نشست فيلسوف گفتگو/خواجه نصير فيلسوف مؤسس است

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: نشست فيلسوف گفتگو/خواجه نصير فيلسوف مؤسس است
در جلسه بررسي كتاب "خواجه نصير الدين طوسي، فيلسوف گفتگو" سخنرانان بر اهميت نصيرالدين طوسي در تفكر اسلامي و وجهه تأسيس‌گذاري وي تأكيد كردند.

به گزارش خبرنگار مهر، كتاب "خواجه نصير الدين طوسي، فيلسوف گفتگو" نوشته دكتر غلامحسين دينالي طي نشستي با حضور دكتر عماد افروغ و دكتر رضا داوري اردكاني در محل شهر كتاب به نقد و بررسي قرار گرفت.

در اين نشست كه عصر ديروز برگزار شد در ابتداي آن دكتر غلامحسين دينالي، با بيان آنكه اساس فلسفه، گفتگو و بدون آن فلسفه معنايي ندارد افزود: اگر به مونولوگ دقت كنيم متوجه مي‌شويم كه مونولوگ نيز همان ديالوگ است. كسي كه در تنهايي فكر مي‌كند در واقع با خودش به گفتگو پرداخته، و در حقيقت فكر درست آنجايي است كه پرسش باشد و در جريان همين پرسش و پاسخ جريان گفتگو شكل مي‌گيرد.

وي با اشاره به گذشت چهارده قرن از عمر جهان اسلام گفت: در طول چهارده قرن جريانهاي فكري بسياري در حوزه اسلام ايجاد شده كه بيشتر جنبه كلامي، فلسفي، نحوي و صرفي داشته و متاسفانه هيچ گاه به تاريخ آنها توجهي نشده است. براي مثال در حال حاضر با وجود فقهاي زياد، كتاب تاريخ فقه منظمي نداريم.

دكتر دينالي در ادامه تصريح كرد: در جهان اسلام همواره دچار خلاي بزرگ بي‌توجهي به تاريخ بوده و هستيم. ما با وجود دارا بودن تاريخ غني، كلام و فلسفه هرگز تلاش نكرديم تا كتاب تاريخ فلسفه درستي داشته باشيم و آنچه تا به امروز براي تاريخ ما به نگارش درآمده توسط غربيها و منطبق با سلايق آنها نگاشته شده است.

نويسنده كتاب "خواجه نصير الدين طوسي، فيلسوف گفتگو" با بيان آنكه خواجه نصير الدين طوسي يكي از شخصيتهاي بزرگ در تاريخ اسلام و ايران و تشيع بوده گفت: اين مرد بزرگ از زمان حياتش تا به امروز بسيار مظلوم واقع شده، به طوري كه جهان سني به خاطر انحطاط حكومت عباسيان توسط وي با او دشمني‌هاي بسيار كرده، و حتي از او نه به عنوان خواجه نصيرالدين بلكه " عدو الدين " يعني دشمن دين نام مي‌برند.

وي در ادامه اظهار داشت: اما نكته قابل تأمل در اين زمينه، نپرداختن به اين فيلسوف بزرگ در ميان علماي تشيع است. هر چند كه تا به امروز در خصوص كتاب تجديد الاعتقاد وي صد شرح نگاشته شده و حوزه مكتب شيراز، اصفهان و تهران از شرحهاي او بي‌نياز نبودند اما در نگارش تاريخي، او مورد بي‌توجهي قرار گرفته است.

دكتر دينالي در ادامه در خصوص فعاليتهاي اين فيلسوف در زمان حياتش گفت: خواجه در بدترين دوره زماني كه همان حمله مغول، ويران‌گري‌هاي چنگيزخان و روي كار آمدن هلاكوخان باشد زندگي مي‌كرد. وي همكاري خردمندانه‌اي را با هلاكوخان آغاز كرد و علاوه بر آنكه سعي بر به راه صحيح كشاندن اين فرمانروا كرد تلاش كرد تا با در دست گرفتن وزارت اوقاف گامهاي مؤثري در جهت علم بردارد كه نمونه آن را مي‌توان تأسيس رصد خانه مراغه نام برد. در نهايت تلاش وي در جهت سقوط دولت عباسيان در بغداد از مهمترين كمكهاي او در جهان اسلام بوده است.

استاد فلسفه دانشگاه تهران گفت: در دوران وي علاوه بر خرابيهاي مغول چند موج ضدفلسفي توسط افرادي چون ابوحامد غزالي در جهان اسلام پديد آمد كه فلسفه را نابود كرده بود و اگر خواجه نصير الدين طوسي نبود بذر و نهال فلسفه در ايران خشك مي‌شد.

