برترين تحولات پزشكي سال 2008 از نگاه مجله تايم نقشه برداري از ژنوم خود با حداقل قيمت

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: برترين تحولات پزشكي سال 2008 از نگاه مجله تايم نقشه برداري از ژنوم خود با حداقل قيمت
آليس پارك / ترجمه؛ عليرضا مجيدي

مجله «تايم» به شيوه هر سال فهرستي از برترين ده گانه ها را در زمينه هاي مختلف منتشر كرده است. در ادامه نگاهي داريم به 10 تحول برتر دنياي پزشكي در سال 2008.

-1 ساخت نورون از بيماران مبتلا به ALS

در بيماريALS، سلول هاي عصبي واقع در مغز كه مسوول اعمال حركتي ارادي بدن هستند، به صورت تدريجي و پيش رونده دچار مرگ مي شوند. سال 2008، دانشمندان با استفاده از شيوه يي كه دانشمندي به نام «شنيا ياماناكا» (دانشمند دانشگاه كيوتو) در سال 2006 ابداع كرده بود، موفق شدند سلول عصبي (نورون) حركتي از بيماران ALS بسازند. «ياماناكا» شيوه يي ابداع كرده بود كه در آن با برنامه ريزي مجدد سلول هاي پوست بدن مي شد، آنها را به سلول هاي روياني تبديل و متعاقب آن اين سلول ها را به سلول هاي بافت دلخواه تبديل كرد. سال گذشته دانشمندان دانشگاه هاروارد و كاليفرنيا با استفاده از همين شيوه، با استفاده از سلول هاي پوستي دو زن بالغ مبتلا به ALSنورون حركتي ساختند. به اين ترتيب با استفاده از اين تحول، دانشمندان قادر خواهند بود روند بيماري و مرگ نورون هاي حركتي را در شرايط آزمايشگاهي مطالعه كنند و درمان هاي موثرتري براي بيماري بيابند.

-2 التهاب در برابر كلسترول

نيمي از حمله هاي قلبي در امريكا در بيماراني رخ مي دهد كه كلسترول طبيعي دارند. گيج كننده است؟، راستش پزشكان هم كم وبيش تا نوامبر سال 2008 همين حالت را داشتند. در نوامبر سال 2008، دكتر «پل ريدكر» عامل خطري مستقل براي حمله قلبي پيدا كرد؛ التهاب. التهاب كه متهم اصلي ايجاد بيماري هاي ديگري در بدن مثل التهاب مفاصل و بيماري هاي خودايمني است، مي تواند به اندازه عوامل خطر ديگري مثل سطح كلسترول خون در ايجاد حمله قلبي موثر باشد. البته پيش از اين هم مطالعات كوچك تري، رابطه يي بين التهاب و حمله قلبي پيدا كرده بودند. اما پژوهش جديد «ريدكر» كه در مجله معتبر پزشكي NEJM به چاپ رسيد، تحولي اساسي به حساب مي آمد. CRP، يك پروتئين موجود در خون است كه اندازه گيري آن مي تواند ميزان التهاب در بدن را نشان دهد. پژوهش «ريدكر» نشان داد وقتي افرادي با كلسترول طبيعي و ميزان بالايCRP، داروهاي پايين آورنده كلسترول موسوم به «استاتين ها» را دريافت مي كنند، احتمال بروز حمله قلبي در آنها 54 درصد پايين مي آيد. در مقابل، خطر بروز حمله قلبي در كساني كه تنها به خاطر كلسترول بالا، درمان دارويي دريافت مي كنند، 20 درصد نزول مي كند.پزشكان عقيده دارند كلسترول و توده ها (پلاك ها)ي چربي هنوز هم شاخص اصلي بروز حملات قلبي محسوب مي شوند. نقشي كه التهاب در اين ميان بازي مي كند اين است كه ناپايداري پلاك هاي چربي جدار عروق را افزايش مي دهد و احتمال پاره شدن آنها و در نتيجه مسدود شدن رگ هاي قلبي را بالا مي برد. بنابراين التهاب هم، درست مثل سطح كلسترول خون، نقشي اساسي در ايجاد سكته قلبي بازي مي كند.

