جشنواره‌اي كه از يك مسجد برخاست

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: جشنواره‌اي كه از يك مسجد برخاست
گروه گزارش: در ميان جشنواره‌هاي ادبي هرساله كشور ما جشنواره ادبي «شهيد حبيب غني‌پور» كه با محوريت يك مسجد تاكنون برگزار شده‌، يك استثناست؛ جرياني ادبي كه از دهه پنجاه ايجاد و پس از انقلاب اسلامي و ايجاد بستر مناسبي كه انديشه‌ اعضاي آن به دنبال آن بود، رفته‌رفته خود را داراي يك ساختار مشخص ديد. امسال دومين سالي است كه اين جشنواره برگزيدگان خود را در مكاني غير از مكاني كه خاستگاه و نماينده اصالت 35 ساله آن است، مي‌شناسد.
خيابان سي متري جي، سيزده متري حاجيان، مكاني در دل محله‌هاي جنوب شهر تهران؛ خياباني در يك مسجد كه سال‌هاست خود را به‌ عنوان كانون‌هاي جوشنده ادبيات انقلاب اسلامي به رخ همگاه كشيده‌اند.

حكايت مسجد جوادالائمه(ع) ـ اما به دور از تمامي حواشي اين روزهاي آن ـ داستان يكي از جريان‌هاي ادبي معاصر كشور ما به شمار مي‌آيد. جمع جواناني چون «احمد غلامي»، «محمدرضا كاتب»، «اميرحسين فردي»، «مهرداد غفارزاده»، «احمد دهقان» و ... كه آرمان‌خواهي انقلابي خود را در بستري از يك واقعيت سيال به سمت ايجاد جهان‌بيني و ارائه مدلي از زندگي برخواسته از بطن انقلابي كه تمام وجود يك ملت را به تسخير خود درآوره بود، به رخ تمامي جريان‌هاي ادبي و انقلابي كشيد.

حركتي خودجوش از بطن جوانان مسجد جوادالائمه(ع) كه با تشكيل جلسات داستان‌خواني كه براي مقابله به مثل با گروه‌هاي چپ ماركسيست تشكيل شده بود با بهره‌گيري از فضاي معنوي حاكم بر مسجد و بدون تنگ‌نظري در مطالعه توام با شناخت مكاتب آن‌ها را رفته‌رفته به يكي از جريان‌هاي ادبي بعد از انقلاب اسلامي تبديل كرد.

جرياني مشخص و معين ادبي كه قادر باشد مدلي را تبيين نمايد كه به زعم ياران اين گروه مي‌تواند پيوند مناسبي ميان باورهاي ديني، آرمان‌هاي انقلابي و زندگي اجتماعي برقرار كند.

حلقه ادبي جوادالائمه(ع) حول محور اميرحسين فردي و جلسات داستان‌خواني روزهاي دوشنبه و به شيوه‌اي كارگاهي، سعي در راهنمايي مخاطباني داشت كه هرروز بيشتر خود را با تبليغات و انديشه‌هاي ماركسيستي روبرو مي‌ديدند و اندك‌اندك توانست تمامي صاحبان قريحه ادبي هم‌انديش با خود را به جهشي تاريخي به سمت خلق آثار ادبي رهنمون سازد كه ماحصل آن نيز در چاپ مجموعه‌هايي مانند «سوره بچه‌هاي مسجد» توسط حوزه هنري در اوايل انقلاب به چشم مي‌خورد.

نكته مهم ديگر اين بود كه ياران جوادالائمه به هيچ عنوان تئوريسين‌هاي سياسي به شمار نمي‌آمدند. اغلب اين چهره‌ها در سال‌هاي بعد يا به داستان‌نويسان امروز ايران تبديل شدند يا در حوزه‌هاي فرهنگي به فعاليت خود ادامه دادند. بنابراين مي‌توان گفت جوادالائمه با وجود اهداف انقلابي مشخصي كه دنبال مي‌كرد به مانند حوزه هنري وارد سياستگذاري‌هاي فرهنگي نشد و تا پايان منش كارگاهي و هنري خود را حفظ كرد. از سويي ديگر و با آغاز جنگ هدف اوليه اين جمع كه براي مقابله با چپ‌گرايي بود به سمت ديگري معطوف شد. جهتي كه در آن مكتب نويسندگان جوادالائمه(ع) به وجود آمد و تا به امروز نيز ادامه دارد.

روايت جنگ نكته‌اي است كه ذهنيت اصلي نويسندگان آن را ساخته و باعث شد تا آن‌ها در اولين فراز دوران زندگي ادبي خود به راويان جنگ تبديل شوند.

نگاهي تبارشناسي گروه داستاني جوادالائمه(ع) نكته‌هايي را به وجود مي‌آورد كه بعدها در كار بسياري از نويسندگان آن به وضوح ديده شد و آن تلاش براي دورشدن از ادبياتي شعاري بود. به شهادت رسيدن شهيد حبيب غني‌پور اين تشكل را نقطه وصل اين گروه تاكنون دانست.

غني‌پور داستان‌نويسي جوان بود كه در همان چند اثري كه از وي باقي مانده نشان مي‌دهد كه به اصول روايي داستان اهميت مي‌دهد. جدا از مفاهيم موجود در آثار وي، او از جمله چهره‌هايي بود كه مفهوم روايت رئاليستي را به خوبي درك كرده بود و در حال تجربه شكلي از داستان واقع‌گرا بود.

