هستند

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: بررسي روش تفسيري اميرالمؤمنين(ع)/ 1سيدمحمد رضوي:رسول خدا(ص) «ذكر» و اهل‌ بيت عصمت و طهارت(ع) «اهل‌الذكر» هستند
گروه انديشه: «ذكر» داراي معاني متعددي در قرآن است، اولين مفهوم ذكر خود قرآن كريم است؛ دومين معناي ذكر كه در آيه 10 سوره «طلاق» به آن اشاره شده است، وجود مقدس رسول خدا(ص) است و وقتي رسول خدا(ص) بشود «ذكر»، «اهل‌الذكر» مي‌شوند اهل اين ذكر؛ يعني آن‌هايي كه جزو خاندان رسول خدا(ص) به حساب مي‌آيند؛ يعني اهل‌ بيت عصمت و طهارت(ع).
«سيدمحمد رضوي»، دكتراي علوم قرآن و حديث و عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسلامي در نشستي علمي كه با موضوع «بررسي روش تفسيري اميرالمؤمنين(ع)» چندي پيش به همت سرويس انديشه خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا) برگزار شد، حضور يافت و در اين راستا سه محور را مورد ارزيابي قرار داد.

رضوي ابتدا به بحثي مبنايي در مورد ديدگاه‌هاي موجود در مورد انواع تفاسير پرداخت و سه نظريه و ديدگاه را بيان كرد و گفت: بحث بر سر شخصيتي است كه معلم اصلي قرآن بعد از رسول گرامي اسلام(ص) است. در مورد قرآن كريم سه نظريه وجود دارد؛ يكي نظريه استقلال قرآن، دوم نظريه عدم استقلال قرآن و آخر نظريه تلفيق است.

سيدمحمد رضوي در ادامه و در توضيح اين ديدگاه‌ها اذعان كرد: آن‌چه در مورد نظريه استقلال قرآن شايان ذكر است ـ بدون اين‌كه بپردازيم به اين‌كه اين نظريه توسط چه كسي مطرح شده است، تنها قصد بررسي انديشه و ارائه خوبي‌هاي آن و نفي بدي‌هاي آن را داريم ـ كه اين نظريه مبتني بر اين است كه قرآن كريم خود به تنهايي قادر است خود را توضيح دهد.

عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسلامي در توضيح بيشتر اين كلام افزود: به عبارت ديگر قرآن كريم مستقلا و بدون نياز به معلم و استاد، خود توانايي اين را دارد كه نكات برجسته تفسيري خودش را به صورت علني براي مردم بازگو كند. آن عده‌اي كه اين نظر را پذيرفتند به خود آيات قرآن كريم استناد مي‌كنند.

وي با بيان اين مطلب كه آيات بي‌شماري در قرآن كريم وجود دارد كه اين نظريه را به حسب ظاهر تصديق مي‌كند، تصريح كرد: برخي از اين آيات را به فراخور بحث، ذكر مي‌كنيم؛ مانند: هَذَا بَيَانٌ لِّلنَّاسِ (سوره مباركه آل عمران، آيه شريفه 138)، تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ (سوره مباركه نحل، آيه شريفه 89)، ذَلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ» (سوره مباركه بقره، آيه شريفه 2)؛ يعني اين كتاب بيان است براي مردم و اين كتاب تبيان است و همه چيز را براي مردم بيان مي‌كند و هدايتگر متقين است، نور هست؛ «فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنزَلْنَا» (سوره مباركه تغابن، آيه شريفه 8) به خداي متعال ايمان بياوريد به رسولش و به نوري كه نازل شده است و بعد در تعريف نور مي‌گويند «ظاهر لنفسه مظهر لغيره»؛ يعني نور خودش ظاهر است و مي‌تواند ديگران را نيز نور ببخشد. يا «وَلاَ رَطْبٍ وَلاَ يَابِسٍ إِلاَّ فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ» (سوره مباركه انعام، آيه شريفه 59)؛ يعني هر آن‌چه كه شما مي‌خواهيد در اين كتاب وجود دارد.

عضو گروه علوم قرآن و حديث واحد تهران مركزي دانشگاه آزاد اسلامي، آيه 24 سوره مباركه محمد(ص) را شاه‌گل آيات براي اثبات اين نظريه دانست و اظهار كرد: شاه‌گل آيات و يا آن كليد واژه آيات كه مورد توجه اين عده قرار گرفته است آيه شريفه «أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا» (سوره مباركه محمد(ص)، آيه شريفه 24) است؛ يعني آيا تدبر نمي‌كنيد در كتاب قرآن يا كه بر قلب‌هاي شما قفل زده شده است.

رضوي در ادامه بيان كرد: بنابراين، نظريه استقلال قرآن، در كل به آياتي از كلام خدا استشهاد مي‌كند كه آن آيات به حسب ظاهر در صدد بيان اين حقيقت هستند كه اين كتاب خود به تنهايي قادر است كه خود را توضيح دهد. آن‌هايي كه نظريه تفسير قرآن به قرآن را مطرح كرده‌اند، معمولا از اين آيات بهره وافي و كافي برده‌اند.

