نشست موسيقي مذهبي در مهر-9/مداحي ؛ شغل يا عشق

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: نشست موسيقي مذهبي در مهر-9/مداحي ؛ شغل يا عشق
آيا مداحي يك هنر است يا شغل؟ عشق است يا اشتغال؟ سهيم كردن مردم است در احساس اندوه يا سهم بردن است از اندوه مردم؟

به گزارش خبرنگار مهردر پي برگزاري" نشست تخصصي آسيب شناسي موسيقي مذهبي"در خبرگزاري ،عليرضا پوراميد،پژوهشگر موسيقي كه در اين نشست حضور داشت يادداشتي را در اختيارمان قرارداده است كه در ادامه مي خوانيم:

از ماه محرمي كه بازار و دكاكين بغداد به دستور معزالدين احمد (از پادشاه آل بويه) تعطيل شد و در جهت سوگواري و عزاداري سالار شهيدان سياه پوش گشت (سال 352 هجري قمري) تا امروز (1430) نزديك به هزار سال مي گذرد و اين تقريبا برابر است با عمر نوح (ع) و در حقيقت يك نوح (عمر نوح) ما، نوحه و ندبه و عزاداري و سوگواري داشته ايم و هر سال نسبت به سال قبل چه به لحاظ كمي و عددي و چه از منظر گستردگي و وسعت (جغرافيايي)، همواره سير و روندي رو به رشد داشته است و شكل برگزاري و حضور و ظهور شيفتگان و پيروان و عاشقان در اين مراسم، بويژه دو روز تاريخي نهم و دهم (تاسوعا و عاشورا) ماه محرم، هر سال و هر بار بر اميدواريها فزوده و راهها و رهنمودهاي و جلواتي ارجمند را بر گشوده است و اين نكته دليل محكم پويايي و سرزندگي و در يك كلام "فراتاريخي " بودن اين حادثه شگفت محسوب مي شود.

اما آيا محصول و فرآيند كيفي و ارزشي اين خيزش عظيم و برانگيختگي بي بديل راضي كننده است؟ حادثه اي كه حداقل در ايران (فقط) بيش از 50 ميليون انسان را چند و چندين روز درگير و در شمول جدي و اساسي مي نمايد و آيا هيچگونه تناسبي بين آنچه هزينه مي شود (انساني - اقتصادي - زماني و ...) با آنچه دريافت مي گردد ، مشاهده مي شود؟

پيوستگي نفس و بازدم عزاداران طوفان عظيمي را بي ترديد در پي خواهد داشت و پيوند و گره خوردگي صداها يا دستها يا اهداف و يا ... كه خود محصولي فراتر و بزرگتر از حد قياس و وهم است (بلاشك) پس قطعا روشها و رفتارها نيازمند بازنگري و حلاجي و صيرفي است كه صد البته نه در توان و حوصله يك يا چند جلسه و نشست و چندين مقاله و كتاب و ... است و نه مقصود نگارنده اين سطور نيز هم فقط در حد امكان و بضاعت به بررسي اجمالي مداحي و مرثيه خواني مي پردازم كه از طرفي مهمترين بخش عزاداري و سوگواري در جذب مخاطب است و از ديگر سو تنها بخش موسيقايي (آوازي) اين مراسم به شمار مي آيد با تاكيد شديد و تكيه موكد بر اين مقوله كه مداحي و مرثيه خواني دو اقليم و دو جهان بسيار متفاوت و اساسا متضادند كه به دليل شگفتي ها و ويژگي هاي اين واقعه بي نظير و حماسه بي بديل، تنها درين مقطع و فقط درين مراسم، به وجوهي مشترك مي پردازند و بر هم شانه مي سايند اما به هر حال تفاوت ها و فواصل و مختصات ويژه خود را نيز دارا هستند كه روشن شدن مرزها و حدود، بسياري از آسيب ها وآفات را برطرف مي سازد و باز هم بايد اشاره كرد كه : اين ادعا خود مبحث گسترده اي است و نيازمند حداقل چند يادداشت و مقاله كه شايد حق مطلب را بدان وسيله بتوان ادا كرد، ادعاي اينكه : "مداحي و مرثيه خواني را از تداخل در يكدگر بايستي نجات داد"

* پرسشهايي پيرامون مرثيه - مداحي - نوحه خواني

در ابتداي مقال و مدخل بحث از خداوند ياري و همراهي مي طلبيم كه در هر حال و به هر حالت (سطحي - صادق - صبور ، عاشق، مغرض، محب، عالم، جاهل و...) درين حوزه حساس و سرشار از شور و احساس ، درين وادي و داد و لبريز از ارادت و عشق و عاطفت نسبت به عشيره عصمت، سلسله سيادت و قبيله ولايت، هرگز قلمها و سخن ها ، بويژه اين قلم شكسته، سرشكسته مباد - انشاءالله

شناخت و شناسايي عناصر بوجود آورنده و تاريخ و سرگذشت و پيشينه و روشن ساختن مرزهاي اين جغرافيا (كه از يكسو با هنر هماغوش است و از سويي با ابتذال هم سايه)، در نهايت به شفاف سازي و نيز وضوح وضعيت و موقعيت امروزين موضوع مدح و مرثيه و اوضاع اجرائي آن (مداحي - مرثيه خواني) منجر خواهد شد.

تعيين فاصله هاي منطقه موجود با موقعيت مطلوب و اين كه تا چه حد اين مسافت، قابل طي شدن و پيمودن است و يا شايد نياز به تجديدنظر و تغيير مسير دارد هم، فقط با بررسي و واكاوي بدست مي آيد پرسشهايي كه در پي مي آيد قطعا تمام پرسشها و سئوال ها نيست و فقط بيانگر ميزان اشراف و حوصله و دقت نگارنده و محصول تجارب و تحقيقات او، در طول سالهاي پژوهش و توجه به اين حوزه پراهميت است و نظرات و آراي ديگر عزيزان و همچنين پاسخهاي منطقي به اين پرسشها ، بر ايضاح و روشني بسيار بسيار خواهد افزود.