دكترديناني افزود: خواجه با كتاب تجديدالاعتقادش تلاش خود را بر پيراستن عقايد مردم از خرافات و ظاهر پرستي و جايگزيني عقايد مستدل و معقول و برهاني استوار كرد. او از آنجا كه مسلمانان بيشتر با كلام مانوس هستند چاره‌اي جز آنكه با علم كلام با آنها صحبت كند نداشت و در آن زمان نيز اوجي به كلام داد كه كلام سنتي تحت تأثير آن قرار گرفت.

اين استاد فلسفه در خصوص علت نام نهادن خواجه نصير الدين طوسي به نام فيلسوف گفتگو اظهار داشت: خواجه در طول حياتش تلاش كرد تا با فيلسوفان آن زمان همچون فخر رازي و شهرستاني وارد گفتگو شود. در صورتي كه فيلسوفي در شهر سكونت وي بود به صورت حضوري گفتگو كرده و كساني را كه از وي دور بوده با مكاتبه و پرسش و پاسخ به گفتگو دعوت مي‌كرد. اگر ابن‌رشد از شخص ارسطو دفاع كرده بود اما خواجه با دفاع از فلسفه وارد گفتگو مي‌شد.

خواجه فيلسوفي مؤسسه است

در ادامه دكتر رضا داوري اردكاني با اشاره به آنكه تاريخ فلسفه كشورمان را غربيها نوشتند گفت: سابقه نوشتن تاريخ فلسفه در اروپا به يك قرن قبل برمي‌گردد و سابقه چندان زيادي ندارد. شايد اولين كتابي را كه تحت نام كتاب تاريخ فلسفه بتوان از آن نام برد، تاريخ فلسفه هگل باشد. در گذشته ما تاريخ فلاسفه داشته اما تاريخ فلسفه نداشتيم.

وي افزود: در دوران گذشته انديشمنداني چون شهرستاني اقدام به نگارش كتاب تاريخ فلاسفه كردند كه تا حدي به مرز تاريخ فلسفه مي‌رسد، كه اين هم البته با آنچه متجددان امروزي گردآوري مي‌كنند متفاوت است.

اين استاد فلسفه اظهار داشت: مورخان همواره تتبع مي‌كنند اما بايد بدانند در صورتي مورخ خوب فلسفه مي‌شوند كه محقق خوبي در اين زمينه باشند.

دكتر داوري در ادامه تصريح كرد: من با راسل همراه و همفكر نيستم اما چون در فلسفه صاحبنظر نبوده، تاريخ فلسفه وي نيز روح دارد و شايد قبل و بعد از اين تاريخ‌نويس كساني با مقام رفيع تر به نگارش تاريخ فلسفه پرداختند اما چون صاحبنظر نبودند نتوانستند به اهداف خود از نگارش كتاب دست يابند.

اين پژوهشگر گفت: فلسفه مجال بحث است و فيلسوف از لحاظ فكري بايد آنقدر گسترده باشد كه واقعيت را قبول كند اما در صورتي كه توانايي ارائه نظر و جانبداري از يك مسئله را نداشته باشد به طور حتم نمي‌تواند مسائل و مطالب را از هم تميز دهد، در عين حال بايد به اين مسئله توجه داشت كه طرفداري و دفاع از يك مسئله به آن معنا نيست كه هرچه فيلسوفي مي‌گويد بايستي قابل دفاع باشد.

وي با بيان آنكه دو نوع تاريخ فلسفه وجود دارد اظهار داشت: در نوعي كه فيلسوف صرفاً تتبع كرده تاريخ فلسفه خوبي نمي‌تواند گردآوري شود اما در نوع ديگر تاريخ كه مورخ خودش فيلسوف است نگارش تاريخ فلسفه به نحو بهتري صورت مي‌گيرد.

به نظر داوري نويسنده كتاب "فيلسوف گفتگو" علاوه بر آنكه صرفاً تتبع نكرده؛ بيشترين توجه وي به كلام و فلسفه است.

دكتر داوري با اشاره به ساير كتابهاي نگاشته شده توسط دكتر دينالي گفت: مطالبي كه ايشان در اين كتاب به آن پرداخته، تا به امروز مورخان خوب اروپايي نيز به آن نپرداخته‌اند. مسائلي همچون نحو و فلسفه، زبان و فلسفه، منطق و فلسفه هيچ گاه در مباحث فلسفي اين‌گونه به آن توجه نشده بود.