-3 جراحي بدون جاي زخم

پزشكان روز به روز بيشتر مشتاق انجام اعمال جراحي مي شوند كه در آنها براي رسيدن به عضو مورد نظر به جاي برش دادن سطح بدن با تيغ جراحي، از طريق حفرات طبيعي بدن مثل دهان، واژن و كولون به عضو مورد نظر برسند. سال گذشته، در ماه مارس، يك گروه پزشكي دانشگاه كاليفرنيا در سن ديه گو، موفق شدند با استفاده از ابزاري كه انتهاي آن مجهز به دوربين بود، از طريق واژن يك زن، عمل آپانديسيت را انجام بدهند. چنين شيوه يي مي تواند به بيماراني كه عمل معده موسوم به «باي پس» معده را انجام داده اند و بعد از عمل بافت معده آنها دچار اتساع شده، كمك كند چرا كه به جاي اعمال جراحي معمول، مي توان معده آنها را با استفاده از ابزاري كه از دهان آنها وارد مي شود و به معده مي رسد، عمل كرد. البته در اين شيوه جراحي هم برش هايي روي بافت ها داده مي شود، ولي اين برش ها در مقايسه با برش هاي معمول، بسيار كوچك تر هستند و در نتيجه ميزان درد و عفونت بيماران كاهش مي يابد و بيماران سريع تر بهبود مي يابند.

-4 ژنوم براي توده مردم

زماني تعيين ساختمان مولكول DNA تنها از «جيمز واتسون» (يكي از كاشفان آن) يا از «كريگ ونتر» (يكي از كساني كه از ژنوم انسان نقشه برداري كرد) برمي آمد، اما حالا شما با مبلغ نازل 399 دلار مي توانيد از DNA خودتان نقشه برداري و تعدادي از رازهاي آن را آشكار كنيد. گرچه دانشمندان بر سر ميزان سودمندي كسب اطلاعات شخصي از DNA اختلاف نظر دارند، اما شركت هايي مثل 23and me هم اينك امكان مي دهند كه هر شخص تنها با ارسال يك نمونه ساده بزاق به چنين اطلاعاتي برسد. البته پيش از اين هم امكان چنين كاري مهيا بود، اما مبلغي كه هر شخص بايد مي پرداخت بسيار بالا بود. 23and me بعد از دريافت نمونه بزاق، DNA از آن استخراج مي كند و سپس دنبال ژن هاي مرتبط با 90 نوع بيماري مختلف مي گردد، از ژن مرتبط با بيماري عدم تحمل لاكتوز گرفته تا سرطان پروستات. البته در بسياري موارد داشتن ژن يك بيماري به معناي احتمال ابتلاي صد درصد به بيماري نيست. اما كسب اطلاع از داشتن چنين ژن هايي مي تواند به هر فرد كمك كند كه عوامل خطر مرتبط با آن را كم كند يا دنبال تشخيص زودهنگام بروز بيماري و درمان زودتر و موثرتر آن باشد.

-5 شناسايي ژن هاي مرتبط با بيماري آلزايمر

گرچه پيش از اين هم ژن هاي زيادي در ارتباط با بيماري آلزايمر شناسايي شده بودند، اما كشف هر ژن تازه يي در ارتباط با اين بيماري، اميد تازه يي براي درمان آلزايمر در آينده ايجاد مي كند. سال گذشته، پژوهشي روي 1300 خانواده كه در آنها عضو يا اعضايي مبتلا به آلزايمر بودند، انجام شد. اين پژوهش منتج به شناسايي 4 ژن تازه شد كه مرتبط با آلزايمر هستند. نقش اين ژن ها در ايجاد بيماري آلزايمر به درستي شناخته نشده اند، اما دانشمندان معتقدند آنها مرتبط با مرگ سلول هاي عصبي هستند. با پيشرفت بيماري آلزايمر، پلاك هاي چربي و كلافه هاي فيبري پروتئيني در مغز تشكيل مي شوند كه در نهايت منجر به مرگ سلول هاي عصبي مي شوند. يكي از ژن هايي كه به تازگي شناسايي شده اند، باعث توليد پروتئيني مي شود كه باعث ارتباط سلول هاي عصبي مي شود، چيزي كه در بيماري آلزايمر كاهش پيدا مي كند.

-6 واكسن پنج كاره

هر پدر و مادري مي داند كه چه اندازه كودكان شان از تزريق متنفر هستند. واكسن پنج كاره يي موسوم به «پنتاسل» مي تواند ميزان دفعات تزريق واكسن را به اندازه قابل توجهي كاهش دهد. «پنتاسل» نخستين واكسني است كه مي تواند در برابر پنج بيماري مهم ايمني ايجاد كند؛ ديفتري، كزاز، سياه سرفه، فلج اطفال و عفونت هموفليوس آنفلوآنزاي نوع B. اين واكسن در پنج هزار كودك مورد آزمايش قرار گرفته است و جز تب و قرمزي و التهاب محل تزريق عارضه جانبي خاصي نداشته است. «پنتاسل» كلاً 4 بار بايد تزريق شود؛ 3 بار بين 2 تا 6 ماهگي و يك بار بين 15 تا 18 ماهگي. به اين ترتيب تعداد دفعات تزريق واكسن به كودكان زير 18 ماه از 23 بار به تنها 4 بار كاهش پيدا مي كند. واكسن پنج كاره جديد مي تواند سهولت زيادي در برنامه هاي ايمني اطفال ايجاد كند و درصد ايمن سازي اطفال را به ميزان قابل توجهي افزايش دهد.

