بحث سياست هماهنگ نهادهاي مختلف براي اهداف مختلف راهبردي و دراز مدت است. در اين مسير نبايد متوقع بود كه لحظه به لحظه فعاليت هاي كوتاه مدت و روزمره نهادهايي همانندسرويس جهاني بي بي سي و يا بريتيش كانسل منطبق بر سياست هاي اعلام شده دولتي بنمايد، بلكه رسيدن به هدف نهايي و فتح قلوب و اذهان مخاطبان در خارج از مرزهاي بريتانيا در ميان مدت و دراز مدت است كه بايد از هر طريقي و لو دادن امتياز و ضررهايي در كوتاه مدت حاصل شود.

اين محقق ايراني در انتها براي اثبات وابستگي و خط پذيري اين رسانه از نهادهاي قدرت با اشاره به گفته اي از " عباس‌دهقان" كه از نسل نخست گزارشگران بخش فارسي بي بي سي است گفت: وي صريحا درباره موضوع استقلال راي آن رسانه چنين گفته است: " ما دقيقا آن چه كه به ما داده مي شد مي خوانديم. ما مجاز به هيچ تغييري نبوديم. دو نفر انگليسي بودند كه به آن چه كه ما پخش مي كرديم نظارت مي كردند. آن ها به زبان فارسي صحبت مي كردند و به دقت گوش مي كردند."
سه شنبه 24 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: تابناک]

[مشاهده در: www.tabnak.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 197]