معادلات جديد در صحنه سياسي پاكستان گمانه زني ها در آستانه سالگرد ترور بي نظير بوتو

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: معادلات جديد در صحنه سياسي پاكستان گمانه زني ها در آستانه سالگرد ترور بي نظير بوتو
فرزانه روستايي؛ ديروز سالگرد ترور هولناك خانم بي نظير بوتو در نزديكي كراچي پاكستان برگزار شد. وي سال گذشته در جريان يك ميتينگ انتخاباتي در راولپندي در حالي كه از قبل اخباري از ترور حتمي وي در اين روز دريافت شده بود ابتدا با شليك يك گلوله به گردن زخمي شد و قبل از جان دادن با انفجار يك كمربند انفجاري كشته شد. آصف علي زرداري رئيس جمهور و جانشين بي نظير بوتو نيز در ماه رمضان در يك انفجار بزرگ هنگام افطار از مرگ حتمي جان سالم به در برد. به رغم اقدامات شديد امنيتي و حضور گاردهاي حفاظت از دواير امنيتي مختلف پاكستان، همسر بوتو از بيم حمله انتحاري مشابهي از شركت در اين مراسم خودداري كرد. در واقع پرويز مشرف رئيس جمهور مستعفي پاكستان نيز فقط با وقوع چند شانس تصادفي از دو حادثه ترور بزرگ در سال هاي 2003 و 2007 نجات يافت و آنقدر زنده ماند تا مهم ترين پست سياسي پاكستان شاهد يك ترور ديگر نباشد. هيچ گاه گزارشي از تحقيق پيرامون ترور مشرف منتشر نشد در حالي كه سرنخ هاي متعددي حاكي از آن بود كه اداره جاسوسي ارتش به موج بيسيم محافظان مشرف نفوذ كرده بود. از ترور خانم بوتو نيز هنوز گزارشي منتشر نشده و قرار است سازمان ملل طي ماه هاي آينده كميسيون ويژه يي را براي جمع آوري اطلاعات و داده هاي امنيتي تشكيل دهد. پس از كميسيون تخصصي تحقيق پيرامون ترور رفيق حريري نخست وزير پيشين لبنان كه هنوز كار خود را به پايان نرسانده است اين دومين كميسيون بين المللي است كه ترور يك شخصيت مهم سياسي را بررسي مي كند. به اين ترتيب پيش بيني اينكه آصف علي زرداري نيز احتمالاً به سرنوشت مشابهي دچار شود، گمان دور از ذهني نيست. هواداران فقير حزب مردم در حالي مويه كنان بر مزار خانم بوتو بر سر و سينه مي كوبند كه مرزهاي شرقي اين كشور شاهد تحولاتي است كه ممكن است به بحراني منطقه يي منجر شود. مردم شهرهاي شرقي شاهد عبور واحدهاي ارتش به سوي مناطق مرزي و انتقال واحدهايي از مرز افغانستان به مناطق مجاور با هند بوده اند. بعيد به نظر مي رسد رئيس جمهور، نخست وزير پاكستان و نيز واحدهاي ارتش اين كشور قصد قدرت نمايي يا آغاز حتي يك درگيري محدود با هند را در سر داشته باشند، اما جابه جايي واحدهاي نظامي حاكي از برهم خوردن معادلات و موازنه يي است كه پس از حمله ماه گذشته بمبئي و كشته شدن 179 نفر در پاكستان در حال شكل گرفتن بود. در پاكستان همه واحدهاي نظامي و سياسي درگير معادلات امنيتي هستند كه ISI يا دستگاه اطلاعاتي - امنيتي اين كشور هدايت مي كند. از چند روز پيش اخباري در محافل منطقه سر برآورد مبني بر اينكه ممكن است هندي ها با حملات موشكي محدود برخي از مراكز تسليحاتي اسلامگرايان وابسته به لشكر طيبه را هدف قرار دهند. جابه جايي واحدهاي نظامي، عكس العمل پيشگيرانه ارتش پاكستان به اين حملات احتمالي است. پس از حملات تروريستي ماه گذشته در بمبئي هندي ها درگيري با پاكستان را به امريكايي ها واگذاردند تا با تحت فشار قراردادن اسلام آباد پايگاه هاي تسليحاتي لشكر طيبه و برخي از سرشاخه هاي مهم آن از جمله جماعت الدعوه را سركوب