عاشـورا در انديشـه امام خميني

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: عاشـورا در انديشـه امام خميني

با اين كه بيش از هزار و سيصد سال از واقعه جانسوز عاشورا مي‏گذرد، اما هنوز عاشورا چشمه جوشان حماسه و آزادگي و رمز جهاد پايدار براي ماندگاري آيين الهي است. آييني پيام آور توحيد و عدل و در خور شان والاي انسان، تا به بركت‏شعور خدادادي و شور حقيقت‏خواهي، شايسته جانشيني پروردگار در زمين گرديده، جان او تجلي گاه توحيد و عدل شود.

«عبدالله العلائلي‏» از علماي اهل سنت در توصيف عاشورا مي‏نويسد:

«شيعيان، مراسم ياد بود عاشورا را براي پند گرفتن و يادآوري بر پا مي‏دارند و آن مراسمي بس بزرگ است، زيرا اين مراسم يادآور پندها و درس قهرماني، جهاد و فداكاري در راه دين بوده و با ياد آن قهرمانان، روح بلند پرورش مي‏يابد. امروز برگزاري اين مراسم از لازمترين وظايف در اين مرحله از انقلاب ماست‏» . (1)

با نگاهي به سخنان امام خميني(‏قدس سره)‏از پيش از انقلاب اسلامي تاكنون، به خوبي در مي‏يابيم كه معظم له كليه رفتارها و موضع‏گيري‏هاي خود را بر اساس آن واقعه تنظيم و عملي نموده است؛ زيرا فرهنگ عاشورا، فرهنگي همه جانبه است كه ابعاد گوناگون سياسي، اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي، اخلاقي، عرفاني، نظامي و... را در بر مي‏گيرد. انديشه زندگي امام خميني‏ نيز اين گونه بوده و داراي ابعاد مختلف ياد شده است.

در يك جمله مي‏توان گفت كه امام خميني تمام هويت انقلاب اسلامي را به عاشورا گره زده و مي‏فرمايد:

«انقلاب اسلامي ايران پرتوي از عاشورا و انقلاب عظيم الهي آن است.»

درس‏هاي عاشورا از منظر امام خميني

1ـ نفي انديشه جدايي دين از سياست

يكي از مهم‏ترين مشخصه‏هاي سياسي عاشورا مساله پيوند و ارتباط دين و سياست است . امام حسين عليه السلام با حضور اجتماعي و قيام عليه حكومت، در حقيقت درصدد دخالت در سياست‏بود و همين مساله را به عنوان يك تكليف جهت‏حركت و نهضت‏خويش قرار داد. امام براي خود يك ضرورت مي‏دانست كه براي سست نمودن پايه‏هاي حكومت‏ستمگران و برقراري حكومت عدل الهي تلاش كند و همين امر از مهم‏ترين مشخصه‏هاي يك اقدام حكومت‏سياسي است .

امام خميني با الهام از اين حركت امام حسين(ع) نسبت‏به مسايل جامعه حساس بود و در برابر ستم‏ها و ظلم‏هاي رژيم پهلوي قيام نمود و مردم و جهان اسلام را به حمايت از دين خدا دعوت كرد. حضرت امام همواره معتقد بود كه جامعه اسلامي از صدر اسلام تاكنون مبتلا به اين انديشه منحرف سكولاريزم (جدايي دين از سياست) بوده كه در دوره اخير به اوج خود رسيده است:

«اين يك نقشه شيطاني بوده است كه از زمان بني اميــه و بني عباس طرح ريزي شده است و بعد از آن هم هر حكومتي كه آمده است تاييد اين امر را كرده است و اخيراً هم كه راه شرق و غرب به دولت‏هاي اسلامي باز شده، اين امر در اوج خودش قرار گرفت كه اسلام يك مساله شخصي بين بنده و خداست و سياست از اسلام جداست و نبايد مسلمان در سياست دخالت كند و نبايد روحانيون وارد سياست‏بشوند» . (2)

امام در حقيقت‏با الهام‏گيري از حركت‏سياسي - ديني عاشورا در صدد پاسخ گويي به سؤالات ذيل بود كه امروز حكومت اسلامي الگويي جهت ملل مستضعف برگزيده است:

- آيا دين داري، خداپرستي به مرزهاي سياست محدود مي‏شود؟

- آيا پيامبران و اوصياي الهي از دخالت در امور سياسي احتراز مي‏نمودند؟ و آيا انجام رسالت‏بزرگ آنان مبني بر اقامه قسط عدالت اجتماعي بدون دخالت در امور سياسي ممكن است؟