پس از شهادت غني‌پور و در ساليان حضور حلقه بدون او، گروه داستان‌خوانان جوادالائمه(ع) كه اينك در حال تبديل شدن به جريان‌هاي ادبي مشخصي در ادبيات پس از انقلاب بودن اقدام به برگزاري جشنواره‌‌اي با نام «شهيد غني‌پور» و در درون شبستان مسجد، به‌منظور شناسايي و تكريم و تثبيت تمامي كساني داشتند كه در طول اين ساليان به شيوه و سياق اين گروه به معرفي انسان مسلمان انقلابي در جامعه معاصر ايران پرداخت كه هر روز با شكل‌هاي تازه تري از اجتماعي در پيش روي خود مواجه مي‌شد.

«حبيب احمد‌زاده» نويسنده كه خود يكي از برگزيدگان و ياران نويسندگان مسجد جواد‌الائمه(ع) است در اين باره مي‌گويد: «مكان برپايي يك جشنواره يك نوع پيام است و اگر اين‌گونه جشنواره‌ها در مكان‌هاي گوناگوني برگزار شود داراي پيام‌هاي گوناگوني است. مسجد در زندگي ما مسلمانان سمبل ساده‌زيستي و دور شدن از تجملات است و بايد هموراه پايگاه ما در برگزاري اين‌گونه جشنواره‌ها باشد.»

جشنواره شهيد حبيب غني‌پور سال گذشته و در آستانه هقتمين دوره شناسايي منتخبان خود، رخت عزيمت به حوزه هنري بست و آن‌چه كه به گفته اميرحسين فردي، دبير جشنواره درخواست‌هاي مادر شهيد غني‌پور مبني بر اينكه يادآوري نام او به اين شكل علاوه بر افزايش تالمات آن خانواده باعث مي‌شود كه فرزندش به شكلي نامتقارن و مصنوعي نسبت به ساير همرزمان شهيد خود در منطقه معرفي شود، اين حلقه را پس از 36 سال به خانه‌اي نوين رهنمون ساخت.

احمدزاده در اين باره مي‌گويد: «دوري جشنواره از مكاني كه بر پايه آن شكل گرفته است، باعث مي‌شود كه جشنواره لايه‌هاي كمتري از اجتماع را دربرگيرد. برپايي جشنواره در واقع به تمامي بافت منطقه و جوانان آن كه هدف اصلي آن هستند شوري مضاعف مي‌بخشد و برگزاري آن در مكاني مانند حوزه هنري باعث مي‌شود كه اين جشنواره در ميان انبوه جشنواره‌هاي برگزارشده در اين مكان به تدريج فرسوده شود.»

اما «ناصر نادري» كه او نيز يكي از اعضاي شوراي نويسندگان مسجد جوادالائمه است با بيان اين‌كه حوزه هنري بدون در نظر گرفتن دسته‌بندي‌هاي مديريتي در آن خواستگاه هنرمندان مسلمان و يكي از تكيه گاه‌هاي فرهنگي شخصيت شهيد غني‌پور است، مي‌گويد: «جشنواره شهيد غني‌پور اساسا رويكردي ملي دارد و و هويت‌سازي ادبي را در جامعه معاصر دنبال مي‌كند. در حال حاضر نيز همه دست‌اندركاران برگزاري اين مراسم با به برگزاري آن در مسجد بيشتر تمايل دارند، اما وقتي اين امكان فراهم نيست به طبع هر مكاني كه بستر مناسب‌تري براي اجرا داشته باشد اين امر را ضرورت مي‌دهد. بايد توجه داشت كه برگزاري يك جشنواره نيازمند امكانات بسياري براي مخاطبان و ميزبانان به‌لحاظ اجرا است و حوزه هنري كه سال گذشته باني اين امر شد تاكنون به دور از دخالت در روش‌هاي داوري و انتخاب داوران تنها به حمايت معنوي از جشنواره پرداخته است.»

نكته‌اي كه در اين‌جا به ذهن خطور مي‌كند، ميزان تاثير فرد و مكان در برگزاري جشنواره است، امري كه نادري درباره آن معتقد است: «محيط يكي از عوامل شكل‌گيري شخصيت است، ولي جداي از نقش فضاي معنوي مسجد در ايجاد شخصيت شهيد غني‌پور كه براي ما بسيار حائز اهميت است، بايد نقش عوامل ديگر را نيز در نظر گرفت. آنچه بايد در برگزاري اين جشنواره بر روي آن تاكيد شود تلنگري است كه جشنواره به ادبيات جدي معاصر مي‌زند.»

به نظر مي‌رسد آن‌چه كه برگزاركنندگان اين جشنواره در پي آن هستند در اصل ادامه دادن و جهت دادن به مسيري است كه مهم‌ترين ويژگي آن غير دولتي بودن آن است و تنها نوعي مشابهت در فاكتورهاي كاري به واسطه فعاليت‌هاي همسوي حوزه هنري در ادبيات بعد از انقلاب نمي‌تواند اين مركز را به محوريت تنها جشنواره ادبي مردمي ايران تبديل كند. برپايي جشنواره در مكان‌هايي مانند حوزه هنري تنها به لحاظ پوششي كه در شناساندن كليت جشنواره بر دوش خواهد كشيد، مناسب است. كما اينكه محوريت غير متمركز دولتي در برگزاري اين جشنواره و دارا بودن هويت محلي خود مي‌تواند يكي از مهمترين شاخصه‌هاي قابل اتكا براي برگزاركنندگان جشنواره باشد كه در گود رقابت با ساير داوري‌هاي خصوصي و غير خصوصي سالانه در ادبيات ايران، جداي از محتوا كه همواره مورد مناقشه است، نشاني از ميزان فاصله ميان حرف تا عمل اين جشنواره باشد.

گزارش از «حميد نورشمسي»
دوشنبه 9 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 158]