كنند. شوراي امنيت نيز با انتشار بيانيه يي ضمن تروريستي ناميدن لشكر طيبه و جماعت الدعوه، خواستار دستگيري چهار نفر از رهبران اين گروه شد و از دولت پاكستان خواست اموال اين گروه را كه در قالب موسسات خيريه و عام المنفعه در سراسر پاكستان پخش شده، توقيف كند. دولت زرداري با احتياط بسيار زياد و با فشار امريكا دفاتر و مراكز تعدادي از پايگاه هاي گروه هاي اسلامي افراطي وابسته و مرتبط با لشكر طيبه را بست و نفراتي از رهبران آن را دستگير كرد. اقدام دولت در برخورد با اين گروه هاي افراطي دولت اين كشور را به تدريج به مقابله با آن دسته از واحدهاي نظامي و اطلاعاتي ISI و MCI ضداطلاعات ارتش قرار داده است. مقابله دولت با دفاتر و مراكز اسلامگرايان افراطي مرتبط با طالبان و القاعده در شرايطي صورت مي گيرد كه موجب شكل گيري دو معضل اساسي در پاكستان مي شود. در درجه اول اين نهادهاي مذهبي شماري از مراكز درماني، آموزشي و خيريه را اداره مي كنند كه عملاً صدها هزار نفر از مردم پاكستان به آنها وابسته اند. با بسته شدن اين دفاتر هيچ نهاد دولتي جايگزين خدمات رساني اين نهادهاي مذهبي افراطي نمي شود. زنجيره يي از مدارس، درمانگاه ها، موسسات قرض الحسنه و... به صورت خودجوش اما مرتبط با جمعيت الدعوه و ديگر گروه هاي افراطي فقيرترين اقشار مذهبي اين كشور را تيمار مي كنند و با بسته شدن آنها همه اين اقشار فقير باز هم فقيرتر مي شوند. اين عاملي است كه نگاه بي تفاوت فقيرترين اقشار اجتماعي پاكستان را كه هيچ سرويس و خدماتي از دولت دريافت نمي كنند به نگاهي خصمانه مبدل مي سازد. از سويي، كساني كه مديريت اين موسسات خيريه و عام المنفعه را بر عهده دارند ارتباط تنگاتنگي با حساس ترين بخش هاي ISI و ضداطلاعات ارتش (MIC) دارند. همين نهادهاي مذهبي به رهبري جماعت الدعوه كه با فشار دولت پاكستان در حال بسته شدن هستند در جريان زلزله سال 2005 كشمير كه منجر به كشته شدن 79 هزار نفر شد به صورت رسمي مهم ترين دستياران مقام هاي سازمان ملل و نيروهاي ناتو در كمك رساني به زلزله زدگان كشمير بودند؛ اقدامي كه از سوي بسياري از تحليگران موجب شد مبارزه مسلحانه آنان براي آزادي كشمير و نبرد عليه نيروهاي نظامي هند مشروعيت بين المللي يابد.

كمك هاي آنان حتي از مرزهاي كشمير و پاكستان فراتر رفته و با همراه آوردن ميليون ها دلار پول نقد يكي از اولين سازمان هاي غيرايراني بودند كه به ياري زلزله زدگان بم ايران شتافتند. زيد زمان حميد يكي از كارشناسان مسائل نظامي پاكستان ديروز به آسياتايمز گفته است؛ سركوب هواداران جماعت الدعوه و بستن دفاتر خدماتي آن احساسات ضدهندي را در ميان پاكستاني ها به شدت افزايش مي دهد. تصويب قطعنامه شوراي امنيت و غيرقانوني خواندن جماعت الدعوه نيز كه با استقبال دولت پاكستان مواجه شد - به گفته اين تحليلگر - نوعي شرمندگي را براي دولت اين كشور پديد آورده است. حتي گروه هايي از شهروندان غيرمذهبي پاكستاني نيز به اين علت كه امريكا و هند فشار و سركوب جماعت الدعوه را هدايت مي كنند به سوي جماعت الدعوه متمايل شده اند. اما گسيل ارتش به مرزهاي هند و احتمال درگيري هاي محدود تا حدودي فشار بر دولت و نيز فشار بر دواير نظامي و اطلاعاتي را كاهش مي دهد زيرا بسياري از پاكستاني ها معتقد شده اند مقام هاي ارشد كشور، مملكت را به امريكا و هند وا داده اند. جالب تر