امام خميني ريشه اين تز انحرافي را يك توطئه تاريخي دانسته كه در صدد تغيير روند تاريخ ديني بوده است. ايشان مي‏فرمايد: «طرح مساله جدا بودن سياست از روحانيت، چيز تازه‏اي نيست. اين مساله در زمان بني اميه طرح شد و در زمان بني عباس قوت گرفت. در اين زمان‏هاي اخير هم كه دست‏هاي بيگانه در ممالك باز شد، آنها هم به اين مساله دامن زدند، به طوري كه مع الاسف بعضي از اشخاص متدين و روحانيون متعهد هم باور شان آمده است...» . (3)

امام خميني در يك بر آورد صحيح، اهداف اين سياست‏شيطاني را بيان كرده و همگان را به توجه و تامل در آن دعوت نموده است . اين اهداف و آثار عبارتند از :

الف: استعمار، استثمار و استضعاف ملت‏ها (4)

ب: محدود شدن فقاهت‏به احكام فردي و عبادي در منطق نا آگاهان (5)

پ: غفلت از آيات سياسي - اجتماعي قرآن و بسياري از ابواب فقهي (6)

ت: مطرح شدن ارزش منفي براي روحانيون سياسي (7)

ث: تاخت و تاز امريكا و ابرقدت‏ها در بلاد مسلمين (8)

2ــ عدالت اجتماعي

آنچه پس از دوران نبي مكرم اسلام تازمان شهادت امام حسين(ع) مطرح بوده، اين است كه چه آفت‏هايي سبب شد تا حكومت‏سلطنتي اموي بر مسلمانان حاكم شود؟ چگونه ارزش‏ها و مقدساتي كه در جامعه ريشه دوانده بودند، به تدريج رنگ باختند و به شعارهاي ظاهري و بي محتوا تبديل شدند؟

پاسخ اجمالي همه اين سؤال‏ها عدم وجود عدالت اجتماعي است. ايجاد نظام طبقاتي، تبعيض و نابرابري‏هاي اجتماعي سبب شد تا نظام عقيدتي، اخلاقي و سياسي جامعه نيز متحول شود و پذيرش معيارها و اصول اقتصادي مكتب اسلام براي مردم ميسر نگردد.

امام حسين (ع) يكي از اهداف قيام خود را عدالت اجتماعي دانسته و در خطبه‏اي اين گونه بيان مي‏دارد: «...و يا من المظلمون من عبادك...»(9)

يعني: ... [يكي از اهداف اين است كه] ستمديدگان از بندگان تو امنيت‏يابند» .

مسلم است كه اين عدالت و امنيت زماني تحقق عيني پيدا خواهد كرد كه ستم و ستمگران نابود شده و عدالت اجتماعي حاكم گردد.

امام خميني(‏قدس سره) هم به تبع جدش امام حسين عليه السلام در مقابل ستمگران زمان خود قد علم كرده و ضمن مبارزه‏اي جانانه مي‏فرمايد: «زندگي سيدالشهدا، زندگي حضرت صاحب الامر و زندگي همه انبياي الهي اين معنا بوده است كه مي‏خواستند در مقابل جور، حكومت عدل را درست و بر پا كنند.»

«سيد الشهدا وقتي مي‏بيند كه يك حاكم ظالمي در بين مردم دارد حركت مي‏كند، تصريح مي‏كند كه اگر كسي ببيند كه حاكم جائري در بين مردم حكومت مي‏كند، به مردم ظلم مي‏كند، بايد مقابلش بايستد و جلوگيري كند... و پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرموده است: هر كه ساكت‏بنشيند و تغيير ندهد اين را، جايش همان يزيد [حاكم ستمگر] است..» . (10)

3. اصلاح اجتماعي امت اسلامي

امام حسين (ع) در خطبه‏اي، انگيزه قيام خود را اين گونه اعلام مي‏نمايد: «اللهم انك تعلم انه لم يكن ماكان منا تنافسا في سلطان و لا التماسا من فضول الحطام، ولكن لنري المعالم من دينك و تظهر الاصلاح في بلادك »(11) يعني: خداي من، تو مي‏داني آنچه از ما صادر شد به انگيزه رقابت در سلطنت و تمناي زيادي‏هاي دنيا نبود، بلكه براي اين بود كه نشانه‏هاي آشكار دين تو را بنگريم و اصلاح را در سرزمين‏هاي تو آشكار سازيم.