-7تست هاي ژنتيكي براي سرطان پستان

غربالگري هاي ژنتيكي نه تنها ابزار موثري براي تشخيص زودهنگام سرطان محسوب مي شوند، بلكه مي توانند به درمان سرطان ها هم كمك كنند. تست ژنتيكي SPOT-Light در بيماران مبتلا به سرطان پستان مي تواند ميزان پاسخ دهي آنها را به داروي ضدسرطان Herceptin مشخص كند. Herceptin دارويي است كه بر نوعي از سلول هاي سرطاني پستان كه مقدار زيادي پروتئين موسوم به HER2 از خود آزاد مي كنند، موثر است. بنابراين پزشكان براي اينكه مشخص كنند كدام بيمار پاسخ خوبي به اين دارو مي دهد، تكه يي از بافت سرطاني را بر مي دارند و تست SPOT-Light را روي آن انجام مي دهند. اين آزمايش تعداد ژن هاي HER2 روي سلول هاي سرطاني را مشخص مي كند. هر اندازه تعداد اين ژن ها بيشتر باشد، ميزان پاسخ دهي به Herceptin هم بيشتر خواهد بود. تحول ديگر مرتبط با سرطان پستان در سال گذشته، تست ژنتيكي ديگري موسوم به OncotypeDx بود. اين تست احتمال عود سرطان پستان را مشخص مي كند و مي تواند تعيين كند كدام داروي ضدسرطان در مورد يك تومور خاص بهتر عمل مي كند.

-8 تست خوني مادر براي تشخيص سندروم داون در جنين

يكي از بهترين شيوه هاي تشخيص قبل از تولد سندروم داون آمنيوسنتز است. در اين شيوه، سوزني مقداري از مايع آمنيوتيكي كه جنين را احاطه مي كند، برمي دارد. ولي آمنيوسنتز مي تواند باعث آسيب بافت عصبي جنين شود، به علاوه از هر 200 زني كه مورد آمنيوسنتز قرار مي گيرند، يك مورد دچار سقط جنين مي شوند. اما تست ژنتيكي جديدي كه مراحل تحقيقاتي خود را طي مي كند، مي تواند كار تشخيص پيش از تولد سندروم داون را بسيار آسان كند، چرا كه براي تشخيص، گرفتن يك نمونه خون از مادر كافي خواهد بود. ميزان بسيار كمي از DNA جنين وارد خون مادر مي شود. با بررسي اين DNA مي توان تعيين كرد كروموزوم شماره 21 اضافي، يعني همان عامل بيماري، در DNA جنين وجود دارد يا نه.

-9چسب ضداستفراغ براي بيماران سرطاني

تهوع و استفراغ شديد يكي از عوارض شيمي درماني در بيماران مبتلا به سرطان است. داروهاي خوراكي و تزريقي براي كاهش اين عارضه جانبي از پيش وجود داشته اند، اما پچ ضداستفراغي موسوم به Sancuso اين كار را بسيار آسان مي كند. اين پچ، به صورت پيوسته و مداوم دارويي به نام granisetron از خود آزاد مي كند. اين دارو با بلوكه كردن گيرنده هاي سروتونين، ميزان تهوع را كم مي كند. استفاده از اين پچ، سال گذشته از سوي سازمان نظارت بر غذا و داروي امريكا مورد تاييد قرار گرفت.

-10 پيوند تراشه ساخته شده با سلول بنيادي

«كلوديا سانچز» 30 ساله، بيماري مبتلا به سل بود كه سال گذشته پيوند عضو استثنايي در مورد او انجام شد. بيماري سل باعث آسيب جدي يكي از نايژه هاي او شده بود. پزشكان تصميم گرفتند پيوند نايژه را به شيوه يي نو براي او انجام دهند. در مرحله اول ناي يك اهداكننده فوت شده، برداشته و سلول هاي پوششي ناي، كاملاً برداشته شد و در مرحله بعد با استفاده از سلول هاي بنيادي خود خانم «سانچز»، عضو اهدايي، پوشش دوباره داده شد و سرانجام اين ناي به بدن او پيوند زده شد. از آنجا كه چنين پيوندي سيستم ايمني گيرنده را تحريك نمي كند، نياز به هيچ تضعيف كننده سيستم ايمني براي جلوگيري از رد پيوند نبود و خانم سانچز كه مادر دو فرزند هم است، بعد از شش ماه زندگي عادي خود را از سر گرفت.

Time, Dec.2008
دوشنبه 9 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 252]