اينكه مولوي عمر نيز كه از او به عنوان رهبر طالبان پاكستان ياد مي شود با استقبال از گسيل ارتش پاكستان به مناطق مرزي با هند گفته است تا زماني كه نيروهاي نظامي امنيتي در حالت آماده باش -عليه هند- هستند در مناطق قبايلي حمله يي عليه آنان صورت نمي گيرد. اما صحنه سياسي در جناح اسلامگرايان، وطن پرستان و نظاميان همچنان با بازي پيچيده تري مواجه است. ناسيوناليست هاي افراطي در دواير نظامي و امنيتي پاكستان معتقدند تجزيه پاكستان و جدا شدن بخش شرقي آن در سال 1971 از سوي دستگاه هاي اطلاعاتي امنيتي هند و با حمايت جبهه نظامي بنگال صورت گرفت. پس از جدا شدن بخش شرقي پاكستان از اين كشور نظاميان به سه جمع بندي اساسي در هدايت بحران در ارتباط با همسايه قدرتمند خود - هند - نائل شدند. اينكه شكست دادن هند غيرممكن است، منافع ملي اين كشور در اتحاد با نيروهاي غربي تامين مي شود و نيز در نهايت اينكه براي هرچه بيشتر و سريع تر دور شدن از ساختار استعماري و هندي، ارتش پاكستان بايد با ارزش هاي اسلامي تجديد سازماندهي شود. با به قدرت رسيدن ژنرال ضياءالحق در سال 1977 و حمله شوروي به افغانستان در سال 1979 پروژه اسلاميزه كردن نيروهاي رسمي و وابستگان ارتش پاكستان آغاز شد. حجم عظيم كمك هاي غرب به مجاهدين افغاني كه از كانال پاكستان به افغانستان سرازير مي شد و نيز مساعدت هاي CIA شرايط كاملاً مهيايي را فراهم كرد تا ناسيوناليست هاي افراط گراي پاكستاني نيروهاي متعصب خود را نيز سازماندهي كنند. در اين ميان با رشد جريانات اسلامگراي افراطي در جمع مجاهديني كه تجربيات جنگي قابل توجهي در نبرد افغانستان داشتند ISI موفق به تاسيس چند گروه نظامي و شبه نظامي شد كه همگي آنان اسلامي و ضدهند بودند؛ حركت جهاد اسلامي، حركت المجاهدين جيش محمد، و از همه مهم تر لشكر طيبه. طي جنگ چند ماهه كارگيل در سال 1999 كه نيروهاي هندي موفق به بيرون راندن ارتش پاكستان از قله هاي كارگيل در خط جدايي دو كشور در كشمير شدند، لشكر طيبه با اتخاذ تاكتيك حملات انتحاري از سوي گروه هاي دو تا پنج نفره در روستاهاي هندي نشين مناطق كوهستاني دورافتاده عملاً صحنه نبرد عليه هند را همچنان فعال نگه داشتند. انجام حملات انتحاري و قتل عام هاي اينچنيني نام اين گروه را به عنوان شاخه يي برون مرزي از ارتش و ISI پاكستان مطرح ساخت و هواداران بسياري را براي آنان جمع آوري كرد. از سال 2002 كه لشكر طيبه از سوي ژنرال مشرف غيرقانوني اعلام شد عملاً جماعت الدعوه بدون فعاليت نظامي جايگزين لشكر طيبه بوده است. بسياري از تحليلگران معتقدند اينكه امريكايي ها و هندي ها به دولت پاكستان فشار مي آورند تا حلقه هاي جماعت الدعوه سركوب و دستگير شوند، بيشتر به اين علت است كه آنان طعمه هايي هستند كه از طريق آنان مي توان به درون دواير حساس ISI راه پيدا كرد. به اين ترتيب بايد اذعان داشت دست زدن به موازنه طيف هاي سياسي، نظامي و امنيتي در پاكستان عواقبي را دربردارد كه منجر به هر چه ناآرام تر شدن فضاي سياسي اين كشور مي شود. اگر نقش غيرقابل انكار پاكستان را در احياي دوباره طالبان در افغانستان از نظر دور نداريم، همچنان بايد انتظار آن را داشته باشيم كه منطقه شاهد سرريز درگيري هاي داخلي اين كشور به مرزهاي كشورهاي همسايه پاكستان باشد.
يکشنبه 8 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 58]