امام خمينــي قدس سره اين عبارت حضرت اباعبدالله عليه السلام را به عنوان مؤيدي براي اثبات بحث ولايت فقيه خود آورده و با استناد به آن مي‏فرمايد: «مضمون روايت‏شاهد بر اين است كه از لسان معصوم صادر شده و مضمون صادقي است‏» . (12)

بر اين اساس بسياري از سخنان حضرت امام خميني در جهت اصلاح جامعه و آن را نه تنها وظيفه خود، بلكه وظيفه هر فرد ديگري مي‏دانست. ايشان مي‏فرمايد: «كوشش كنيد كه احكام اسلام را، هم عمل كنيد و هم وادار كنيد كه ديگران عمل كنند. همان طوري كه هر شخص و هر فردي موظف است كه خودش را اصلاح كند، موظب است كه ديگران را هم اصلاح كند...» . (13)

«سيد الشهدا عليه السلام روي همين ميزان، خود و اصحاب و انصار خويش را فدا كرد كه فرد بايد فداي جامعه بشود تا جامعه اصلاح گردد «ليقوم الناس بالقسط‏» بايد عدالت در بين مردم و جامعه تحقق پيدا كند.

براي سيدالشهدا تكليف بود قيام كند، خونش را بدهد تا اين كه اين ملت را اصلاح كند و همين طور هم كرد» . (14)

«امام حسين در وصيت معروف خود به برادرش محمد حنفيــه، آنگاه كه مدينه را قصد مكه ترك گفت، بر آرمان اصلاح طلبي قيام خود تصريح كرد و فرمود: انما خرجت لطلب الاصلاح في امة جدي؛ بدين جهت از مدينه خارج شدم كه امت جدم را اصلاح كنم‏» . (15)

4. مبارزه با منكرات

يكي ديگر از نكات برجسته عاشورا مساله مبارزه با منكرات بود كه حكومت اموي عامل اصلي پيدايش و گسترش آن در جامعه اسلامي بود. امام در وصيت نامه خود اين رسالت را تذكر داده و مي‏فرمايند: «اريد ان آمر بالمعروف و انهي عن المنكر و اسير بسيرة جدي و ابي علي بن ابي طالب»(16) يعني: مي‏خواهم امر به معروف و نهي از منكر نمايم و به سيره جدم و پدرم علي بن ابي طالب عمل كنم‏.

مي‏دانيم كه هر گاه امر به معروف و نهي از منكر در جامعه‏اي رواج يابد، سبب خواهد شد كه براي انسان مسؤوليت اجتماعي آفريده شود تا نسبت‏به آنچه در امور مختلف سياسي، اجتماعي و فرهنگي در جامعه مي‏گذرد بي تفاوت و بي تحرك نباشد.

هنگامي كه امر به معروف و نهي از منكر مبتني بر فهم صحيح از دين باشد و از سيره نبوي و علوي؛ يعني معيارهاي خالص اسلام سرچشمه بگيرد، جامعه را از حالت‏سكون و ايستايي خارج نموده و منجر به بالندگي و سازند گي آن مي‏گردد.

امام خميني‏(ره) همانند موضع‏گيري‏هاي سيدالشهداء(ع) با تكيه بر آن رفتارها مي‏فرمودند: «اين كه حضرت اباعبدالله نهضت و قيام كرد با عدد كم در مقابل اين [حكومت‏يزيد] براي اين بود كه گفتند: تكليف من است كه استنكار كنم و نهي از منكر كنم.»

«انگيزه اين بوده كه معروف را اقامه و منكر را از بين ببرد. انحرافات، همه از منكرات است. غير خط مستقيم توحيد هر چه هست، منكرات است. اين بايد از بين برود و ما كه تابع حضرت سيدالشهدا هستيم بايد ببينيم كه ايشان چه وضعي در زندگي داشت، قيامش و انگيزه‏اش نهي از منكر بود كه هر منكري بايد از بين برود، من جمله قضيه حكومت جور.»

«سيدالشهدا همه عمرش و همه زندگي اش را براي رفع منكر و جلوگيري از حكومت ظلم و جلوگيري از مفاسدي كه حكومتها در دنيـــا ايجاد كردند، صرف نمود و تمام زندگي اش را صرف اين كرد كه حكومت جور بسته بشود و از بين برود، معروف در كار باشد و منكرات از بين برود» . (17)

5. فرهنگ آزادي و آزادگي و كرامت انسان‏ها

تمام اصحاب فداكار سيدالشهدا در واقعه كربلا از انسان‏هاي آزاده‏اي بودند كه ذلت و خواري و تمنيات دنيوي و مادي لحظه‏اي در جوهره و ماهيت آنها جاي نداشت.

اين گروه كه در برابر سپاه سي هزار نفري يزيد كمترين ترس به خود راه ندادند، تا آخرين لحظه مقابل دشمنان ايستادند و جنگيدند و به فيض شهادت نايل آمدند.

عقيله بني هاشم، پرچمدار پيام كربلا در مقابل حكومت جور و ظلم يزيد با وجود تحمل مصائب بسيار، ضمن مقاومت و ايستادگي، به افشاگري حكومت وقت پرداخت و فرمود:

«...اي يزيد! به خدا سوگند [با اين جنايت‏ها كه انجــام دادي ] نشكافتي مگر پوست‏بدن خود را و پاره پاره نكردي، مگر گوشت‏خود را. .. گمان مبر كساني كه در راه خدا كشته شدند، مرده‏اند، بلكه آنها زنده‏اند و در پيشگاه پروردگارشان روزي مي‏خورند.