1- اگر مهمترين پرسش نباشد قطعا يكي از ريشه اي ترين سئوال ها اين است كه از نگاه و منظر سياست گزاران و بانيان و دست اندركاران مراسم آئيني و عزاداري آيا، اولويت و تقدم با ذكر روايت عاشورا و بيان واقعي تاريخ پرافتخارش است يا مقوله جذاب و پراهميت ذكر مصيبت و مرثيه خواني و خوانندگي و صداي خوش؟ بدين معنا كه اگر بر فرض قرار بر رده بندي و تقدم و تاخر، باشد وعظ و سخنراني ارجح است يا مدح و مرثيه؟ و چنانچه به دليل مثلا كمبود وقت يكي را بايد حذف نمائيم، كدام ضروري تر است و از كدام مي توان به اجبار صرف نظر كرد؟

2- تفاوت ها و تغييرات كه در برپائي مراسم در طول تاريخ ايجاد شده (در برگزاري - اجرا- خاتمه) تا چه ميزان منطقي و در جهت تكامل بوده و خداي ناكرده چقدر در مسير تحريف و تغافل واقع شده است؟

3- آيا مداحي يك هنر است يا شغل؟ عشق است يا اشتغال؟ سهيم كردن مردم است در احساس اندوه ، يا سهم بردن است از اندوه مردم؟

4- مرزهاي بين حمد - مدح- نعت - منقبت- تعزيه- تغني- مرثيه و ... كجاست؟ سوگواري و سياه پوشي است يا پرده پوشي و سياه نمايي؟ اسوه و اسطوره و عظمت و حماسه است يا فسردگي و پژمردگي و اضطراب و ........؟

5- مرثيه خواني و مداحي جزو نغمه و نواست يا جلوه و نما؟ عنصر صحنه گرداني و اصطلاح مجلس در دست داشتن، بخشي از هنر نمايش است يا موسيقي و آواز يا تسلط بر ادبيات يا جمع هر 3 رشته؟

6- مداحي، القاء و تزريق آرامش و ايجاد و توجه است يا جلوه گري و توجه گيري و ايجاد سر و صدا؟

7- خطوط فاصله و يا مرزهاي مشترك بين هنر موسيقي و مقوله مداحي و مرثيه كدامند؟

8- زيباشناسي مداحي بر چه محوري و يا مختصاتي استوار است؟ مهارت، هنرمندي، مطالعه، خوش صدائي - تربيت حنجره- دانش موسيقايي و ...؟ يا صداهاي بلند و گوش آزاري، عربده و نعره سردادن، اغراق و مبالغه، تخفيف و تحريف و ...؟

9- هدفمندي در مداحي چگونه ترسيم مي شود؟ گريستن اصل است يا نگريستن؟ اشك يا نگاه؟ هنر ديدن مهم است يا آب ديده ؟ سرشك يا سلوك؟

10- لحن و ملودي در مدح و مولودي ها آيا با ملودي و لحن عزا و سوگواري تفاوت ندارد؟

11- هدف فخر و نازش و ايجاد اعتماد به نفس عمومي با بيان حماسه است يا ضجه زدن و ناليدن و انتقام؟

12- سوگواري از دير باز و سحرگاه پيدايش اش در ايران، چقدر متاثر و تحت الشعاع آداب و آئين هاي ايراني است؟

13- عزاداري ها براي يادآوري و فراموش نكردن است يا كينه جويي و نفرت پويي نسبت به ديگر فرق مذهبي؟

14- نقد اين ساحت (مدح و مرثيه) نقدي است بر اصل ماجرا يا اعتراضي است بر اجراي ماجرا؟

و پرسشهاي ديگر كه البته اغلب در جزء و فرع اين پرسشهاست و صد البته تاكيد مجدد و تكيه موكد كه : "مرز بين نقد دلسوزانه و نجيب با عيب جويي و تخريب، بسيار باريك و ظريف و حساس است و به همين دليل خطر فروغلطيدن در ورطه انكار يا تشكيك ريشه ها نيز بسيار محتمل!!

اي بسا كه در جامه جذب، در پي محو مداحي اند و شادمان از ادامه و استمرا وضعيت فعلي و موافق موقعيت نامطلوب است اين روزها، ولاجرم كالبد شكافي و نقادي و طرح پرسش را بر نمي تابند.

واي بسا كه بنام صيرفي و عيارسنجي، به پنبه زني و ريشه كني مشتاق و مشغولند كه امام علي (ع) فرمود: "كلمه الحق يراد به الباطل".

شأن شكوه چشم تر را مي شناسم / شعر شريف شمع و پر را مي شناسم

يك نوح غربت ، عمر كردم در جواني/ شاخ ترم، اما تبر را مي شناسم

صبح غدير خم، شب تاريك كوفه/ محراب خونين سحر را مي شناسم

رنج فدك، شوق بقيع و ياس نيلي / درد آشنايان، درد در را مي شناسم

ايوب، حيرت سوز شهر مجتبائي / هم تشت و هم لخت جگر را مي شناسم

داغ جوان ، دست بريده، چشم خونريز/ خاموش، بشكسته كمر را مي شناسم

مهتاب، تمثيل نمك زار لبانش / در آبها نقش قمر را مي شناسم

پيغمبر پيغام عاشورا به تاريخ / اينك منم، شأن خبر را مي شناسم

زخمي خويشم "سوخته" كز آتش عشق/ رنج حضوري محتضر را مي شناسم
يکشنبه 15 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 238]