نقش امام موسي‌صدر در اعتلاي جايگاه شيعيان لبنان

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: نقش امام موسي‌صدر در اعتلاي جايگاه شيعيان لبنان

اشاره: جمعيت يك ميليون و 200 هزار نفري شيعيان از جمعيت 3 ميليون نفري لبنان در اواسط قرن بيستم، حتي از حقوق ناچيزي كه براساس سيستم سياسي توافقي اين كشور به آنان تعلق مي‌گرفت محروم بودند و در چنين شرايطي بود كه امام موسي‌صدر، روحاني بزرگ شيعه وارد صحنه سياسي لبنان شد و با ارائه خدماتي شايان كه در سايه درايت و دلسوزي صورت مي‌گرفت، نقش بزرگي در ارتقاء موقعيت شيعيان اين كشور ايفا كرد.

نگارنده در اين بخش از مقاله به بررسي عملكرد اين چهره بي‌بديل مي‌پردازد:

***

برخوردهاي تحقيرآميز دولت مركزي و احزاب چپ و راست با شيعيان لبنان ايشان را به ملتي فرومايه، عقب مانده و ناتوان تبديل كرده بود. غرب نظام طايفگي را در سال (1932) براساس يك سرشماري در سال 1920 كه صحت آن كاملا مورد ترديد است، برلبنان تحميل و برمبناي آن مسيحيان و مسلمانان سني را صاحبان اصلي قدرت كرده بود و هر كدام به ترتيب با در اختيار داشتن رياست جمهوري و نخست‌وزيري، مراكز و تشكيلات قانونمند مجزايي نيز در جهت پيگيري حقوق طايفه خود داشتند.

در اين ميان شيعيان يك ميليون و 200 هزار نفري از جمعيت سه ميليون نفري لبنان در اواسط قرن بيستم، فاقد مركزيت قانوني بودند. اين مساله موجب شده بود تا آنان از حقوق ناچيزي هم كه براساس نظام دموكراسي توافقي به آنان تعلق مي‌گرفت محروم مانده و حقشان همچنان تضييع گردد. در چنين شرايطي سيدموسي صدر روحاني ايراني كه پس از چند نسل تبارش به يكي از بزگترين دانشمندان شيعه لبنان و سلسله تشيع در منطقه جبل عامل مي‌رسد، توسط سيد عبدالحسين شرف‌الدين رهبر شيعيان لبنان به عنوان جانشين و قائد شيعيان لبنان پس از خود معرفي مي‌شود.‌

امام موسي صدر چهارمين فرزند عالم بزرگ شيعي، آيت‌الله سيد صدرالدين صدر در 14 خرداد 1307 در قم چشم به جهان گشود. در حوزه‌هاي علميه قم و نجف دروس حوزوي را نزد اساتيدي چون حضرات آيات امام خميني(ره)؛ سلطاني طباطبايي، سيد احمد خوانساري، سيد محسن حكيم و سيدابوالقاسم خويي فرا گرفت. از همدرسان ايشان نيز مي‌توان به آيت‌الله بهشتي و آيت‌الله موسوي اردبيلي اشاره كرد. وي نخستين روحاني بودكه در دانشگاه تهران به تحصيل پرداخت و در سال 1332 در رشته اقتصاد فارغ‌التحصيل شد و به زبان‌هاي عربي، انگليسي و فرانسه آشنايي داشت. وي ابتدا در سال 1336 جهت ديدار با سيد عبدالحسين شرف‌الدين به لبنان رفت و در سال بعد با فوت سيد عبدالحسين، بنا به وصيت ايشان و اصرار فرزندان آن عالم رباني و تكليف برخي آيات عظام در آبان ماه سال 1338 به لبنان سفر مي‌كند. ضمن اينكه در همين زمان نامه‌اي از سوي رهبر شيعيان جهان آيت‌الله بروجردي كه پيش از اين منصب ولايت شيعيان ايتاليا را براي امام موسي در نظر گرفته بودند به ايشان رسيد و آن عالم فقيه وي را براي قبول مسئوليت رهبري شيعيان لبنان مكلف كرد.

وي ابتدا در جنوب لبنان و منطقه جبل كه مهد تشيع بود، جهت زدودن فقر كه آن راعامل اصلي عقب ماندگي‌هاي شيعيان مي‌دانست، اقدام به تاسيس مراكز و ماسسات تربيتي و آموزشي نمود. از جمله اين مراكز مي‌توان به مدرسه صنعتي جبل عامل، مراكز خيريه و بيمارستان‌ها، مركز علمي تحقيقي لبنان، سازمان زنان و موسسات متعدد ديگر اشاره كرد. اين مراكز از نظر كيفيت در سطح عالي بودند و با جذب مدرسان اروپايي و تربيت هنرجويان زبده جايگاه علمي بالايي را كسب نمودند. ضمن اينكه حوزه علميه شيعيان توسط امام موسي صدر تاسيس گرديد كه علاوه بر لبنان عده زيادي از طلاب كشورهاي آفريقايي، چين، اندونزي و تايلند در آنجا درس طلبگي مي‌خواندند. امام موسي صدر كار زيربنايي خود را براي ارتقاء جايگاه شيعه از هر لحاظ در لبنان آغاز كرده بود.

