نويسنده: محمد متوليان الگوي توسعه تكنولوژي حياتي

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نويسنده: محمد متوليان الگوي توسعه تكنولوژي حياتي
خبرگزاري فارس:محمد متوليان با مطرح نمودن سطوح تكنولوژي جهت برآورد توانايي هاي دانش فني توسط كارشناسان، به بررسي ويژگيهاي تكنولوژي عمومي و بعضي از ديدگاههاي سياست گذاري در اين زمينه پرداخته است.

پيش از برنامه‌ريزي براي توسعه‌ي تكنولوژي ملي،‌ ضروريست كشور ارزيابي واقع‌بينانه، درست و همه‌جانبه‌اي از «سطح تكنولوژي» داشته باشد. سطوح تكنولوژي براي برآورد توانايي‌هاي دانش فني توسط كارشناسان بدين شرح تقسيم شده‌اند:
1) تكنولوژي كاربرد و بهره‌وري
2) تكنولوژي تعميرات و نگهداري
3) تكنولوژي مونتاژ
4) تكنولوژي كپي‌سازي و مهندسي معكوس
5) تكنولوژي طراحي و ساخت
6) تكنولوژي توليدات جديد بر اساس تحقيق و توسعه‌ براي نوآوري
7) تكنولوژي عالي بر اساس تحقيقات پايه‌اي.
تكنولوژي‌هاي سطوح ششم و هفتم كه در آنها توانايي‌هاي توليد تكنولوژي جديد وجود دارد و اصطلاحاً تكنولوژي درون‌زا ناميده مي‌شوند، در اختيار كشورهاي پيشرفته‌ي صنعتي قرار دارند.
صنايع كشور ما با همكاري دانشگاه‌هاي فني، دوره‌ي تكنولوژي مهندسي معكوس را با سرعت مناسبي طي و به پيشرفت‌هاي قابل پذيرش در سطح بين‌المللي دست پيدا كرده‌اند. در سطح پنجم، ششم و هفتم، بخش‌هايي از صنايع و مراكز پژوهشي دوره‌هاي مقدماتي را پشت سر گذاشته‌اند و وارد فاز توليد تكنولوژي نو شده‌اند. اين بخش‌ها نشان‌ مي‌دهند پتانسيل و ظرفيت‌هاي كافي براي دست‌يابي كشور به سطوح بالاي تكنولوژي وجود دارد. دانشكده‌هاي مهندسي كشور مباني طراحي را در رشته‌هاي آكادميك تدريس مي‌نمايند. به دليل رويكرد دولت‌ها به گسترش كمي اين دانشكده‌ها، ضروريست پس از اين گسترش‌دهي، سطح كيفي و علمي دانش‌آموختگان نيز در نسبت با دانشگاه‌هاي معتبر دنيا ارتقا پيدا نمايد. اين امر با تعريف و گذراندن پروژه‌هاي كاربردي ميسر است؛ به نحوي كه روش‌هاي تحقيق به طور كامل توسط دانش‌جويان پياده شده و اساتيد راهنما نيز جديت و توان علمي و فني ايشان را ارزيابي نمايند. مرحله‌ي ديگر، تأسيس دانشكده‌هاي تكنولوژيكي براي تربيت مهندسين و كارشناسان ارشد در زمينه‌ي طراحي المان‌ها و فرايندهاي صنعتي است. ايجاد دفاتر و مؤسسات طراحي جهت ارائه‌ خدمات طراحي مهندسي در برقراري ارتباط فني و علمي سيستماتيك بين دانشكده‌هاي تكنولوژيكي و واحد‌هاي طراحي صنعتي كاري تكميلي است. براي ورود بخش صنعت كشور به سطح پنجم، فعاليت‌ دفاتر و مؤسسات طراحي، استانداردسازي فرايندهاي طراحي و محصولات صنعتي نياز به تدوين و تصويب نظام فني اجرايي دارد. نظام فني و اجرايي مهندسي و عمراني به دليل پرسابقه بودن فعاليت‌هاي ساختماني و عمراني از چند دهه‌ي پيش تاكنون، تهيه و مراحل تكميل و رشد خود را مي‌گذارنند. ارزيابي پروژه‌هاي ساختماني و عمراني بر اساس آنها امكان‌پذير بوده و روابط صاحبان كار، مشاوران خدمات مهندسي، پيمان‌كاران اجرايي و مديريت پروژه‌ها در اين رشته تعريف شده‌اند.
ارتقاي صنايع كشور به سطح تكنولوژي ششم و پس از آن سطح هفتم، في‌الواقع پركردن خلأ و فاصله‌ي صنعتي با كشورهاي پيشرفته است و دست‌ يازيدن به اين جايگاه مستلزم تأمين پيش‌نيازهاي اساسي است؛ مانند ايجاد پايه‌هاي علمي و واحدهاي تحقيق و توسعه‌ و اشتغال جدي، قوي و گسترده‌ي نخبگان و استادان علمي و صنعتي و پرورش دائمي مديران، كارشناسان خبره و نيز ايجاد سازماندهي ويژه‌ و واجد شرايط بررسي سطوح عالي تكنولوژي كشور.
