آسيب‌شناسي مداحي‌ها و آيين‌هاي عزاداري

واضح آرشیو وب فارسی:سياست روز: آسيب‌شناسي مداحي‌ها و آيين‌هاي عزاداري

سميرا اكبريان - وقايعي كه ريشه در تاريخ دارند همچنان در معرض تهديدهايي چون تحريف نحوه وقوع و دلا‌يل آن قرار مي‌گيرند. بدون شك اين يك اصل مشخص براي همه حوزه‌هاي تاريخي است. حوزه‌هايي كه گاه مي‌توانند در برگزاري مراسم مذهبي نيز تاثيرگذار باشند.كم دقتي به ريشه‌هاي اصيل و تاريخي و فلسفه وقايعي چون عاشورا از جمله كاستي‌هايي بوده كه طي چند قرن باعث ورود بدعت هاي ناهمگوني در مراسم محرم شده است. متاسفانه كم‌توجهي برخي مسئولا‌ن به تقابل مهم و تاريخي كه اصالت خاص در شكل‌گيري مديحه‌سرايي‌ها و مرثيه‌سرايي‌ها در سوگ ابا عبدالله الحسين(ع) داشته است در بسياري از موارد موجب شد طي سال‌ها بدعت‌هاي نادرستي در شيوه‌هاي مدح اهل بيت به وجود آيد.
روايت‌ها بر اين است كه پس از واقعه عاشورا و گزارش‌هايي كه شاهدان عيني ارائه كردند بعدها به عنوان مقتل خوانده شد، گزارش‌هايي كه براساس مشاهدات مبتني بر واقعيت، عقلا‌نيت و بدون تاثير احساسات، مظلوميت و شهامت و عرفان واقعه عاشورا را به تصوير مي‌كشيد.
در حال حاضر از مقاتلي چون كه در زمان عاشورا در زندان به سر مي‌برده،اثري نيست. اما اين مقاتل بعدها در آثار مورخاني چون يعقوبي، طبري، مسعودي و ابن‌اثير به ما رسيد. يكي از بهترين خصوصيات اين مقاتل به عنوان پايه مراسم عزاداري واقعه كربلا‌ سادگي و مستند بودن آنهاست. اما در اين ميان مداحان بسياري بوده‌اند كه با تحقيق و پژوهش در زمينه مستند بودن مقاتل مورد استفاده در مراسم عزاداري، جلوي تحريف‌هاي احتمالي را گرفته‌اند با اين حال به مرور زمان مداحي پرده‌خواني، روضه‌خواني و شبيه‌خواني و مواردي از اين دست از آسيب‌ها مصون نماندند. ‌
با توجه به تغييرات فرهنگي در كشور كه برخي از آن‌ها تحت تاثير فرهنگ غرب به وجود آمده است بدعت‌هايي در حوزه‌هاي مذهبي و ديني ايجاد شد كه با آگاهي و هوشياري مسئولا‌ن و صاحب‌نظران پيگيري شد. صاحب‌نظران با شناخت اين‌كه خواندن مقتل در رساندن پيام عاشورا نقش‌هاي فراتري از اشك‌گيري از مخاطبان عزاداري دارد به اين نكته مهم توجه كردندكه پيام عاشورا و فهم عميق دلا‌يل وقوع چنين حماسه‌اي از اهميت بيشتري برخوردار است. چنانكه در سال‌هاي اخير رهبرمعظم انقلا‌ب نيز در مقاطع مختلف نسبت به مصون نگه داشتن مداحي عاشورا از تحريف‌ها هشدار دادند و در ماه محرم نيز به خواندن بخش‌هايي از مقتل از پرداختند.
در اين ميان يكي از وظايف نهادهاي متولي از جمله سازمان تبليغات اسلا‌مي شناسايي اين تحريف‌هاست در اين سازمان گروه‌هاي كارشناسي كار مي‌كنند كه به شوراي هيئت‌هاي مذهبي معروفند كه از دل همين هيئت‌هاي مذهبي درمي‌آيند و خروجي آن‌ها منشوري است به نام منشور اجرايي. هدف از تشكيل اين شورا، تصويب مواردي است كه براساس نيازمندي‌ها و آسيب‌هايي در انجام مراسم عزاداري حضرت ابا‌عبدالله الحسين ايجاد شده است. يكي از مسائل مهمي كه سازمان تبليغات اسلا‌مي طي چند سال گذشته به شدت پي‌گيري كرد عدم استفاده از تصاوير و شمايل و تابلوهاي منتسب به چهره‌هاي حماسه‌آفرين عاشورا بود. قرائي مقدم جامعه‌شناس در اين باره مي‌گويد: البته سازمان تبليغات اسلا‌مي پس از برخورد با اين مسئله و حكم به عدم استفاده از تمثال ائمه بنرهايي تهيه كرد.