اين را هم بدان، آن كساني هم كه كار را براي تو فراهم ساخته و تو را بر گروه مسلمانان سوار نمودند، به كيفر خود خواهند رسيد و بدانند كه ستمگران را بد كيفري در پيش است...

قدر و مقام تو را بسيار پست مي‏دانم... بدان كه راي و تدبيرت سست و روزگارت اندك و انگشت‏شمار و جمعيت تو رو به پراكندگي است، در روزي كه منادي خدا فرياد زند: «الا لعنه الله علي الظالمين‏» ؛ همانا لعنت‏خدا بر ستمكاران باد.»

امام خميني هم از نسل همين انسان‏هاي آزاده و دلاور بود. او هرگز لحظه‏اي زير بار ظلم و ستم ظالمين نرفت و با تحمل زندان، تبعيد، خطرات جاني، شهادت فرزند و... دشمن را به زانو در آورده و مي‏فرمايد: «من اكنون قلب خود را براي سر نيزه‏هاي مامورين شما حاضر كرده‏ام، ولي براي قبول زورگويي‏ها و خضوع در مقابل جبارهاي شما حاضر نخواهم بود» . (18)

«ماه محرم، ماه حماسه و شجاعت و فداكاري آغاز شد. ماهي كه خون بر شمشير پيروز گشت. ماهي كه قدرت حق، باطل را تا ابد محكوم و داغ بطلان بر جبهه ستمكاران و حكومت‏هاي شيطاني زد. ماهي كه امام مسلمين، راه مبارزه با ستمكاران تاريخ را به ما آموخت، ماهي كه بايد آزادي خواهان، استقلال طلبان و حق گويان بر تانك‏ها و مسلسل‏ها و جنود ابليس غلبه كنند و كلمه حق باطل را محو نمايد» . (19)

ارزشهاي مشترك عاشورا و انقلاب اسلامي

امام خميني‏قدس سره با تاسي به قيام خونبار عاشورا، توانست نهضت عظيم خود را به ثمر برساند و مجددا به احياي ارزش‏هاي فراموش شده توفيق يابد. نمونه‏هايي از ارزش‏هاي مشترك كه اين دو نهضت مقدس (عاشورا و انقلاب اسلامي) به آنها راحت‏بخشيد، عبارتند از:

1. احياي روحيه آزادگي و ذلت ناپذيري

2. شجاعت و شهامت و پرهيز از مصلحت انديشي و راحت‏طلبي

3. احياي روحيه شهادت‏طلبي

4. احيا و تحقق فريضه امر به معروف و نهي از منكر

5. ايمان به جهاد في سبيل الله

6. مقاومت و پايداري و پشتكار در راه مبارزه

7. احياي جنبه‏هاي اخلاقي، مروت، ايثار و ... .

پي‏نوشت‏:

1ـ سموالمعني في سمو الذات، او اشعة من حياه الحسين، ص 121، عبدالله العلائلي، چاپ دوم، سال 1359 ق، مطبعة الكشاف، بيروت.

2ـ صحيفه نور، ج 16، ص 232

3ـ همان، ج 16، ص 248

4ـ همان، ج 18، ص 88

5ـ همان، ج 21، ص 91

6ـ همان، ج 15، ص 56

7ـ همان، ج 15، ص 19

8ـ همان، ج 17، ص 53

9ـ در اين زمينه ر.ك: شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد، ج 1، ص 269; شرح الائمة، سيد محمد امين، ج 1، ص 215; تاريخ كامل، ابن اثير، ج 3، ص 194

10ـ فرهنگ عاشورا در كلام و پيام امام خميني، ص 23- 42

11ـ تحف العقول، ص 243

12ـ ولايت فقيه، سيد روح الله خميني، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام، تهران، چاپ اول، 1273، ص 337

13ـ پابه پاي آفتاب، امير رضا ستوده، ج 1، ص 118

14ـ فرهنگ عاشورا در پبام و كلام امام خميني، ص 41 و 37

15ـ بحارالانوار، علامه مجلسي، ج 44، ص 331; مقتل المقرم، 156

16ـ اللهوف، سيدبن طاووس، ص 10

17ـ فرهنگ عاشورا در كلام و پيام امام خميني، ص 33، 38، 39

18ـ كلمات قصار، پندها و حكمت‏ها، امام خميني، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام، چاپ اول، 1372، ص 228

19ـ قيام عاشورا در كلام و پيام امام خميني، ص 23

دوشنبه 16 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 156]