وي با تقسيم فيلسوفان به 4 گروه اهل فضل، اهل علم، اهل تحقيق، و سر آخر فيلسوف مؤسس افزود: اهل فضل آنها هستند كه فضل فلسفه داشته باشند. اهل علم از فضل بالاتر و اهل تحقيق صاحب‌نظرند كه من فكر مي‌كردم نصير الدين طوسي در اين دسته قرار دارد و فيلسوف مؤسس كه ارسطو و ابن سينا را من در اين دسته قرار داده بودم. اما در حال حاضر نصيرالدين طوسي را فيلسوف مؤسس مي‌دانم.

اين استاد فلسفه در ادامه به بررسي خصوصيات فكري خواجه نصير الدين طوسي پرداخت و گفت: اين فيلسوف حلم و حوصله و زبان نرم و مودب و در عين حال طنز داشت.

دكتر اردكاني با تأكيد بر آنكه فيلسوف بايستي اهل طنز باشد تصريح كرد: يكي از وظايف عمده فيلسوف نشان دادن حماقت و مبارزه با حماقت است. اين كار، كار طنز است. اهل طنز نيز همانند فيلسوفان دردمند و با زبان خاص خودش حماقت را نشان مي‌دهند.

وي با اشاره به آنكه فلسفه، علم‌بخشي و عين گفتگو است تصريح كرد: سقراط ، مطالبش را همواره با پرسش آغاز مي‌كرد و با پرسش ذهن مخاطب خود را به چالش مي‌كشاند و در بعضي اوقات يك بحث را ناتمام مي‌گذاشت به اين دليل كه بتواند بعدها آن را ادامه دهد. در حقيقت جامعه‌اي كه پرسش و گفتگو ندارد جامعه نيست و اگر فلسفه را ياد گرفته اما پرسش نداشته باشي در حقيقت آن را صرفاً تكرار مي‌كنيم.

كتاب دكتر ديناني كالبدشكافي شرايط گفتگو است

در ادامه دكتر عماد افروغ با اشاره به تقسيم‌ بندي دكتر داوري در خصوص دانشمندان به 4 گروه گفت: من جزو هيچ كدام از اين 4 دسته نيستم بلكه من عشق به تفكر و فلسفه را به عنوان يك دانش‌پژوه دارم ولي همچنان دل‌مشغولي فلسفه سياسي را دارم.

وي افزود: كتاب "فيلسوف گفتگو" محورهاي بنياديني همچون ارتباط تنگاتنگ عمل را مطرح كرده و اعتقاد دارد بين حكمت عملي و نظري رابطه وجود دارد و به علاوه به جدايي دين از بايدها و هستها اعتقاد نداشته و رابطه انديشه و عمل را به فلسفه و سياست تعبير مي‌كند. آيا مي‌توان فلسفه را با سياست بيگانه دانست؟

اين پژوهشگر فلسفه تصريح كرد: در اين كتاب بحث عقل و عاقل و معقول مطرح مي‌شود كه اين بحث را مي‌توان با حيث التقاتي يكي دانست و حتي مي‌بينيم كه خواجه نصير در جاي ديگر اين كتاب، علم را مرتبتي از هستي مي‌داند.

وي در ادامه در خصوص مطالب اين كتاب گفت: خواجه نصير الدين طوسي هيچ گاه اختلاف خود با ابن سينا را علني نكرده بود اما در اين كتاب اين اختلافها آشكار مي‌شود.

افرواغ گفت: در اين كتاب ما با كالبد شكافي برخي از شرايط گفتگو برخورديم كه مي توان رعايت موازين اخلاقي را از شروط مهم درج شده در اين كتاب دانست و در آن به جاي آنكه شخصيت طرف مقابل را زير سؤال ببريم فكر طرف را زير سؤال مي‌بريم.

دكتر افروغ افزود: دكتر ديناني مناظره دين و فلسفه را مطرح كردند و نكته ظريف آن، اين بود كه بين استحكام فلسفي يك ملت و اخلاقي بودن رابطه ايجاد كرده و مي‌گويد ملتي كه فلسفي نباشد اخلاقي نيست.

وي با اشاره به مبحث معتزله در اين كتاب گفت: ايشان در كتاب خود به بحث معتزله پرداختند اما به اين مسئله كه چرا معتزله نابود شده نپرداختند و در جاي ديگر گفتند كه صدق بالاترين فعل اخلاقي است اما من اين اعتقاد را ندارم و همچنين در اين كتاب به سياست مدن توجه كمي نشده است.

عماد افروغ در پايان خاطر نشان كرد: از بحث عقلانيت ، نفسانيت و جسم اين كتاب همواره الهام گرفته است.
چهارشنبه 11 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 625]