تاكيد در خصوص اقامه نماز جماعت
منصور مجد الا‌شرافي رئيس تشكل‌هاي مذهبي سازمان تبليغات اسلا‌مي استان تهران مي‌گويد: يكي از مسائلي كه به مسئولا‌ن هيئت ، تاكيد فراوان شده، تلا‌ش در خصوص اقامه نماز جماعت است. همچنين از هيئت‌هاي مذهبي خواسته شد تا در مراسم‌هاي عزاداري از مبلغان روحاني براي محتوابخشي به جلسات عزاداري استفاده شود و نكته ديگر كه بايد مسئولين هيئت اشراف كامل بر آن داشته باشند اين است كه از مداحان عرب براي خواندن اشعار و متون مطابق مقتل صحيح استفاده كنند كه مورد تاييد باشد و هر كس هر چه را كه دوست دارد ارائه ندهد و مداحان از مسائل تفرقه‌انگيز فرقه‌اي و قومي قبيله‌اي بپرهيزند و تلا‌ش كنند تا انسجام و هماهنگي بين اعضاء هيئت‌ها به‌وجود آيد.
مجد مي‌گويد: اجراي برنامه‌هاي عزاداري و سوگواري حداكثر تا ساعت 23 بايد تمام شود به‌جز عاشورا و تاسوعا كه مردم كمي بيشتر مي‌توانند عزاداري كنند. همچنين صداي بلندگوها مخصوصا در ساعات پاياني شب به گونه‌اي باشد كه براي شهروندان و افراد مسن ايجاد مزاحمت نكند و استفاده ازلوازم پخش صوتي آزار دهنده بپرهيزند.

حضورسازمان تبليغات كم رنگ شده است
در عين حال قرائي مقدم كمي گله‌مند است. او مي‌گويد: ولي او حضور سازمان تبليغات اسلا‌مي را در چند سال قبل كمرنگ ديده و مي‌گويد: او معتقد است كه جوان امروز ديگر مانند جوان دوران گذشته نيست. نظرش در مورد جوانان امروز اين است كه: اما نكته ديگري كه مورد توجه قرار مي‌گيرد استفاده از آلا‌ت موسيقي مثل ارگ و فلوت و پيانو بود كه در اين زمينه هم سازمان تبليغات اسلا‌مي استفاده از آلا‌ت موسيقي غيرمعمول مثل ارگ و فلوت و ... را ممنوع اعلا‌م كرد> آسيب استفاده از آلا‌ت مختلف موسيقي از قبيل ارگ و پيانو و فلوت و ... در 2،3 سال اخير كه راديو و تلويزيون هم به اين معضل دامن زده از مشكلا‌ت ديگري است كه مسئولين با آن روبرو هستند كار ديگري كه سازمان تبليغات اسلا‌مي كرد اين بود كه حركت و رقص علا‌مت و نمايش آن را در دسته‌جات عزاداري ممنوع كرد، چون معتقد است علا‌مت تبعات جاني و مالي، ترافيكي دربردارد.
مجد دراين‌باره مي‌گويد: در هيچ جا از علم به عنوان ريشه‌اي كه از هويت قيام حضرت ابا عبدالله بوده باشد، ياد نشده و به مرور وارد عزاداري ما شده و استفاده از آن در حركت هيئت، تبعات مالي و جاني دارد و كارشناسان و پزشكان صاحب‌نظر نيز آن را تاييد مي‌كنند و معتقدند كه بهتر است حركت نكند و در گوشه‌اي ثابت قرار داده شود.> مي‌دانيم كه علم و كتل زمينه تاريخي ندارد و به مرور وارد اين عزاداري‌ها شده ولي آيا حذف اينها كار درستي است يا نه و آيا از شور مردم در عزاداري كم نمي‌كند، سوالي است كه نياز به يك ديد كارشناسانه دارد. البته مجد معتقد است يك چيزهايي هست كه تحريف شده و مسير را عوض مي‌كند او مي‌گويد: هر برنامه يك مناسكي دارد كه بر شكوه آن مي‌افزايد. اينها مسير را عوض نمي‌كند و هيچ تحريفي محسوب نمي‌شود حتي نظر اجماع مراجع اين است كه اگر چيزي تحريف و توهين نباشد و موجب وهن اهل بيت نشود، و اگر بر شكوه عزاداري بيفزايد و در راستاي ترويج و توسعه فرهنگ قرآن و عترت باشد اشكالي ندارد>