نويسند كتاب «فرهنگ امثال‌القرآن و معادل‌هاي آن در زبان فارسي» در تبيين نظريه عدم استقلال قرآن كريم، اظهار كرد: در مقابل نظر ياد شده، نظريه عدم استقلال قرآن مطرح است؛ يعني كاملا نقطه مقابل نظر نخست است كه معتقدان به اين نظريه بر آن هستند كه اين كتاب، كتاب بي‌استاد نيست، بلكه كتابي با استاد است. به عبارتي اين كتاب به تنهايي خود قادر نيست كه خود را توضيح دهد؛ يعني اين كتاب قيم و سرپرست دارد و هر كس نمي‌تواند آن‌گونه كه خود مي‌خواهد فهم خود را بر آيات قرآن تحميل كند.

سيدمحمد رضوي گفت: گروه دوم هم به برخي از آيات قرآن استشهاد مي‌كنند كه برخي از آن‌ها شايان ذكر است و مي‌شود در اين مقام آن آيات را برجسته كنيم كه مهم‌ترين آيه، آيه شريفه «فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ» (سوره مباركه انبياء، آيه شريفه 7) است كه فرمود از اهل ذكر سؤال كنيد، اگر نمي‌دانيد. هيمن كه فرمود اگر نمي‌دانيد؛ يعني بسياري از آيات قرآن به حسب ظاهر براي من و شما مفهوم نيست. بنابراين بايد بپرسيم. بعد سؤال مطرح مي‌شود كه «اهل‌الذكر» چه كساني هستند؟

اين دكتراي علوم قرآن و حديث در پاسخ به اين سؤال تصريح كرد: بايد دقت كنيم كه كلمه «ذكر» داراي معاني متعددي در قرآن است، اولين مفهوم ذكر خود قرآن كريم است؛ يعني كلام خدا ذكر است. دومين معناي ذكر كه در سوره مباركه «طلاق» به آن اشاره شده است، وجود مقدس رسول خدا(ص) است؛ چون در آن‌جا فرمود: «قَدْ أَنزَلَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ ذِكْرًا» (سوره مباركه طلاق، آيه شريفه 10) و در آيه بعد فرمود: «رَّسُولًا يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِ اللَّهِ» (سوره مباركه طلاق، آيه شريفه 11)؛ يعني ذكر و رسول عين هم هستند و به عبارتي رسول خدا(ص) آيينه تمام‌نماي ذكر و قرآن ناطق مي‌شود.

رضوي تصريح كرد: وقتي رسول خدا(ص) بشود ذكر، اهل‌الذكر مي‌شوند اهل اين ذكر؛ يعني آن‌هايي كه جزو خاندان رسول خدا(ص) به حساب مي‌آيند؛ يعني اهل‌ بيت عصمت و طهارت(ع). بنابراين از اين آيه شريفه فهميده مي‌شود كه اين كتاب، كتابي است كه قيم و سرپرست و استاد دارد و استاد آن هم جز امام معصوم(ع) كس ديگري نيست؛ چون خدا تعالي فرمود: «فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ».

مدير سابق گروه علوم قرآن و حديث واحد تهران مركزي دانشگاه آزاد اسلامي عنوان كرد: اگر بخواهيم گريزي به آن نظريه اول بزنيم كه فرمود: «أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا» بايد اشاره كنيم كه اين آيه مطلق نيست، بلكه اين آيه به واسطه آيه «فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ» مقيد شده است؛ يعني تدبر ما بايد با محوريت كلام معصوم(ع) صورت گيرد، تدبر ما در كتاب بايد با مركزيت حضور امام معصوم(ع) انجام شود.

وي افزود: در آيه ديگري خداي متعال فرمود: «وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ» (سوره مباركه نحل، آيه شريفه 44)؛ يعني ما ذكر را بر تو فرو فرستاديم (قرآن كريم را) تا تو براي مردم بيان بكني، بنابراين مبين نخست قرآن كريم وجود مقدس رسول خدا(ص) است يا فرمود: «وَابْتَغُواْ إِلَيهِ الْوَسِيلَةَ» (سوره مباركه مائده، آيه شريفه 35)؛ يعني براي رسيدن به خداي متعال نيازمند به وسيله هستيم. باز شاه‌گل اين آيات را مي‌توان آيه شريفه: «بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ» (سوره مباركه عنكبوت، آيه شريفه 49) دانست.

نويسنده كتاب «فرهنگ امثال‌القرآن و معادل‌هاي آن در زبان فارسي» تصريح كرد: گروه اول به آيه «هَذَا بَيَانٌ لِّلنَّاسِ» و «تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ» متمسك شدند، اما آيه شريفه فرموده است كه قرآن كريم، به خودي خود براي مردم بيان نيست، بلكه «هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ»؛ يعني آن قرآني كه بين دو جلد قرار گرفته و در دست افراد مختلف وجود دارد. اين قرآن، قرآني صامت است، قرآني كه سكوت اختيار كرده و اين قرآن نيازمند به كسي است كه آن را به نطق در بياورد. بنابراين صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ كسي جز رسول بزرگوار اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) نيستند و در نهايت فرمود: «وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلاَّ اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ» (سوره مباركه آل عمران، آيه شريفه 7) كه يكي از معاني تأويل، تفسير است و باز تفسير را كسي نمي‌داند جز راسخ در علم و خداي متعال و بعد راسخ در علم هم مفهوم پيدا مي‌كند.
يکشنبه 15 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 506]