يكي از الزامات بسط گستره‌ي تكنولوژي، انتقال تكنولوژي‌هاي مورد نياز است. كشورهايي مثل ژاپن، بيشترين استفاده را از اين راهبرد برده‌اند؛ اما اين انتقال آنگاه مفيد و مؤثر خواهد بود كه هدفمند و برنامه‌ريزي شده صورت پذيرد. در پروژه‌هاي انتقال تكنولوژي با سرمايه‌گذاري ميان‌مدت و بلندمدت ضروريست برنامه‌هاي اجرايي در چند مرحله پياده شود، به گونه‌اي كه در هر مرحله سرمايه‌گذاري آن بخش سريعاً بازدهي و سودآوري را تأمين نمايد. موضوع مهم ديگر در طراحي جامع پروژه،‌ انتخاب عمق ساخت و ميزان توليد زيرمجموعه‌هاي محصول مي‌باشد. اين انتخاب بايد با توجه كافي و درست اقتصادي انجام شود. در اين زمينه حضور مؤسسات مشاور و خدمات مهندسي مادر موجب انتخاب مناسب و بهينه‌ي طرح‌ها مي‌گردد. مؤسسات و يا شركت‌هاي مشاوره‌ي مادر بايد از ميان كارشناسان خبره، با تجربه و كارآمد تشكيل شده باشد.
محصولات صنعتي ممكن است از طريق چند نوع فرايند و نيز چند نوع تكنولوژي توليد شوند. هر يك از بخش‌هاي تكميلي خط‌هاي توليد يك محصول با سيستم‌هاي تكنولوژي‌هاي خاص خود نصب مي‌شوند.
نقش واحدهاي مشاوره‌ي مادر كه اطلاعات كافي و كامل از مزايا و معايب فرآيندها و تكنولوژي‌ها را در اختيار دارند، ارزيابي طرح‌هاي تهيه شده توسط مشاورين خدمات فني است؛ زيرا جهت انتخاب طرح‌هاي بهينه و اقتصادي، اين ارزيابي‌هاي مهندسي و كيفي لازم است. مطالعه، بررسي و تجزيه و تحليل همه‌ي ابعاد تكنولوژي انتقال‌يافته، عامل اصلي است تا در نتيجه تكنولوژي به طور كاملاً فني و عميق در اختيار مسئولين قرار گيرد و قابل اصلاح و توسعه باشد. به موازات اجراي اين برنامه‌ها، تحقق عمليات تحقيق و توسعه و طراحي و نوآوري در اجزاء پروژه از اساسي‌ترين برنامه‌ها با هدف بومي‌كردن تكنولوژي وارداتي و در اختيار گرفتن ابتكارعمل در كاركرد و حتي كاربرد جديد آن تكنولوژي است.
در سه دهه‌ي اخير، تحولات اساسي در تكنولوژي‌ها به وقوع پيوسته است. اين تحولات ماهيت تكنولوژي‌ها را به طور اساسي تغيير داده و جهت سير آنها را دگرگون كرده است.
يكي از صاحب‌نظران برجسته در يادداشت‌هايي درباره‌ي دانش، تكنولوژي و آموزش علوم، تكنولوژي را به لحاظ اهميت آنها به دو گروه مشخص تقسيم مي‌كند.
1) تكنولوژي عمومي (يا سطح پايين)؛ اين عنوان به تكنولوژي‌هايي مانند توليد آهن و فولاد، صنايع چرم‌سازي، صنعت نفت و توليد الكتريسيته داده شده است. در اين حوزه‌ها هيچ اصل عملي كشف نشده‌اي باقي نمانده است.
2) تكنولوژي علمي (يا سطح بالا) براي مثال تكنولوژي‌هايي از قبيل ميكروالكترونيك (نرم‌افزارها، ريزپردازنده‌ها- طراحي به كمك كامپيوتر – ساخت ريزتراشته‌ها و كاربرد آنها در خود كارسازي صنايع و غيره)، تكنولوژي فضايي، داروسازي و مواد شيميايي ظريف، بيوتكنولوژي و پيوندزن در اين رسته مي‌گنجند.
تكنولوژي علمي، ويژگي‌هاي متفاوتي نسبت به تكنولوژي عمومي دارد كه بررسي بعضي از آنها از ديدگاه سياست‌گذاري بسيار ضروري است.
1- تكيه فزاينده بر علوم پايه مانند فيزيك، شيمي، رياضيات و زيست‌شناسي در اين نوع تكنولوژي، بارز و نمودار است. مثلاً در كشور ژاپن پديده‌اي به نام «تكنوساينس» را ترسيم كرده است و سياست محوري خود را بر ادغام روزافزون دانش و تكنولوژي قرار داده است.