اكثر مراجع با قمه زني مخالفند
مجد مي‌گويد يكي از مواردي كه امسال پيگيري مي‌شود تذكر و ممنوعيت قمه‌زني است كه از طريق شوراي هيات مذهبي بازرس‌هايي برگزيده مي‌شوند و با همياران محرم هم هماهنگ هستند. البته به صورت بازرسي و ريش‌سفيدي مانع انجام اين كار غير قانوني مي‌شوند و با توجه به اينكه تعداد بازرس‌هاي هيئت مذهبي به 2 هزار نفر مي‌رسد مي‌توانيم از طريق آن‌ها به همه نقاط اشراف داشته باشيم.> چند سال قبل هم مقام معظم رهبري در مورد قمه‌زني مخالفتشان را اعلا‌م كردند: جوان امروز از خودش سوال مي‌كند كه براي چه ممكن است كسي سرش را تيغ بزند يا از زنجير‌هايي كه خار دارند و بدن را مجروح مي‌كنند استفاده مي‌كند. مقام معظم رهبري تاكيد كردند كه اين كار را نكنيد اين كار خرافه است و خرافه گرايي است. معهذا باز هم جاهايي شنيده مي‌شود كه در حياط خانه و اتاق مخفي شده و اين را انجام مي‌دهند. ‌
قرائي مقدم نيز معتقد است كه اين كار خرافه‌گرايي بيش نيست در حقيقت يك نوع انقلا‌ب فكري و مذهبي و بينشي در رفتار افرادي كه به چنين كارهايي دست مي‌زنند ابراز كردند و نادرست دانستد چون در نگرش و بينش افراد تاثير دارد به همين خاطر منع شده.> قرائي مقدم ادامه مي‌دهد: او معتقد است وقتي ايران در زمينه‌هايي چون اتم و سلول‌هاي بنيادي و مقالا‌ت علمي در جهان خودنمايي مي‌كند و از طرف ديگر مراسمي از زنجيرزني به شكل خاردار و تيز كه بدن را مجروح مي‌كند را نشان مي‌دهد، اينها با هم تناقض دارد و وجهه را خراب مي‌كند بنابراين بايد مورد بازنگري قرار گيرد.>
جوان امروز ما، جوان 50 سال قبل نيست و هر مسئله‌اي كه از راديو و تلويزيون ومنبر مي‌شنود را به راحتي نمي‌پذيرد و در مورد آن تعمق مي‌كند و ممكن است در تجزيه و تحليلش به جواب درست نرسد زيرا، چطور مي‌شود انسان با عقل سليم حاضر به مجروح كردن خود براي شور در عزاداري باشد، اينها مسائلي است كه به سادگي نمي‌توان از كنار آن رد شد، ضمن اينكه سازمان تبليغات اسلا‌مي غير از موارد مطرح شده مسائل ديگري را در دستور كار اين شوراي مذهبي قرار داد يكي ديگر از اين موارد اهتمام بر گسترش فريضه امر به معروف و نهي از منكر است.

تصوير حرم امامان جايگزين شمايل شوند
سازمان تبليغات اسلا‌مي يك حلقه براي اتصال متوليان در زمينه محرم است اگر با جامعه‌شناسان هماهنگ باشند مي‌توانند در بهتر شدن مراسم عزاداري كمك كنند.
كار ديگري كه سازمان تبليغات اسلا‌مي انجام داده جلوگيري از سدمعبر و مشكل ترافيكي بوده مجد در اين باره مي‌گويد: نمونه‌اش همين شمايل‌ها بود كه با كمك و همكاري هم و توجيه مسئولا‌ن هيئت انجام داديم و توانستيم آنها را حذف كنيم و جايگزينش تصاوير حرمين شرفين قرار دهيم.
يکشنبه 15 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سياست روز]

[مشاهده در: www.siasatrooz.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 175]