40 گام براي شناخت جهان

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: 40 گام براي شناخت جهان
از بي نهايت كوچك

تا بي نهايت بزرگ

علي افضل صمدي

جهان كتاب (1387)

196 صفحه

قيمت؛4000 تومان

از ديرباز چند موضوع ذهن بشر را به شدت به خود مشغول ساخته بود، اول جهان در مقياس بسيار بزرگ و كيهاني آن، ديگر جهان بسيار خردها و كوچك ها (آنچه كه در دل ذره مي گذرد) و درنهايت مفهوم و خاستگاه حيات. حتي امروزه نيز بخش زيادي از علم را مي توان در يكي از اين سه دسته جاي داد. هنگامي كه در سياهي شب به ستارگان چشم مي دوزيم، ستارگان از راه دور به ما چشمك مي زنند. با چشم غيرمسلح، در بهترين شرايط جوي و در شب غيرمهتابي، در مجموع حدود شش هزار ستاره قابل رويت است. ستارگان تمام سطح آسمان را نمي پوشانند و به صورت نقاط درخشان و با فاصله زياد از هم، در تاريكي مطلق شب قرار گرفته اند. اولين مساله براي هر مشاهده گر و به خصوص هر اخترشناس، تاريكي آسمان در شب و دليل وجود ستارگان با فاصله هاي زياد از يكديگر است. واقعاً چرا آسمان در شب تاريك است؟

اخترشناسان و طالع بينان باستاني براي شناخت بهتر ستارگان آسمان صورت هاي فلكي خاصي تعريف كرده اند. اين صورت فلكي كه از ستاره ها ساخته شده است، از به هم پيوستن ستارگان قبال رويت به وجود مي آيد. نظاره و تامل در اين صورت هاي فلكي در آسمان، در هر قبيله يا تمدني اسطوره هاي مختلف و زيبا آفريده است. گفتني است برخي از ستارگان نور بيشتري دارند و اين احتمالاً ناشي از نزديكي آنها به ما است و نه به دليل عظمت آنها. برعكس ستاره هاي بسيار بزرگي هستند كه به علت دوري كم نور به نظر مي رسند. اين مجموعه بسيار زيبا خلاق ترين ذهن هاي بشر را براي كشف رازها و اسرار خود به مبارزه طلبيده است كه از شناخته شده ترين آنها مي توان به كپلر، گاليله، نيوتن و اينشتين اشاره كرد.

بيش از 20 قرن فلاسفه و دانشمندان تصور مي كردند زندگي به طور خود به خود نه تنها از موجودات زنده بلكه حتي از مواد جامد به وجود مي آيد. از عهد باستان تا قرون وسطي اين نظر مطرح بود كه زندگي از اختصاصات دروني ماده است و به محض اينكه شرايط لازم فراهم شود، به طور خود به خود و به گونه هاي مختلف جلوه گر خواهد شد. اين نظريه را «تولد خود به خود» مي گفتند. مثلاً مردم فكر مي كردند كرم خود به خود از گل و لاي و مگس از گوشت فاسدشده حاصل مي شود. حتي يك پزشك مشهور بلژيكي در قرن هجدهم، دستورالعملي را براي توليد موش ظرف 24 روز از كنار هم قرار دادن دانه هاي گندم و پارچه هاي كثيف ارائه كرده بود. مدافعان تولد خود به خود تا اواسط قرن نوزدهم به شدت از اين نظريه طرفداري مي كردند. از طرفي ديگر برخي از دانشمندان به نيروي مرموزي با عنوان نيروي زندگي اعتقاد داشتند. به گفته آنان بين مواد بي جان موجود در سطح زمين و موادي كه از جانداران به دست مي آيد، يك تفاوت اساسي وجود دارد آن هم اين است كه مواد حاصل از جانداران را به هيچ وجه نمي توان از مواد بي جان به وجود آورد، زيرا جانداران داراي يك «نيروي حياتي» هستند كه مواد بي جان فاقد آن هستند، به همين دليل نيز مواد حاصل از جانداران و مواد بي جان در اصل با هم متفاوت هستند. اما فردريش وهلر توانست به كمك مواد معدني يك ماده آلي توليد كند و بدين ترتيب افسانه «نيروي حياتي» را رد كرد. پس به راستي راز حيات در چيست؟

كتاب از بي نهايت كوچك تا بي نهايت بزرگ درصدد پاسخگويي به اين پرسش است.

---

اين كتاب كوشيده است از يك سو عظمت كيهان را به تصوير بكشد و از سوي ديگر به راز موجودات زنده پي ببرد و براي اين كار ابعاد ستارگان را ارائه داده است، از ستارگان متوسطي چون خورشيد تا ستارگان غول پيكري كه ميليون ها بار از خورشيد ما بزرگ ترند و آنقدر از ما دورند كه فاصله آنها با مقياس سال نوري بيان مي شود. مولف براي اين كار سفر فضايي خود را از دورترين مكان در كيهان شروع كرده است و به تدريج به زمين نزديك شده تا به برگي كه از درخت جدا شده و بر زمين افتاده است، برسد. سپس همين روند را ادامه مي دهد تا در موجودات و اشيايي كه روي زمين قرار دارد، تجسس كند و به كنه وجودشان پي ببرد. اين تصويرهاي پي در پي نشان مي دهد اين موجودات يا اشيا از اجتماع ذرات بنيادي ساخته شده است و ابعاد آنها در مقياس ميلياردها ميليارد بار كوچك تر از مقياسي كه ما در زندگي روزمره خود با آن سروكار داريم (متر) قابل تعريف است. بنابراين لازم است از ميكروسكوپ استفاده كرد و در نهايت تنها ابزارهاي قابل استفاده نظريه هاي علمي است. براي هر كدام از اين مراحل تصويرهايي نشان داده شده و در نهايت تاكيد شده است كه فاصله بين اين دو حد (بزرگ ترين و كوچك ترين مقياس هاي عالم) عددي است 120 رقمي، يعني عدد 10 با 118 صفر در مقابل آن. كتاب براي آنكه درك اين تصويرها را آسان كرده باشد، در ابتدا ما را با برخي از مفاهيم و داده هاي علمي آشنا مي كند تا عظمت جهان را بهتر درك كنيم سپس مجموعه يي 40 تايي از تصويرهاست كه از فاصله 10 ميليون سال نوري از كهكشان راه شيري آغاز مي شود و به طرحي از كوارك ها ختم مي شود.

---

دكتر علي افضل صمدي مولف كتاب متولد 1317 كرمانشاه، داراي دكتراي سيكل سوم در شيمي هسته يي از دانشكده علوم پاريس و دكتراي دولتي فرانسه در شيمي فيزيك هسته يي است. وي علاوه بر تدريس در دانشكده علوم دانشگاه مشهد، سال هايي را نيز در بخش پژوهش هاي مركز اتمي فرانسه سرگرم تحقيق بود. در كارنامه وي در كتاب درس دانشگاهي (اصول شيمي، چاپ ششم 1368 و شيمي عمومي، 1377) و چندين كتاب براي مخاطبان عام از جمله ستارگان، زمين و زندگي (1369)، افسانه زندگي (1373) و انرژي اتمي به چشم مي خورد. اين كتاب نيز از جمله كتاب ها براي عامه مردم است و دومين كتاب از مجموعه كتاب هاي دانش و فن براي همه (از انتشارات جهان كتاب) است.
شنبه 7 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 171]