2- به دليل علمي بودن تكنولوژي سطح بالا، مي‌توان گفت دستيابي به آن، بدون برخورداري از پشتوانه‌ي قوي و عميق در علوم پايه امكان‌پذير نمي‌باشد.
3- تحقيق‌گرايي؛ برخلاف تكنولوژي عمومي كه اكثراً در كارگاه‌ها و پايلوت‌ها و به روش سعي و خطا رشد مي‌كند، تكنولوژي علمي شديداً وابسته به تحقيق و توسعه‌ي نظام‌مند و عالمانه است.
4- يكي از ويژگي‌هاي متمايز تكنولوژي علمي‌، اين است كه مي‌توان تحولات آتي آن را با درجه‌ي بالايي از قطعيت پيش‌بيني نمود. اين ويژگي‌ از ديدگاه سياست‌گذاري بلندمدت براي سرمايه‌گذاري اهميت تعيين‌كننده‌اي دارد. نكته‌ي مهم اين است كه به طور كلي ما نمي‌دانيم كه اكتشافات علمي جديد در چه زمان و مكاني رخ خواهد داد، اما مي‌توانيم برآورد دقيقي داشته باشيم كه تكنولوژي پيشرفته در 20 سال آينده به چه سمت و سويي خواهد رفت و احتمالاً چه پيشرفت‌هايي در اين عرصه حاصل خواهد شد.
براي اين منظور مراكز علمي – پژوهشي كشور بايد به فنون علمي (آينده‌شناسي تكنولوژي) مجهز شوند و آنها را در اختيار سياست‌گذاران صنعتي كشور قرار دهند. موضوع آينده‌شناسي و يا پيش‌بيني تكنولوژي (Technology Forecasting) از پنجاه سال پيش مطرح و تاكنون به سطح بالايي از تكامل رسيده است.
5- پيچيدگي تكنيك‌ها؛ در تكنولوژي عمومي، تكنيك‌هاي مورد استفاده به خوبي مشهود و قابل تحميل است و هم قطعات آنها به سادگي از هم منفصل مي‌شوند. به همين جهت، كپي‌سازي و يا مهندسي معكوس و تعمير و نگه‌داري آنها امكان‌پذير است. به‌عكس تكنولوژي پيشرفته به صورت سربسته و يكپارچه توليد مي‌كند و محصول مي‌دهد و بسياري از شگردهاي فني آنها پنهان مي‌ماند. بنابراين نه ‌تنها كپي‌سازي محصولات جديد به سادگي امكان‌پذير نيست، بلكه الگوي تعمير و نگه‌داري آنها اساساً تغيير كرده است.
6- سرعت تحول؛ يكي از مهمترين ويژگي‌هاي تكنولوژي علمي،‌ سرعت تحول آن است. به عنوان مثال، فاصله‌ي زماني عرضه و منسوخ شدن بعضي از قطعات پيشرفته‌ي الكترونيك در حال حاضر بيش از 6 ماه نيست. اين موضوع، نمونه‌اي از پيشرفت سرسام‌آور تكنولوژي است. بنابراين يكي از وظايف روزمره صنايع پيشرفته در رقابت با صنايع مشابه، سرمايه‌گذاري پيوسته در توسعه‌ي تكنولوژي است.
7- نياز به نظام مديريتي و مؤسسات خاص؛ تغيير ماهيت تكنولوژي اقتضا دارد، مديريت و روش‌هاي اجرايي آن متحول شود. در اين زمينه كشورهاي در حال توسعه لازم است كه دستگاه‌هاي اداري صنايع عادي و صنايع علمي را از يكديگر جدا نمايند. هدف از توسعه‌ي تكنولوژي پيشرفته، دستيابي به كارخانه‌هاي تماماً اتوماتيك نيست،‌ بلكه پي‌ريزي يك نظام مديريتي پيشرفته‌اي بايد مورد موردنظر باشد تا بتواند به ايجاد فضا و نظام مناسبي براي توليد و جذب نوآوري‌هاي تكنولوژيك بپردازد و از طريق آن سطوح بالاتري از كارايي و قابليت رقابت را پ0ديد آورد. ارزش بارز اين نظام مديريتي آن است كه ارزش نيروي تصور و خلاقيت انسان را بشناسد و بلندپروازي، تهور و همت‌هاي بلند را تشويق نمايد.
رويكرد سياست علوم و تكنولوژي كشورها بايد توسعه‌ي آن دسته از تكنولوژي‌هاي علمي باشد كه بنيه‌ي اقتصادي كشور را مستحكم نمايد. آن نوع تكنولوژي‌هاي علمي كه جنبه‌هاي حياتي براي كشور در رقابت و تعامل با ساير كشورها را داشته باشد.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
منبع:باشگاه انديشه
انتهاي پيام/
سه شنبه 24 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 173]