حركت بعدي امام موسي صدر تاسيس مجلس اعلي شيعيان لبنان (1969) به رغم مخالفت كشورهاي عربي و پيرو آن اخذ امتيازات براي شيعيان از دولت مركزي بود. مردم شيعه لبنان كه اكثريت جمعيت آن كشور را تشكيل مي‌دادند، احتياج به يك مركز سازمان‌دهي قانوني داشتند تا از حقوق طبيعي و شخصيت انساني آنان حراست نمايند.

در آن زمان تمامي طوايف لبنان با آنكه در اقليت بودند، داراي دستگاه رسمي رهبري بودند. به عنوان مثال طايفه اهل تسنن داراي مجلسي بنام به رهبري شيخ حسن خالد بودند. مسيحيان ماروني و دروزي‌ها نيز داراي مجلس قانوني بودند، همين طور طوايف ديگر نيز مركزيت داشتند. در واقع براساس ساختار دموكراسي اجماعي به غير از طايفه شيعه فرقه‌هاي مختلف از امكانات تخصيص يافته براساس اين تئوري سياسي حاكم برلبنان بهره‌مند بودند. برخلاف كارشكني‌ها و مخالفت‌هاي متعدد كه عمده آن توسط برخي علماي شيعه صورت پذيرفت، نمايندگان شيعيان در مجلس لبنان به پيشنهاد امام صدر طرح قانوني را تقديم مجلس لبنان كردند كه اين طرح روز سه‌شنبه 16 مه - 1967 به تصويب مجلس و امضاء رئيس جمهور لبنان رسيد. براساس اين طرح، شيعيان اجازه داشتند كه مجلسي را بنام براي دفاع از حقوق خود تاسيس كنند.

اين مجلس با انتخاب يك هيات شرعي 9 نفره از علماي بزرگ شيعه و يك هيئت اجرايي 12 نفره به رياست امام صدر بطور رسمي فعاليت خود را آغاز كرد.

پس از تاسيس مجلس اعلي، امام موسي صدر باحمايت قاطع مردم جنوب و به ويژه شيعيان بعلبك و صور كه راهپيمايي بي‌نظيري را در جهت اخذ امتيازات از دولت مركزي راه‌اندازي كرده بودند، اولين سازمان حزبي شيعه در لبنان با نام حركت المحرومين يا جنبش مستضعفان و شاخه نظامي آن به رهبري شهيد دكتر مصطفي چمران به مفهوم گروه‌هاي مقاومت لبناني كه مخفف آن بود را تاسيس كرد. اين سازمان برخلاف گروه‌هاي چپ و راست از جمله سازمان فتح داراي ايدئولوژي مشخص بود كه براساس خط فكري امام علي(ع) و امام حسين(ع) پايه‌گذاري شده و جايگاه مناسبي براي جذب شيعيان كه تا پيش از اين فاقد حزب و تشكيلات غير دولتي خاص خود بودند، به شمار آمد. ضمن اين كه امل سازمان نظامي منسجمي براي مقابله با تجاوزات اسرائيل به خاك جنوب لبنان كه از سال 1972 آغاز شده بود، محسوب شد. امام موسي صدر طي سخناني در يك كنفرانس مطبوعاتي پيدايش امل را رسما اعلام كرد و آن را چنين معرفي نمود:

در واقع با تجاوز اسرائيل به خاك لبنان عنصر وجود تهديد خارجي به عنوان يكي از شرايط اعمال دموكراسي توافقي در اين كشور به عنوان نمونه‌اي از جامعه فرقه‌اي قابل نقد است. به عبارتي براساس نظريه دموكراسي توافقي تهديد خارجي موجب تقويت اتحاد داخلي در اين جوامع مي‌شود. اما برخلاف نظر ليجپارت تجاوز اسرائيل به عنوان عامل تهديدكننده خارجي به جاي كاهش، افزايش كشمكش در لبنان را درپي داشت. اين مساله گرايش ماروني‌ها به اسرائيل از يك سو و ارتباط مسلمانان با سوريه و حضور نيروهاي سوري در لبنان را موجب شد. بدين ترتيب آرامش محيط پيراموني نيز كه براساس نظر از نظريه‌پردازان دموكراسي توافقي، از شرايط مهم توفيق دموكراسي مبتني‌بر اجماع و استقرار ثبات سياسي است، از لبنان رخت بربست. همچنين عدم كارآيي نخبگان سياسي در ايجاد ائتلاف بزرگ به عنوان شرط مهم ديگر دموكراسي اجماعي، نخبگان جديد و راديكال را در راس نيروهاي شبه‌نظامي قرار داد كه جنگ‌هاي داخلي 15 ساله (1990-1975) پيامد آن بود.

با بالاگرفتن جنگ‌هاي داخلي، امام صدر درپي راه‌حل مناسبي براي خاتمه درگيري‌هاي لبنان سفرهاي خود را به كشورهاي عربي آغاز كرد. وي پيرو مذاكراتي كه با مسئولين الجزاير و در سفر به اين كشور در مرداد ماه 1357 انجام داد، در تاريخ 25 اوت 1978 مطابق با 3 شهريور 1357 به همراه شيخ محمد يعقوب و محمد بدرالدين، جهت بهبود روابط با قذافي و به دعوت رسمي دولت ليبي از بيروت وارد طرابلس شد و در فرودگاه مورد استقبال احمد شحاطي رئيس امور ارتباطات خارجي كنگره خلق ليبي قرار گرفت.

جمعه 13 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 327]